1919

Wydarzenia w Polsce

Styczeń

2 stycznia:

powstańcy wielkopolscy zdobyli Nowy Tomyśl.

Polscy żandarmi, podczas wydalania z kraju, zamordowali 4 z 5 członków misji Rosyjskiego Czerwonego Krzyża, która przybyła do Warszawy 20 grudnia 1918 roku, aby negocjować repatriację jeńców rosyjskich z I wojny światowej. Piąty członek misji przeżył udając martwego.

4 stycznia – powstańcy wielkopolscy bezskutecznie zaatakowali oddziały niemieckie w Zbąszyniu.

4–5 stycznia – zorganizowany przez środowiska endeckie zamach stanu, w tym przez pułkownika Mariana Żegotę-Januszajtisa, miał na celu obalenie rządu Jędrzeja Moraczewskiego.

5/6 stycznia – bitwa o Ławicę: w nocy powstańcy wielkopolscy przejęli lotnisko Ławica.

8 stycznia – Naczelna Rada Ludowa przejęła władzę na terenach odbitych Niemcom podczas powstania wielkopolskiego.

9 stycznia – powstańcy wielkopolscy przeprowadzili nalot bombowy na lotnisko we Frankfurcie nad Odrą.

11 stycznia – Tymczasowy Naczelnik Państwa, Józef Piłsudski, wydał dekret dotyczący obowiązkowego ubezpieczenia pracowników na wypadek choroby, co stanowi pierwszy polski akt prawny w tej kwestii.

12 stycznia – Ukraińcy zajęli Żółkiew, Dublany i Kulików, odcinając Lwów od polskiej Grupy Operacyjnej „Bug” gen. Jana Romera w rejonie Rawy Ruskiej.

13 stycznia:

pod presją mocarstw zachodnich, polskie oddziały zostały wycofane ze Spisza i Orawy. W zamian, Czechosłowacja zgodziła się na przepuszczenie przez swoje terytorium broni dla Polski.

władze niemieckie ogłosiły stan oblężenia Górnego Śląska, który został zniesiony 1 maja 1919 roku.

15 stycznia – Polska otrzymała zaproszenie od zwycięskich państw Ententy do wzięcia udziału w konferencji pokojowej.

16 stycznia – utworzono rząd Ignacego Jana Paderewskiego, który objął funkcję prezesa Rady Ministrów oraz ministra spraw zagranicznych.

18 stycznia – założono Polski Czerwony Krzyż.

21 stycznia – Józef Piłsudski wydał specjalny rozkaz, nadający weteranom powstania styczniowego status żołnierzy Wojska Polskiego.

23 stycznia – na rozkaz premiera K. Kramářa oraz prezydenta T. Masaryka, 16 tys. czeskich żołnierzy wkroczyło na Śląsk Cieszyński, co zapoczątkowało wojnę polsko-czechosłowacką.

26 stycznia:

odbyły się wybory do Sejmu Ustawodawczego.

Wojska czeskie, korzystając z zaangażowania Polski w walkach na wschodzie, zajęły tereny Śląska Cieszyńskiego aż za Wisłę.

28 stycznia – bitwa pod Skoczowem z wojskami czeskimi zakończona sukcesem strony polskiej, która wstrzymała ofensywę wojsk czeskich (czechosłowacko-polskie konflikty graniczne).

29 stycznia – Roman Dmowski, przewodniczący Polskiego Komitetu Narodowego, przedstawił polskie postulaty dotyczące granicy polskiej po I wojnie światowej na konferencji w Paryżu.

Luty

1 lutego – w związku z konfliktem polsko-czeskim, w krakowskiej elektrowni odbył się wiec pracowników, który domagał się usunięcia Czechów zatrudnionych w mieście, w szczególności w tramwajach krakowskich.

3 lutego – podpisano polsko-czeski układ dotyczący tymczasowej granicy na Śląsku Cieszyńskim.

4 lutego:

Wołomin uzyskał prawa miejskie na podstawie dekretu Naczelnika RP, Marszałka Józefa Piłsudskiego.

Wojska polskie zdobyły Kowel.

