19 i 29 Zgrupowania Piechoty Polskiej

19 i 29 Zgrupowania Piechoty Polskiej (fr. 19 et 29 Groupements d’Infanterie Polonaise) to dwa bataliony 1 Armii Francuskiej „Ren i Dunaj”, składające się z weteranów francuskiego ruchu oporu o polskim pochodzeniu.

Sformowanie

W ramach Francuskich Sił Wewnętrznych (FFI) obok Francuzów walczyli również przedstawiciele różnych mniejszości narodowych, w tym Polacy. W trakcie okupacji w ruch oporu w Francji zaangażowało się około 40 tysięcy Polaków, z czego około 10 tysięcy straciło życie. Po wyzwoleniu władze zaproponowały obcokrajowcom z FFI możliwość przyjęcia francuskiego obywatelstwa lub wstąpienia do Legii Cudzoziemskiej. Dowódcy polskich oddziałów partyzanckich sprzeciwili się tym propozycjom. Większość Polaków walczyła przed powstaniem FFI w szeregach Wolnych Strzelców i Partyzantów – organizacji komunistycznej, która zachowała autonomię w ramach FFI. Polacy sympatyzowali z Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego oraz Krajową Radą Narodową, mając nadzieję na powrót do ojczyzny i polepszenie warunków życia.

Dowódcy polskich oddziałów z FTP-FFI wspólnie z emigracyjnym PKWN utworzyli Komisję Wojskową, której działania doprowadziły do uzyskania zgody Ministerstwa Wojny oraz Sztabu Generalnego na utworzenie czysto polskich jednostek wojskowych w składzie Francuskiej Armii Wyzwolenia (AFL), co miało miejsce w Wogezach.

Na podstawie rozkazu Szefa Sztabu 1 Armii z dnia 22 stycznia 1945 powołano z dniem 1 lutego dwa polskie bataliony pionierów, które podlegały administracyjnie dowódcy 201 Pułku Pionierów Północnoafrykańskich (201e Régiment de Pionniers Nord Africains). Dowódcą został mianowany major Bolesław Jeleń. 19 Zgrupowanie utworzono z partyzantów z południowej i centralnej Francji, natomiast 29 Zgrupowanie z ich kolegów z północy. Jednostki te były całkowicie niezależne od Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Dowództwo i skład

Oba zgrupowania składały się z około 2500 żołnierzy, a w każdej kompanii znajdowało się około 290 żołnierzy.

Dowodzący 19 i 29 Zgrupowaniem

major Henri Thevenon (reprezentant strony francuskiej)
major Bolesław Jeleń (reprezentant strony polskiej)

19 Zgrupowanie Piechoty Polskiej

Dowódca:

major Bolesław Maślankiewicz

Zastępca:

porucznik Edmund Czekała

Dowódcy kompanii:

1 kompania – porucznik Julian Nowak
2 kompania – porucznik Władysław Kaczmarek
3 kompania – porucznik Jan Kaczmarek
4 kompania – porucznik Józef Olek

29 Zgrupowanie Piechoty Polskiej

Dowódca:

major Jan Gerhard

Zastępca:

kapitan Antoni Chrost

Dowódcy kompanii:

1 kompania – porucznik Tadeusz Marcinkowski
2 kompania – porucznik Henryk Karczewski
3 kompania – porucznik Marceli Drabik
4 kompania – porucznik Edward Mazgaj

Działania bojowe i służba powojenna

Polskie bataliony pod koniec 1944 roku uczestniczyły w kampanii lotaryńskiej oraz w walkach na linii Zygfryda, gdzie wyzwoliły Colmar. W dniu 14 marca 1945, w ramach kampanii niemieckiej, 1 Armia Francuska „Ren i Dunaj”, wspólnie z polskimi zgrupowaniami, sforsowała Ren. Walczyły o Palatynat, Badenię oraz Wirtembergię, zdobywając m.in. Karlsruhe oraz Schwarzwald. Szlak bojowy zgrupowań zakończył się nad Jeziorem Bodeńskim, w rejonie Konstancji, Friedrichshafen, oraz miejscowości Singen, Donaueschingen, Tuttlingen i Balgheim.

W ramach francuskiej strefy okupacyjnej, polscy żołnierze pełnili służbę garnizonową w miejscowościach takich jak Tuttlingen, Lindau, Stuttgart, Karlsruhe, Rottweil, Horb oraz Baden-Baden. Otrzymali podziękowania od generała armii Jean de Lattre de Tassigny – dowódcy 1 Armii Francuskiej „Ren i Dunaj”, który w imieniu Francji podpisał akt kapitulacji III Rzeszy.

Powrót do kraju

19 i 29 Zgrupowania Piechoty Polskiej we Francji były jedynymi jednostkami polskimi, które w całości wróciły do kraju z frontu zachodniego. Dwa transporty wyruszyły z Tuttlingen w Niemczech, za zgodą przewodniczącego Rządu Tymczasowego Republiki Francuskiej, generała brygady Charles’a de Gaulle’a, w dniu 4 listopada 1945. 11 listopada w Międzylesiu pociągi przekroczyły granicę Polski, a 18 listopada odbyła się parada zgrupowań w Warszawie, w pełnym umundurowaniu i wyposażeniu. Do Polski powróciło 1396 żołnierzy obu jednostek. Po rozformowaniu 19 i 29 Zgrupowania, część żołnierzy wstąpiła do ludowego Wojska Polskiego, natomiast zdemobilizowani osiedlili się na Ziemiach Odzyskanych.

Symbolika, umundurowanie i uzbrojenie

Żołnierze 19 i 29 Zgrupowania Piechoty Polskiej używali umundurowania pochodzącego zarówno z Francji, jak i z USA oraz Wielkiej Brytanii, co dotyczyło również ich uzbrojenia. Jedynym znakiem wyróżniającym były polski orzeł wojskowy noszony na czapkach (czasem także na kieszeniach mundurów) na tarczy amazonek, pozbawiony korony (na hełmach malowano herb Polski, również bez korony). W obu jednostkach przyjęto francuski system nazewnictwa (spolszczany) oraz oznaczanie stopni wojskowych.