19 Pułk Piechoty Liniowej to polski pułk piechoty, który powstał w czasie powstania listopadowego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I zgodził się na odesłanie polskich oddziałów do kraju, które miały stanowić podstawę do stworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Płocku. Jednak pułk nie został odtworzony, ponieważ etat armii Królestwa Polskiego przewidywał jedynie 12 pułków piechoty. Nowe pułki piechoty zaczęto formować dopiero po rozpoczęciu powstania listopadowego. Rozkaz dyktatora, gen. Józefa Chłopickiego, z 10 stycznia 1831 roku nałożył na władze wojewódzkie obowiązek ich organizacji. 19 pułk piechoty był tworzony w województwie mazowieckim, początkowo nosząc nazwę 1 Pułk Województwa Mazowieckiego. Zgodnie z etatem pułk miał składać się ze sztabu oraz trzech batalionów piechoty liniowej, z których każdy miał mieć cztery kompanie, a także liczyć 57 oficerów, 216 podoficerów, 40 muzykantów, 2355 żołnierzy frontowych i 27 żołnierzy niefrontowych. Łącznie w pułku miało służyć 2695 żołnierzy.
26 kwietnia 1831 roku przeprowadzono kolejną reorganizację piechoty armii głównej, dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk został przydzielony do 2 Brygady 2 Dywizji Piechoty.
Żołnierze pułku
Pułkiem dowodzili:
- płk Józef Szymanowski
- ppłk Stefan Piwecki (poległ 8 lipca)
Walki pułku
Pułk wziął udział w walkach podczas powstania listopadowego.
Bitwy i potyczki:
- Białołęka (24 lutego)
- Rajgród (29 maja)
- Szawle (16 czerwca)
- Giełgudyszki (5 lipca)
- Szawle (8 lipca)
- Powendenie (11 lipca)
W 1831 roku, w trakcie wojny z Rosją, żołnierze pułku zostali odznaczeni 1 złotym i 2 srebrnymi krzyżami Orderu Virtuti Militari.
Uzbrojenie i umundurowanie
Podstawowym uzbrojeniem piechurów były karabiny skałkowe. Początkowo używane były karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), które później zastąpiono rosyjskimi karabinami z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm). Oprócz karabinów, piechurzy dysponowali także bagnetami i tasakami (pałasze piechoty). Dodatkowe wyposażenie stanowiły łopatki saperskie, ładownice na 40 naboi oraz pochwy na bagnety.
Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki oraz białych spodni z sukna. Różne pułki miały odmienne kolory naramienników, wyłogów i kołnierzy. Używano czapek czwórgraniastych, które po reformie w 1826 roku zostały zastąpione pantaloonami zapinanymi na guziki. Czapki czwórgraniaste wymieniono na kaszkiety z czarnymi daszkami i białymi sznurami, na których znajdowała się blacha z orłem, numer pułku oraz ozdobny pompon.
Wyłogi były w kolorze jasnozielonym.
Przypisy
Bibliografia
- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
- Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
- Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.