5 lutego – papież Benedykt XV ustanowił Ordynariat Polowy Wojska Polskiego.

7 lutego:

podpisano dekret o powszechnym obowiązku służby wojskowej oraz o obowiązku szkolnym, ustanowiono również Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej.

powołano Najwyższą Izbę Kontroli.

8 lutego – dekretem Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego powołano Pocztową Kasę Oszczędności (obecnie PKO BP SA).

10 lutego – w Warszawie zainaugurowano obrady Sejmu Ustawodawczego, którego kadencja trwała do 27 listopada 1922 roku.

13–16 lutego – polskie zwycięstwo w bitwie pod Berezą Kartuską.

14 lutego:

wojna polsko-bolszewicka: starcie polskiego oddziału kapitana Mienickiego z oddziałem bolszewickim z Frontu Zachodniego w Berezie Kartuskiej. Atak polski przeprowadzony o 7 rano uznawany jest przez Normana Daviesa w książce „Biały Orzeł, Czerwona Gwiazda” za początek wojny polsko-bolszewickiej 1919–1920.

pierwszym marszałkiem Sejmu został Wojciech Trąmpczyński, działacz endecki z Wielkopolski.

16 lutego – zakończenie działań zbrojnych w Wielkopolsce (powstanie wielkopolskie) – rozejm w Trewirze.

19 lutego – opuszczony przez Niemców Białystok został zajęty przez Wojsko Polskie i przyłączony do Rzeczypospolitej.

20 lutego:

Sejm Ustawodawczy uchwalił Małą Konstytucję.

Józef Piłsudski został zatwierdzony przez Sejm Ustawodawczy jako Głowa Państwa z tytułem Naczelnika Państwa. Piłsudski złożył swoją władzę 14 grudnia 1922 roku na ręce wybranego przez Zgromadzenie Narodowe, zgodnie z konstytucją marcową, Prezydenta RP, Gabriela Narutowicza.

21 lutego – założono klub sportowy Szombierki Bytom.

25 lutego:

w kontekście polsko-czechosłowackiego konfliktu granicznego wojsko polskie wkroczyło do Cieszyna.

Wielka Brytania uznała niepodległość Polski.

Marzec

3 marca – powstała Kuria Biskupia Wojsk Polskich.

9 marca – ochotnicza kompania powstańców wielkopolskich wyruszyła do Małopolski, aby wziąć udział w walkach z Ukraińcami.

14 marca:

utworzono Instytut Wojskowo-Techniczny.

wojna polsko-bolszewicka: w Nieświeżu wybuchło powstanie antybolszewickie.

15 marca – w Warszawie podpisano układ o rozejmie polsko-niemieckim w sprawie Wielkopolski.

19 marca – bolszewicy stłumili 5-dniowe zbrojne wystąpienie polskiej ludności Nieświeża.

20 marca – gen. ppor. mar. Kazimierz Porębski objął stanowisko szefa Sekcji Marynarki przy Ministerstwie Spraw Wojskowych.

27 marca – Aleksy Rżewski został rządowym komisarzem miasta Łodzi.

30 marca – wojna polsko-ukraińska: na rozkaz Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego utworzono Front Wołyński, dowodzony przez generała Aleksandra Karnickiego.

Kwiecień

1 kwietnia:

powołano Główny Urząd Miar.

założono I Liceum Ogólnokształcące im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

w poznańskim Ogrodzie Botanicznym (dziś Park Wilsona) otwarto Palmiarnię.

2 kwietnia – założono Polskie Towarzystwo Matematyczne.

4 kwietnia:

został założony Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

w Warszawie otwarto kabaret Qui Pro Quo.

5 kwietnia – wojna polsko-bolszewicka: w zdobytym Pińsku miała miejsce masakra 35 Żydów, oskarżanych o wspieranie bolszewików.

8 kwietnia – powstała Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie.

10 kwietnia – okupowane przez Niemców od września 1915 roku Grodno zostało przejęte przez polskie władze administracyjne.

11 kwietnia – utworzono Główny Urząd Zaopatrywania Armii (GUZA).

