1920 Bitwa warszawska

„1920 Bitwa warszawska” to polski film wojenny wyreżyserowany przez Jerzego Hoffmana, którego fabuła osadzona jest w okresie wojny polsko-bolszewickiej. Jest to pierwszy pełnometrażowy film w Polsce wykonany w technologii 3D.

Fabuła

Akcja filmu toczy się w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Jan Krynicki (Borys Szyc), polski poeta i ułan, w dniu wyjazdu z Warszawy z Wojskiem Polskim, bierze ślub z Olą Raniewską (Natasza Urbańska), artystką estradową. Ceremonię prowadzi ksiądz Ignacy Skorupka (Łukasz Garlicki).

Bolszewicy, pod wodzą Włodzimierza Lenina, postanawiają zaatakować Polskę, planując rozszerzenie rewolucji proletariackiej na inne kraje, co w filmie ilustrowane jest odwołaniami do Niemiec i Francji.

Wojska polskie zdobywają Kijów.

Na froncie Jan Krynicki z ironią odczytuje bolszewicką ulotkę adresowaną do polskich żołnierzy, za co zostaje oskarżony o agitację, a następnie aresztowany i skazany na śmierć przez sąd polowy. Tuż przed egzekucją ratuje go atak wroga. Czekista Bykowski (Adam Ferency), dowodzący bolszewikami, z sympatią odnosi się do Krynickiego i proponuje mu rolę tłumacza-redaktora, zmuszając go jednocześnie do wstąpienia do swojego oddziału.

Ola dowiaduje się o zaginięciu męża od majora Wieniawy (Bogusław Linda). Kapitan Kostrzewa (Jerzy Bończak) usiłuje wykorzystać sytuację, informując ją o rzekomej zdradzie Krynickiego, co kończy się dla niego niepowodzeniem i obróceniem się przeciwko niemu.

Krynicki ucieka z rąk bolszewików i dołącza do oddziału kozaków z Kubania, którzy walczyli po polskiej stronie (Aleksandr Domogarow). Wkrótce udaje mu się dotrzeć do polskich sił.

Ola, dostrzegając zagrożenie ze strony bolszewików, postanawia nie być bezczynna i dołącza do polskiej armii jako sanitariuszka w Ochotniczej Legii Kobiet.

W tym czasie Wincenty Witos (Andrzej Strzelecki) zostaje premierem RP i przemawia do narodu, wzywając do obrony ojczyzny.

Marszałek Józef Piłsudski (Daniel Olbrychski) samodzielnie opracowuje plan kontrofensywy. Polski kontrwywiad udaje się rozpracować szyfry armii bolszewickiej, a nadawanie Pisma Świętego zakłóca komunikację ich wojsk.

W kulminacyjnym momencie wojny dochodzi do starcia wojsk polskich i bolszewickich pod Warszawą (bitwa pod Radzyminem oraz bitwa pod Ossowem, w której ginie ks. Ignacy Skorupka, walczący z krzyżem w dłoni). Polskie siły odnoszą spektakularne zwycięstwo, a wojska bolszewickie zostają rozbite. Krynicki, ranny, trafia do szpitala polowego, gdzie pracuje jego żona Ola, co prowadzi do ich ponownego spotkania.

