19 Batalion Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Straży Granicznej w II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie uchwały Rady Ministrów z dnia 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 roku zaktualizował nazwę „Bataliony Celne” na „Straż Graniczną”. Wprowadził także nową strukturę organizacyjną w formacji. 19 batalion celny został przekształcony w 19 batalion Straży Granicznej.
19 batalion Straży Granicznej działał w obrębie Komendy Powiatowej Straży Granicznej w Sarnach, a jego dowództwo miało siedzibę w Ozdamiczach. W jego skład wchodziły cztery kompanie strzeleckie oraz jedna kompania karabinów maszynowych, składająca się z trzech plutonów, z których każdy dysponował dwoma karabinami maszynowymi. Dowódca batalionu posiadał uprawnienia dyscyplinarne na poziomie dowódcy pułku. Łączny skład osobowy batalionu wynosił etatowo 614 żołnierzy, w tym 14 oficerów.
W 1923 roku batalion przekazał swój odcinek Policji Państwowej i został rozwiązany.
Służba graniczna
19 batalion celny dotarł do Ozdamicz 29 września i rozpoczął zabezpieczanie odcinka granicznego. Dowódca batalionu zwrócił się do Głównej Komendy SG o pozostawienie sztabu batalionu w Ozdamiczach, z uwagi na korzystniejsze warunki komunikacyjne i łączność z pododdziałami.
Zgodnie z rozkazem Głównej Komendy Straży Granicznej nr 27 z dnia 21 października 1922 roku, 3 listopada komenda 19 batalionu SG została przeniesiona z Korotycz do Ozdamicz. Z tą datą rozkaz został zrealizowany, co potwierdził komendant batalionu, kpt. Sturomski. Prawdopodobnie sztab batalionu nigdy nie był stacjonowany w Korotyczach.
Zgodnie z rozkazem Komendy Wojewódzkiej SG w Łachwie, 15 kwietnia 1923 roku 19 batalion SG przekazał 24 batalionowi SG odcinek graniczny od miejscowości Chutor Abatirz – nr słupa 47, do rejonu placówki Muśnia – nr słupa 84. W ramach przekazania objęto placówki w Lisiczynie, Kupielu oraz Budkach Sobieczyńskich.
Komendanci batalionu
p.o. kpt. Aleksander Sturomski (IX 1922 – )
Struktura organizacyjna i rozmieszczenie
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
Teresa Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Straż Graniczna (1922−1923)”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. (sygn.161/53.)
Materiały dotyczące spraw dyslokacyjnych: przeniesienia siedzib komend, baonów, obszary odcinków granicznych, 1922–1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.161/53.)
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)
Rozkazy organizacyjne Głównej Komendy Straży Granicznej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.161/77.)
Materiały dotyczące zmian w dyslokacji na odcinku Komendy Wojewódzkiej Poleskiej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.165/8.)