12 kwietnia – w Łucku rozpoczął się zjazd ziemian, podczas którego powstał Związek Ziemian Wołynia, zajmujący się sprawą polskiego stanu posiadania na Rusi.

16 kwietnia:

wojna polsko-bolszewicka: rozpoczęła się ofensywa wojsk polskich.

rozpoczęto operację sprowadzania do Polski armii generała Józefa Hallera.

w Warszawie odbył się zjazd Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej; jego przewodniczącym wybrano Stanisława Dubois.

17 kwietnia:

wojna polsko-bolszewicka: polskie wojska zdobyły Lidę.

Jarogniew Drwęski objął stanowisko pierwszego po zaborach prezydenta Poznania.

18 kwietnia:

wojna polsko-bolszewicka: wojska polskie zdobyły Nowogródek.

założono Muzeum Narodowe w Poznaniu.

19 kwietnia – wojna polsko-bolszewicka: oddziały polskie odbiły Wilno.

20 kwietnia – do kraju przybył pierwszy pociąg z żołnierzami Armii Hallera.

22 kwietnia – Józef Piłsudski skierował odezwę do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego.

23 kwietnia – wojna polsko-bolszewicka: w trwającym od zajęcia Wilna 19 kwietnia pogromie zginęło około 50 Żydów, oskarżanych o sprzyjanie bolszewikom i strzelanie do wkraczających oddziałów polskich.

23–26 kwietnia:

nadzwyczajny XVI Zjazd Polskiej Partii Socjalistycznej zaboru pruskiego.

XV Kongres Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego.

XVI Zjazd Polskiej Partii Socjalistycznej w Krakowie.

26 kwietnia – na mocy dekretów Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego utworzono Straż Więzienną w Polsce.

27–28 kwietnia – kongres zjednoczeniowy Polskiej Partii Socjalistycznej, Polskiej Partii Socjal-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego oraz Polskiej Partii Socjalistycznej zaboru pruskiego. Nowa partia przyjęła nazwę Polska Partia Socjalistyczna. Kongres został uznany za XVI Zjazd Polskiej Partii Socjalistycznej.

29 kwietnia – uchwałą Sejmu dzień 3 maja został ogłoszony świętem narodowym.

30 kwietnia:

Sokółka została przyłączona do Polski.

w łódzkiej synagodze Julian Tuwim poślubił Stefanię Marchew.

Maj

1 maja – Polska stała się członkiem Światowego Związku Pocztowego (UPU).

2 maja:

Sekcja Marynarki przy Ministerstwie Spraw Wojskowych została przekształcona w Departament dla Spraw Morskich.

Hugh S. Gibson został ambasadorem Stanów Zjednoczonych w Polsce.

3 maja – odbyły się pierwsze uroczyste obchody święta narodowego (rocznica uchwalenia konstytucji 3 maja 1791 r.).

7 maja – w Poznaniu otwarto Wszechnicę Piastowską, obecny Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.

10 maja – do Białegostoku przyłączono 13 okolicznych wsi.

11 maja – zjazd spółdzielni robotniczych w Warszawie powołał Związek Robotniczych Stowarzyszeń Spółdzielczych.

12 maja – w Warszawie powstała Francuska Szkoła Pilotów.

21 maja – rozpoczęła działalność Oficerska Szkoła Aeronautyczna.

22 maja – wojna polsko-ukraińska: wojska ukraińskie zakończyły oblężenie Lwowa i wycofały się w obliczu ofensywy Wojska Polskiego.

29 maja – w Poznaniu zbudowano pociąg pancerny „Danuta”.

Czerwiec

13 czerwca:

założono Centralną Bibliotekę Wojskową w Warszawie.

do Polski przybyła amerykańska misja rządowa, mająca na celu zbadanie traktowania Żydów w Polsce.

15 czerwca – utworzono Wojenną Szkołę Sztabu Generalnego w Warszawie.

Lipiec

10 lipca – uchwała Sejmu w sprawie zasad reformy rolnej. Ustalono limity wielkości gospodarstw prywatnych: dla Polski centralnej 180 ha, dla Kresów 400 ha.