Obsada

Daniel Olbrychski – Józef Piłsudski

Borys Szyc – Jan Krynicki, polski żołnierz, ułan

Natasza Urbańska – Ola Raniewska, żona Jana, aktorka teatrzyku rewiowego

Marian Dziędziel – Generał Tadeusz Rozwadowski

Bogusław Linda – Major Bolesław Wieniawa-Długoszowski

Jerzy Bończak – Kapitan Kostrzewa

Ewa Wiśniewska – Ada

Stanisława Celińska – Pani Zdzisia

Adam Ferency – Czekista Bykowski

Olga Kabo – Sofia Nikołajewna

Łukasz Garlicki – Ksiądz Ignacy Skorupka

Wojciech Solarz – Samuel

Jarosław Boberek – Ułan Paproch

Piotr Głowacki – Anatol

Andrzej Strzelecki – Wincenty Witos

Wojciech Pszoniak – Generał Maxime Weygand

Bartosz Opania – Pułkownik Bolesław Jaźwiński

Nikołaj Ortynski – Bolszewik-dowódca

Aleksander Domogarow – Sotnik Kryszkin

Dariusz Biskupski – Ratajczak

Ewa Wencel – Więcławska

Ilja Zmiejew – Mówca na wiecu

Marek Kossakowski – Jones

Artur Owczarek – Dziennikarz amerykański

Jacek Poniedziałek – Józef Haller

Dariusz Kordek – Władysław Sikorski

Michał Żebrowski – Władysław Grabski

Aleksandr Choszabajew – Michaił Tuchaczewski

Grażyna Szapołowska – Korwin-Piotrowska

Igor Guzun – Józef Stalin

Wiktor Bałabanow – Włodzimierz Lenin

Zdzisław Szymborski – Konferansjer

Antoni Królikowski – Członek komisji rekrutacyjnej

Janusz Sieniawski – Sierżant Sowa

Jerzy Braszka – Oficer

Szymon Kuśmider – Chłop czytający odezwę Witosa

Bartek Turzański – Polski żołnierz

Krzysztof Dracz – Lew Trocki

Sławomir Holland – Członek sądu wojskowego

Mateusz Banasiuk – Żołnierz

Andrzej Kopiczyński – Ksiądz

Wojciech Olszański – Bolszewik na koniu

Produkcja

Budżet filmu wyniósł 27 milionów złotych (około 9 milionów dolarów).

Prace nad filmem rozpoczęły się 29 czerwca 2010 roku i zrealizowane zostały w technologii 3D. Konsultantem historycznym był prof. Janusz Cisek. Muzykę skomponował Krzesimir Dębski, a za militaria odpowiadał Tomasz Bierawski. Charakteryzację postaci wykonały Mira Wojtczak i Liliana Gałązka. W produkcji wzięło udział 3,5 tysiąca statystów.

Zdjęcia zakończono 30 września 2010 roku. Film był współfinansowany przez Bank Zachodni WBK oraz Polski Instytut Sztuki Filmowej. To pierwszy polski film pełnometrażowy w całości zrealizowany w technologii 3D.

Plenery obejmowały m.in. Twierdzę Modlin, Warszawę, Lublin, Suchą k. Węgrowa, Piotrków Trybunalski, Zamość, Kazuń, Zielonkę oraz Poświętne (kościół św. Józefa).

Na potrzeby produkcji stworzono dwie repliki czołgu Renault FT-17. Z uwagi na krótki czas na przygotowanie pojazdów (cztery miesiące) repliki nie są wierne oryginałom (brak m.in. kompletnego wnętrza).

Odbiór filmu

Paweł Felis z „Gazety Wyborczej” ocenił film na dwie gwiazdki w 6-stopniowej skali, krytykując go jako „mechaniczną, historyczną pogadankę, która nieudolnie symuluje wielkie emocje, a jest jedynie chaotycznym zbiorem nieekscytujących fragmentów”, zwracając uwagę na brak psychologicznej głębi postaci.

Natomiast Jacek Rakowiecki, redaktor naczelny miesięcznika „Film”, pozytywnie ocenił produkcję, nazywając ją „drugim cudem nad Wisłą”, podkreślając znakomite zdjęcia Sławomira Idziaka w technologii 3D oraz sprawnie poprowadzony przez reżysera wątek miłosny.

Według „Gazety Wyborczej”, średnia ocena filmu, na podstawie recenzji z różnych pism i serwisów, takich jak „Newsweek”, „Rzeczpospolita”, „Przekrój”, onet.pl czy fdb.pl, wynosi 4/10.

W 2012 roku „1920 Bitwa warszawska” zdobyła pięć Węży, nagród przyznawanych za najgorsze polskie filmy, co jest odpowiednikiem amerykańskich Złotych Malin. Film Hoffmana został uhonorowany Wężami w kategoriach: Najgorszy film 3D, Aktorka (Natasza Urbańska), Duet na ekranie (Borys Szyc i Natasza Urbańska), Scenariusz (Jerzy Hoffman i Jarosław Sokół) oraz Żenująca scena (Natasza Urbańska i ckm).