19 Armia (ros. 19-я армия) – to związek operacyjny Armii Czerwonej, który działał w czasie II wojny światowej.
Historia
Pierwsze formowanie
Armia została utworzona w czerwcu 1941 roku w Północnokaukaskim Okręgu Wojskowym. Dnia 26 czerwca została włączona do armii rezerwowych Naczelnego Dowództwa.
2 lipca 1941 roku weszła w skład Frontu Zachodniego i skierowano ją do walk w okolicach Witebska, a następnie brała udział w bitwach pod Smoleńskiem.
W kolejnych dniach uczestniczyła w walkach obronnych w rejonie Wiaźmi od 2 do 13 października. Podczas tych starć została okrążona w okolicy Jelni. W trakcie prób wydostania się z okrążenia armia doznała poważnych strat, a jej dowódca, gen. por. Michaił Łukin, został ranny i wzięty do niewoli 14 października.
Resztki jednostek armii dotarły do linii obrony na Możejkach. Z powodu znacznych strat, 20 października armia została rozwiązana.
Drugie formowanie
Armia została ponownie sformowana na podstawie rozkazu z 20 listopada 1941 roku, z oddziałów będących w dyspozycji Naczelnego Dowództwa. 23 listopada została przekształcona w 1 Armię Uderzeniową.
Trzecie formowanie
Po raz trzeci armia została stworzona 4 kwietnia 1942 roku na podstawie rozkazu Naczelnego Dowództwa z 27 marca 1942 roku, z wojsk Kandałakszańskiej Operacyjnej Grupy Wojsk na Froncie Karelskim.
Do września 1944 roku broniła linii obronnej w Kandałakszy. Następnie wzięła udział w natarciu oraz rozbiciu sił w rejonie Alakurtti. Pod koniec września dotarła do granicy z Finlandią, gdzie przeszła do obrony.
15 listopada 1944 roku armia została wycofana z frontu i przekazana do odwodu Naczelnego Dowództwa Armii Czerwonej. W styczniu 1945 roku przeniesiono ją do rejonu Grodna i Białegostoku, a 29 stycznia weszła w skład 2 Frontu Białoruskiego. W ramach tego frontu uczestniczyła w operacji pomorskiej, w tym w bitwie o Koszalin i walkach o Darłowo. 5 marca 1945 roku dotarła do wybrzeża Bałtyku na północ od Koszalina.
Kolejne działania obejmowały walki na Pomorzu Gdańskim o zdobycie Gdyni oraz blokadę niemieckich sił otoczonych w rejonie Zatoki Gdańskiej.
W maju 1945 roku armia wspólnie z oddziałami 2 Armii Uderzeniowej uczestniczyła w wyzwoleniu wyspy Wolin, zdobyciu Świnoujścia oraz zajęciu wyspy Uznam. Część jej sił uczestniczyła w przyjęciu kapitulacji niemieckich wojsk na półwyspie Helskim 9 maja 1945 roku.
Po zakończeniu działań wojennych, w czerwcu 1945 roku, armia została rozformowana, a jej jednostki weszły w skład Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej.
Dowódcy armii
Pierwsze formowanie:
gen. por. Iwan Koniew (1941)
gen. por. Michaił Łukin (1941)
gen. por. Iwan Bołdin (1941)
Drugie formowanie:
gen. por. Wasilij Kuzniecow (1941)
Trzecie formowanie:
gen. mjr Stiepan Morozow (1942-1943)
gen. mjr/gen. por. Gieorgij Kozłow (1943-1945)
gen. por. Władimir Romanowski (1945)
Struktura organizacyjna
Skład 9 lipca 1941:
25 Korpus Strzelecki
34 Korpus Strzelecki
23 Korpus Zmechanizowany
38 Dywizja Strzelecka
Skład 4 kwietnia 1942:
104 Dywizja Strzelecka
122 Dywizja Strzelecka
77 Brygada Piechoty Morskiej
4 Brygada Narciarska
2 samodzielny batalion czołgów
Skład 16 kwietnia 1945:
40 Korpus Strzelecki Gwardii
132 Korpus Strzelecki
134 Korpus Strzelecki
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Karl Bahm: Berlin 1945. Warszawa: 2015. ISBN 978-83-11-13571-0.
Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: 1977.
Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975. Brak numerów stron w książce.
Andriej Grieczko: Siły zbrojne państwa radzieckiego. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1975. Brak numerów stron w książce.
Великая Отечественная война 1941-1945. Moskwa: Политиздат, 1985. Brak numerów stron w książce.
Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974. Brak numerów stron w książce.
Sergiej Sztemienko: Sztab generalny w latach wojny. Warszawa: 1969.
Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.