13 lipca:

w bitwie pod Jazłowcem 14. Pułk Ułanów 4. Dywizji Strzelców Polskich odniósł zwycięstwo nad wojskami Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej.

założono klub sportowy Wawel Kraków.

14 lipca – na Rynku Głównym w Krakowie odbył się przegląd wojsk z okazji święta narodowego Francji (zburzenie Bastylii – 14 lipca 1789). Obecni byli biskup Adam Sapieha, gen. Józef Haller oraz francuscy oficerowie służący w jego armii.

17 lipca – wojsko polskie wyparło armię ukraińską ze Zbrucza, kończąc w ten sposób wojnę polsko-ukraińską.

20 lipca:

pierwszy nuncjusz apostolski w odrodzonej Polsce, Achilles Ratti, przedstawił Naczelnikowi Państwa listy uwierzytelniające.

zawarto rozejm pomiędzy dowództwem Wojska Polskiego i oddziałami Semena Petlury.

24 lipca – Sejm uchwalił ustawę o organizacji Policji Państwowej oraz o bezpieczeństwie państwa. W rocznicę tego wydarzenia obchodzone jest Święto Policji (Dzień Policjanta).

27 lipca – po małych potyczkach z oddziałami litewskimi, wojska polskie wkroczyły do Augustowa. Miasto zajęła grupa gen. Falewicza.

31 lipca – Sejm RP ratyfikował traktat wersalski.

Sierpień

1 sierpnia – Sejm RP uchwalił ustawę o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej oraz o orderze Virtuti Militari.

8 sierpnia – wojska polskie zajęły Mińsk.

14 sierpnia:

wybuchł strajk 140 tys. robotników na terytorium dzisiejszego GOP na Górnym Śląsku, który poprzedził zbrojne powstanie.

założono klub piłkarski Ruch Radzionków.

15 sierpnia – w Mysłowicach strażnicy graniczni Rzeszy Niemieckiej spacyfikowali bunt górników, ich żon i dzieci (Masakra w Mysłowicach), co stało się pretekstem do wybuchu I powstania śląskiego.

16–17 sierpnia – miało miejsce I powstanie śląskie.

18 sierpnia:

I powstanie śląskie: zwycięska bitwa pod Godowem dla Polaków.

wybuch strajku powszechnego w Zagłębiu Dąbrowskim.

23 sierpnia – wybuchło powstanie sejneńskie, zorganizowane przez Polską Organizację Wojskową przeciwko administracji litewskiej.

24 sierpnia – zakończenie I powstania śląskiego.

28 sierpnia – zakończyło się powstanie sejneńskie; wojska litewskie zostały wyparte z Suwalszczyzny.

29 sierpnia – wojna polsko-bolszewicka: wojska polskie zdobyły Bobrujsk.

Wrzesień

1 września:

Polska podpisała zawieszenie broni z Ukrainą.

Naczelnik Państwa Józef Piłsudski ratyfikował traktat wersalski.

9 września – Departament do Spraw Morskich zatwierdził pierwszy program rozwoju polskiej floty wojennej, która miała obejmować: krążownik o pojemności 3000 BRT, 4 kontrtorpedowce po 800 BRT, 2 okręty podwodne (500 i 200 BRT), 6 trawlerów po 100 BRT oraz kilkanaście mniejszych jednostek.

Październik

9 października – w Mikaszewiczach rozpoczęły się rokowania polsko-bolszewickie.

11 października:

uroczyste otwarcie Uniwersytetu Wileńskiego.

w Krakowie założono pierwszy związek sportowy w niepodległej Polsce – Polski Związek Lekkiej Atletyki.

12 października – w Krakowie powstał Polski Komitet Olimpijski.

20 października – Naczelnik Państwa Józef Piłsudski dokonał uroczystego otwarcia Akademii Górniczej w Krakowie, obecnej Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica.

28 października – w warszawskiej katedrze św. Jana odbyła się uroczystość przyjęcia sakry biskupiej przez nuncjusza Achille Rattiego, późniejszego papieża Piusa XI.

30 października – powstał Aeroklub Polski w Poznaniu.

Listopad

2 listopada – polski statek uzbrojony „Różycki” poddał się niemieckiej Weichselschutzflotille.

