19 Brygada Ochrony Pogranicza
19 Brygada Ochrony Pogranicza to zlikwidowany związek taktyczny Wojsk Ochrony Pogranicza, który pełnił służbę na granicy polsko-czechosłowackiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
19 Brygada Ochrony Pogranicza JW 1957 (Zarządzenie SzSG Nr 053/Org. z dnia 30 marca 1946 roku) została utworzona w 1948 roku na podstawie Krakowskiego Oddziału WOP nr 9, zgodnie z rozkazem MON nr 055/org. z dnia 20 marca 1948 roku. W skład brygady wchodziły cztery bataliony, a jej stan etatowy wynosił 1898 żołnierzy oraz 12 pracowników cywilnych.
Jednostka została podporządkowana Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza, a zaopatrzenie realizowane było przez kwatermistrzostwo okręgu wojskowego.
Na mocy rozkazu Ministra Obrony Narodowej nr 205/Org. z dnia 4 grudnia 1948 roku, z dniem 1 stycznia 1949 roku, Wojska Ochrony Pogranicza zostały podporządkowane Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, a zaopatrzenie brygady przejęła Komenda Wojewódzka MO.
Sztab brygady miał swoją siedzibę w Krakowie.
Aby podnieść rangę ochrony granic, podkreślano wojskowy charakter formacji. Od 1 stycznia 1950 roku przywrócono wcześniejsze określenie jednostek jako: „Wojska Ochrony Pogranicza”. Z dniem 1 stycznia 1951 roku wprowadzono nową numerację batalionów i brygad Wojsk Ochrony Pogranicza. Na bazie 19 Brygady Ochrony Pogranicza powstała 3 Brygada WOP.
Skład organizacyjny
W 1948 roku skład brygady obejmował:
- dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 49 – Nowy Sącz
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 53 – Nowy Targ
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 55 – Czarny Dunajec
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 57 – Żywiec
Etat brygady przewidywał: 4 bataliony, 1898 wojskowych i 12 pracowników cywilnych.
Na obszarze odpowiedzialności brygady funkcjonowały trzy GPK:
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 62 „Muszyna” (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 42 „Chyżne” (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 43 „Łysa Polana” (kolejowa)
Sztandar brygady
Na krakowskim rynku, 10 października 1948 roku, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski wręczył brygadzie sztandar. Uroczystość zgromadziła m.in.: dowódcę Okręgu Wojskowego V (Kraków) gen. dyw. Stefana Mossora, wojewodę krakowskiego dr Pasenkiewicza, prezydenta Krakowa H. Dobrowolskiego, przewodniczącego WRN w Krakowie Klimaszewskiego oraz przedstawicieli władz wojewódzkich i powiatowych.
W okresie reorganizacji brygady doszło do zmiany na sztandarze. Usunięto cyfry „19” z czterech napisów na stronie głównej płatu, które brzmiały: KRAKOWSKA (19 BRYG.) O.P. Na sztandarze pozostał niesymetryczny napis trzywierszowy: „KRAKOWSKA BRYG. O.P.” Na puszce grotu sztandaru z przodu znajduje się napis „W.O.P.”, a na przeciwległej ściance – „KRAKÓW”.
W drzewcu sztandaru wbito 24 gwoździe, z czego aktualnie brak jest trzech. Z brakujących gwoździ, jeden należał do marszałka Polski Michała Roli-Żymierskiego, a drugi do dowódcy Okręgu Wojskowego V gen. dyw. Stefana Mossora.
Dowódcy brygady
- ppłk Władysław Horabik
- ppłk Aleksander Fomin
Przekształcenia
9 Oddział Ochrony Pogranicza → 9 Krakowski Oddział WOP → 19 Brygada Ochrony Pogranicza → 3 Brygada WOP → 3 Karpacka Brygada WOP → Karpacka Brygada WOP → Karpacki Oddział SG
Przypisy
Bibliografia
- Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Tadeusz Niedziela: Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznice objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945-1995. Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP. 1995.
- Grzegorz Goryński. Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945 – 1965. Próba oceny – cz. I. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/11, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
- Wykaz dyslokacyjny pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1948−1956, Szczecin, Archiwum Straży Granicznej.