19 (Dolnosaksońska) Dywizja Pancerna (niem. 19. Panzer-Division) to niemiecka dywizja pancerna, która działała w czasie II wojny światowej.
Historia
Dywizja została sformowana na mocy rozkazu z 1 listopada 1940 roku, po przekształceniu 19 Dywizji Piechoty. Na początku stacjonowała na terenie Niemiec, włączając się w skład 11 Armii.
W czerwcu 1941 roku, w ramach przygotowań do inwazji na ZSRR, dywizja została włączona do 3 Grupy Pancernej Grupy Armii Środek. Atak na Związek Radziecki rozpoczęła 22 czerwca 1941 roku o godzinie 9.00 z rejonu Suwałk. Uczestniczyła w walkach na środkowym odcinku frontu wschodniego aż do grudnia 1942 roku.
W styczniu 1943 roku dywizja została przeniesiona na południowy odcinek frontu wschodniego, początkowo wchodząc w skład Grupy Armii Don, a następnie Grupy Armii Południe. W lipcu 1943 roku, w ramach 4 Armii Pancernej, brała udział w bitwie na łuku kurskim, walcząc w okolicach Biełgorodu, gdzie poniosła poważne straty. Obawiając się dostania się do niewoli radzieckiej, dowódca 19 Dywizji Piechoty, Gustaw Schmidt, popełnił samobójstwo 7 sierpnia 1943 roku w pobliżu Borisówki. Następnie dywizja walczyła na Ukrainie w rejonach Kijowa, Żytomierza i Kamieńca Podolskiego. Po zaciętych walkach udało jej się wydostać z okrążenia i 7 kwietnia 1944 roku, pod Lwowem, połączyła się z innymi jednostkami niemieckimi, tracąc znaczne ilości sprzętu ciężkiego.
W lipcu 1944 roku dywizja została wycofana z linii frontu i przeniesiona do Holandii, jednak już w sierpniu tego samego roku ponownie skierowano ją do walki z Armią Czerwoną, tym razem w składzie XXXX Korpusu Pancernego.
W sierpniu 1944 roku dywizja weszła w skład 9 Armii i uczestniczyła w walkach w rejonie Warszawy. Brała udział w bitwie o przyczółek warecko-magnuszewski oraz w bitwie pod Studziankami, a niektóre jej pododdziały były zaangażowane w tłumienie powstania warszawskiego. Dowódca dywizji, Hans Källner, otrzymał Dębowe Liście z Mieczami do Żelaznego Krzyża za „wybitne zasługi” w walce z polskimi powstańcami.
W listopadzie 1944 roku dywizja została wycofana do odwodu OKH w rejonie Klwaty – Dąbrówka – Janiszów, gdzie stacjonowała w Radomiu do rozpoczęcia styczniowej ofensywy w 1945 roku.
W lutym 1945 roku dywizja została przeniesiona na Śląsk, gdzie walczyła w składzie 17 Armii, w rejonach Nysy i Otmuchowa. Następnie wycofała się na Morawy, gdzie po przekroczeniu amerykańsko-radzieckiej linii demarkacyjnej, w maju 1945 roku, skapitulowała. Jeńcy zostali przekazani przez Amerykanów Armii Czerwonej, a ocalali zostali zwolnieni z niewoli przez władze radzieckie w latach 1954–1955.
Oficerowie dowództwa dywizji
Dowódcy dywizji:
- gen. wojsk panc. Otto von Knobelsdorff (1940–1942)
- gen. por. Gustav Schmidt (1942–7.08.1943†)
- gen. por. Hans Källner (1943–1944)
- gen. por. Walter Denkert (1944)
- gen. por. Hans Källner (1944–1945)
- gen. mjr Hans-Joachim Deckert (1945)
Skład
1941:
- 27 pułk pancerny (Panzer-Regiment 27)
- 19 Brygada Strzelców (Schützen-Brigade 19)
- 73 pułk strzelców (Schützen-Regiment 73)
- 74 pułk strzelców (Schützen-Regiment 74)
- 19 batalion motocyklowy (Kradschützen-Bataillon 19)
- 19 pułk artylerii (Artillerie-Regiment 19)
- 19 batalion rozpoznawczy (Aufklärungs-Abteilung 19)
- 19 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 19)
- 19 batalion pionierów (Pionier-Bataillon 19)
- 19 batalion łączności (Nachrichten-Abteilung 19)
1943:
- 27 pułk pancerny (Panzer-Regiment 27)
- 73 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 73)
- 74 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 74)
- 27 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 27)
- 19 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 19)
- 272 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Artillerie-Abteilung 272)
- 19 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger-Abteilung 19)
- 19 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 19)
- 19 pancerny batalion łączności (Panzer-Nachrichten-Abteilung 19)
Latem 1943 dywizja dysponowała 81 czołgami.
Przypisy
Bibliografia
Marcin Bryja: Panzerwaffe. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1996. ISBN 83-86209-67-4. Brak numerów stron w książce.
Chris Bishop: Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11391-6. Brak numerów stron w książce.
Robert Forczyk: Wojna pancerna na froncie wschodnim 1943-1945. Czerwony walec. Łódź: 2020. ISBN 978-83-7731-255-1.
Dariusz Jędrzejewski, Zbigniew Lalak: Niemiecka broń pancerna 1939-1945. Warszawa: Wyd. Lampart, 1998. ISBN 83-867-7636-6. Brak numerów stron w książce.
Rafał Podsiadło: Niemieckie fortyfikacje Stellung a2 i ich przełamanie w styczniu 1945 r. Na linii Raby, Szreniawy i Pilicy. Warszawa: 2014. ISBN 978-83-7339-136-9.
Jorge Rosado, Chris Bishop: Dywizje pancerne Wehrmachtu 1939–1945. Poznań: Wydawnictwo Vesper, 2012. ISBN 978-83-7731-130-1.
Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim. Warszawa: PWN, 1987. ISBN 83-01-06556-7. Brak numerów stron w książce.
Rolf Hinze: 19 Dywizja Pancerna Wehrmachtu 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11604-7.