5 listopada – powstał AZS Poznań.

9 listopada – założono Towarzystwo Żeglugowe „Sarmacja”.

19 listopada – Józef Piłsudski został honorowym obywatelem miasta Białegostoku.

21 listopada – Rada Najwyższa na konferencji pokojowej przyznała Polsce Galicję Wschodnią.

22 listopada – uchwałą Rządu RP Uniwersytetowi Lwowskiemu nadano imię jego założyciela – króla Jana Kazimierza.

24 listopada – otwarcie teatru Reduta w Warszawie.

30 listopada – gen. Józef Haller wydał odezwę do żołnierzy Frontu Pomorskiego.

Powstanie Polskiej Akademii Umiejętności.

Grudzień

8 grudnia:

Rada Ambasadorów państw Ententy ustaliła w Paryżu linię Curzona jako wschodnią granicę Polski.

potyczka polsko-czechosłowacka pod Kieżmarkiem.

9 grudnia:

ustąpił rząd Ignacego Jana Paderewskiego.

decyzja mocarstw zachodnich o podziale byłych flot państw zaborczych (Polsce przyznano 6 małych, rozbrojonych poniemieckich torpedowców o łącznej wyporności 2300 t).

13 grudnia – powstał rząd Leopolda Skulskiego.

17 grudnia – decyzją ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego, Ksawerego Praussa, powołano Tymczasową Państwową Komisję Ochrony Przyrody.

20 grudnia – powstanie Polskiego Związku Piłki Nożnej.

26 grudnia – założono Polski Związek Narciarski.

Wydarzenia na świecie

Koniec epidemii grypy hiszpanki, która rozpoczęła się w roku 1918; zmarło 20–25 mln osób.

Styczeń

1 stycznia:

powstała Komunistyczna Partia Niemiec.

u szkockich wybrzeży zatonął jacht brytyjskiej admiralicji „HMS Iolaire” z 280 osobami na pokładzie, z czego co najmniej 205 osób zginęło.

Edsel Ford zastąpił swojego ojca – Henry’ego Forda, na stanowisku prezydenta Ford Motor Company.

3 stycznia – w Londynie, dwa tygodnie przed rozpoczęciem konferencji pokojowej w Paryżu, emir Fajsal I (syn króla Hidżazu) oraz Chaim Weizman (przedstawiciel Światowej Organizacji Syjonistycznej) podpisali umowę dotyczącą rozstrzygania sporów na Bliskim Wschodzie, które powstały po zakończeniu I wojny światowej. Było to krótkotrwałe porozumienie arabsko-żydowskie w zakresie ustanowienia ojczyzny dla narodu żydowskiego w Palestynie oraz rozwoju narodu arabskiego na Bliskim Wschodzie.

5 stycznia:

w Niemczech w Monachium Anton Drexler założył DAP (niem. Deutsche Arbeiterpartei, czyli Niemiecka Partia Robotników), później przemianowaną na NSDAP.

w Berlinie Związek Spartakusa zainicjował próbę wywołania rewolucji komunistycznej w Niemczech. Powstanie komunistyczne trwało do 13 stycznia.

Armia Czerwona zdobyła Mińsk, co oznaczało upadek Białoruskiej Republiki Ludowej.

6 stycznia – w Niemczech rozpoczęto formowanie Freikorpsów.

7 stycznia – wojna estońsko-bolszewicka: doszło do walk pomiędzy Armią Czerwoną a siłami estońskimi.

9 stycznia – Friedrich Ebert wprowadzał do akcji oddziały „Freikorps”.

10–12 stycznia – oddziały „Freikorps” atakowały sympatyków „Związku Spartakusa” w Berlinie.

11 stycznia:

Rumunia anektowała Siedmiogród.

w niemieckim porcie Cuxhaven Rada Robotnicza i Żołnierska ogłosiła powstanie Socjalistycznej Republiki Cuxhaven.

13 stycznia – Rada Robotnicza w Berlinie postanowiła o zakończeniu strajku generalnego. Próba wywołania rewolucji przez członków Komunistycznej Partii Niemiec zakończyła się niepowodzeniem.

14 stycznia – Szarlotta została wielką księżną Luksemburga.

15 stycznia:

Róża Luksemburg i Karl Liebknecht zostali zamordowani.

w Bostonie miała miejsce katastrofa przemysłowa w destylarni alkoholu, w wyniku której wyciek melasy pozbawił życia 21 osób i ranił 150 osób.

założono tunezyjski klub piłkarski Espérance Sportive de Tunis.

16 stycznia:

rozpoczęły się walki polsko-rosyjskie.

ratyfikowano wprowadzającą prohibicję 18. poprawkę do Konstytucji Stanów Zjednoczonych.

17 stycznia – wojna estońsko-bolszewicka: wojska estońskie zdobyły Narwę.

18 stycznia:

w Paryżu rozpoczęła się konferencja pokojowa po I wojnie światowej, której przewodniczył premier Francji Georges Clemenceau. Konferencja zakończyła się 21 stycznia 1920 roku.

powstało przedsiębiorstwo produkujące luksusowe oraz dużych sportowych samochodów Bentley Motors Limited.

19 stycznia – odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego w Niemczech.

21 stycznia:

odbyło się pierwsze posiedzenie parlamentu Irlandii w Dublinie, co datuje się jako początek niepodległej Republiki Irlandii.

powstanie w Chuście Centralnej Rady Ukraińskiej.

22 stycznia – w Kijowie ogłoszono Akt Zjednoczenia Ukraińskiej i Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej; rocznica tego wydarzenia jest obchodzona na Ukrainie jako Dzień Jedności Ukrainy.

23 stycznia–1 lutego – powstanie ludności ukraińskiej w Chocimiu, stłumione przez władze rumuńskie.

24 stycznia – ogłoszono Estońską Deklarację Niepodległości.

28 stycznia – założono Uniwersytet Masaryka w Brnie.

29 stycznia:

Stany Zjednoczone uznały niepodległość Polski oraz nawiązały z nią stosunki dyplomatyczne.

przewodniczący Polskiego Komitetu Narodowego Roman Dmowski przedstawił na konferencji w Paryżu polskie postulaty dotyczące granicy polskiej po I wojnie światowej.

31 stycznia:

szkocka policja i brytyjska armia pacyfikowały próbę powstania robotniczego w Glasgow.

wojna estońsko-bolszewicka: zwycięstwo Estończyków w bitwie pod Paju.

Styczeń – wojna estońsko-bolszewicka: wojska estońskie pod wodzą Johana Laidonera, wspierane przez ochotników z Finlandii, Szwecji i Danii, przeszły do kontrofensywy, wyrzucając Armię Czerwoną z terytorium Estonii.

Luty

1 lutego – w Paryżu podpisano układ polsko-czeski o tymczasowym podziale Śląska Cieszyńskiego.

3 lutego – Armia Czerwona okupowała Ukrainę.

6 lutego – powstała Republika Weimarska.

11 lutego – Friedrich Ebert (SPD) został wybrany prezydentem Niemiec.

13 lutego – Philipp Scheidemann został kanclerzem Niemiec.

14 lutego – prezydent USA Woodrow Wilson przedstawił projekt Ligi Narodów.

21 lutego – w Monachium zastrzelono premiera Bawarii, Kurta Eisnera.

25 lutego – Oregon jako pierwszy stan w USA wprowadził podatek, 1 cent na galon paliwa (0,26 ¢/L), stosowany do napędu samochodów.

26 lutego – Kongres Stanów Zjednoczonych wydał akt prawny powołujący do życia na terenie części Wielkiego Kanionu Kolorado – Park Narodowy Wielkiego Kanionu.

27 lutego – została utworzona Litewsko-Białoruska Socjalistyczna Republika Rad.

Marzec

1 marca:

w Korei policja i wojsko japońskie pacyfikowały masowe demonstracje przeciw okupacji japońskiej – w zamieszkach zginęło około 7 tys. osób.

gen. Hans von Seeckt (Szef Niemieckiego Sztabu Generalnego) opracował i przedstawił Zgromadzeniu Narodowemu memoriał ws. sił zbrojnych.

2 marca – rozpoczął się kongres założycielski III Międzynarodówki (Kominternu).

4 marca – w Rosji gen. Kołczak rozpoczął ofensywę przeciwko Armii Czerwonej.

6 marca:

podczas kongresu w Moskwie utworzono Komintern.

niemieckie Zgromadzenie Narodowe uchwaliło ustawę o tzw. Reichswerze prowizorycznej.

9 marca – w Egipcie wybuchło powstanie przeciw okupacji brytyjskiej, stłumione przez siły brytyjskie następnego miesiąca – zginęło około 800 osób.

10 marca – uchwalono konstytucję Ukrainy radzieckiej.

15 marca – w Paryżu została założona organizacja weteranów armii amerykańskiej walczącej w pierwszej wojnie światowej (ang. American Legion).

16 marca – Walter Gropius reaktywował i zjednoczył w Weimarze szkołę budownictwa Bauhaus.

19 marca – niemiecki astronom Karl Reinmuth odkrył planetoidę (911) Agamemnon.

21 marca – Béla Kun założył Węgierską Republikę Rad, która istniała do początku sierpnia 1919 roku (133 dni).

22 marca:

Japonia uznała niepodległość Polski.

uruchomiono pierwsze na świecie regularne międzynarodowe połączenie lotnicze pomiędzy Paryżem a Brukselą.

23 marca – Benito Mussolini formował (wł. Fasci Italiani di Combattimento) paramilitarną organizację, która później (1921) przekształciła się w Narodową Partię Faszystowską.

24 marca – Karol I Habsburg, ostatni władca Cesarsko-Królewskich Austro-Węgier, udał się na wygnanie do Szwajcarii, a później na portugalską wyspę Maderę.

28 marca – w „The New York Times” ukazał się wywiad z Józefem Piłsudskim.

29 marca – pierwszy samochód marki Tatra został wyprodukowany w Czechosłowacji.

30 marca – Domingos Leite Pereira został premierem Portugalii.

31 marca – rozpoczął się generalny strajk w miastach dorzecza Ruhry w Nadrenii Północnej-Westfalii.

Kwiecień

1 kwietnia – Éamon de Valera został po raz pierwszy premierem Irlandii.

3 kwietnia – austriacki parlament przyjął ustawę konstytucyjną o obaleniu dynastii Habsburgów oraz konfiskacie ich majątku.

4 kwietnia – Antanas Smetona został pierwszym prezydentem Litwy.

7 kwietnia – powstał Francuski Związek Piłki Nożnej (FFF).

10 kwietnia – przywódca chłopskiej partyzantki w Meksyku Emiliano Zapata zginął w zasadzce w stanie Morelos.

11 kwietnia – ustanowiono Międzynarodową Organizację Pracy (ILO) jako autonomiczną organizację stowarzyszoną z Ligą Narodów.

13 kwietnia:

powstała Bawarska Republika Rad, która istniała do 3 maja 1919 roku.

w Indiach, w mieście Amritsar w stanie Pendżab, armia brytyjska i oddziały Gurków dokonały masakry ludności cywilnej, wyznawców sikhizmu – zginęło 379 osób, a ponad 1100 zostało rannych.

23 kwietnia:

rozpoczęła się zorganizowana przez bolszewików akcja otwarcia relikwii Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, mająca na celu obalenie rozpowszechnianego przez Cerkiew poglądu, że ciała świętych nie ulegają po śmierci rozkładowi.

w Tallinnie rozpoczęły się obrady estońskiej konstytuanty.

25 kwietnia:

w Niemczech powstała uczelnia artystyczna w Weimarze – Bauhaus.

w Australii po raz pierwszy obchodzono uroczyście „Dzień ANZAC”.

w Meksyku generał Pancho Villa zdobył miasto Hidalgo del Parral, w którym powiesił majora miasta i dwóch jego synów.

26 kwietnia – Juan Manuel Zuloaga został premierem Peru.

27 kwietnia:

Finlandia ogłosiła niepodległość.

niemiecki astronom Arnold Schwassmann odkrył planetoidę (912) Maritima.

28 kwietnia – rozpoczęto budowę kaplicy Objawień w portugalskiej Fatimie.

30 kwietnia – kilka bomb zostało przechwyconych w pierwszej fali anarchistycznych ataków bombowych w USA.

Maj

1 maja:

lewicowe demonstracje we Francji przerodziły się w rozruchy.

w Cleveland w stanie Ohio, podczas socjalistycznych demonstracji, doszło do rozruchów, w wyniku których dwie osoby zginęły, 40 zostało rannych, a 116 osób aresztowano.

3 maja:

armia Republiki Weimarskiej oraz oddziały Freikorps wkroczyły do Monachium, co zakończyło Bawarską Republikę Rad.

założono klub sportowy Slovan Bratysława.

4 maja – Ruch Czwartego Maja rozpoczął działalność przeciwko obcym kolonizatorom w Chinach.

5 maja – w Paryżu powstała liga Socjalistycznego Czerwonego Krzyża.

8 maja – w Holandii wprowadzono prawo wyborcze dla kobiet.

9 maja – w Belgii weszło w życie nowe uniwersalne prawo wyborcze, pozwalające głosować wszystkim mężczyznom niezależnie od statusu majątkowego, a także niektórym kobietom.

11 maja – utworzono Besarabską Socjalistyczną Republikę Radziecką.

15 maja:

wojna grecko-turecka: dwadzieścia tysięcy żołnierzy greckich zajęło Smyrnę (Izmir) z pomocą floty angielskiej i francuskiej.

robotnicy kanadyjscy z miasta Winnipeg rozpoczęli strajk generalny, domagając się wyższych płac oraz lepszych warunków pracy.

16 maja – samolot Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych typu NC-4, pilotowany przez Alberta Cushinga Reada, wystartował z Nowej Fundlandii do pierwszego lotu transatlantyckiego przez Azory do Lizbony.

19 maja:

Wojna grecko-turecka: oddziały tureckie pod dowództwem Mustafy Kemala Atatürka wylądowały w miejscowości Samsun na wybrzeżu Anatolii nad Morzem Czarnym, rozpoczynając walki, które później zostały nazwane „Turecką Wojną o Niezależność”. Rocznica tego wydarzenia jest obchodzona przez Greków oraz Cypryjczyków pochodzenia greckiego jako dzień pamięci o „Ludobójstwie na Grekach pontyjskich”.

nowojorski hotelarz Raymond Orteig ufundował nagrodę w wysokości 25 tys. dolarów dla osoby, która jako pierwsza przeleci samolotem non-stop z Nowego Jorku do Paryża lub odwrotnie.

23 maja – Uniwersytet Kalifornijski otworzył drugie miasteczko uniwersyteckie w Los Angeles, początkowo nazywane Południowym Oddziałem Uniwersytetu Kalifornijskiego (ang. Southern Branch of the University of California – SBUC), a później przemianowane na Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles (ang. University of California, Los Angeles – UCLA).

25 maja:

doszło do erupcji wulkanu Gunung Kelud (Kelut) we wschodniej części Jawy w Indonezji, w wyniku czego zginęło ponad 5 tys. osób.

w norweskim Bergen otwarto Brann Stadion.

27 maja:

amerykański hydroplan Curtiss NC-4 zakończył w Lizbonie pierwszy w historii przelot (z międzylądowaniami) przez Atlantyk.

Amerykanin Charles Strite opatentował toster, z którego grzanki wyskakiwały automatycznie zaraz po opieczeniu.

29 maja – ogólna teoria względności, opublikowana przez Alberta Einsteina w 1916 roku, została potwierdzona przez pomiary przeprowadzone przez astrofizyka brytyjskiego Arthura Eddingtona, podczas całkowitego zaćmienia słońca na Wyspie Książęcej oraz przez brytyjskiego astronoma Andrew Crommelina, który dokonywał pomiarów w Sobral w Brazylii.

30 maja – doszło do porozumienia pomiędzy Wielką Brytanią a Belgią, później potwierdzonego przez Ligę Narodów, w którym Niemiecka Afryka Wschodnia (Rwanda i

Zostań naszym fanem!

Pomóż nam się rozwijać! Polub nas na Facebooku! i śledź nas na X!