1889

Wydarzenia w Polsce

18 kwietnia – w Częstochowie odsłonięto pomnik Aleksandra II.

9 maja – krakowski adwokat Józef Retinger, działając w imieniu Władysława Zamoyskiego, nabył wieś Zakopane oraz część Tatr na licytacji.

24 maja – w Kurierze Codziennym opublikowano ostatni odcinek powieści Lalka autorstwa Bolesława Prusa.

30 lipca – zainaugurowano linię kolejową Lwów-Czerniowce (dł. 266,66 km), będącą własnością Austriackich Kolei Państwowych.

22 września – odsłonięto pomnik Wilhelma I w Poznaniu.

30 grudnia – Antoni Franciszek Audziewicz został nowym biskupem Wilna.

Pierwszy zjazd chirurgów odbył się w Polsce.

W Szczecinie zakończono budowę Zentralhallen.

Wydarzenia na świecie

1 stycznia – całkowite zaćmienie Słońca miało miejsce w Kalifornii i Nevadzie.

3 stycznia – Friedrich Nietzsche doznał załamania nerwowego na ulicy w Turynie podczas próby obrony konia, który był bity przez woźnicę.

10 stycznia – Francja ustanowiła protektorat nad Wybrzeżem Kości Słoniowej.

16 stycznia – w Cloncurry (Queensland) odnotowano najwyższą temperaturę w historii Australii (+53,3 °C).

19 stycznia – zwodowano brytyjski transatlantyk SS „Teutonic”.

30 stycznia – w zameczku myśliwskim w Mayerling popełnili samobójstwo następca austriackiego tronu, arcyksiążę Rudolf, oraz jego kochanka, baronessa Maria Vetsera.

7 lutego – w San Francisco powstało Towarzystwo Astronomiczne Pacyfiku (ASP).

8 lutego – francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę Emma.

11 lutego – w Japonii uchwalono konstytucję, która wprowadziła system imperialny.

4 marca – Benjamin Harrison objął urząd 23. prezydenta Stanów Zjednoczonych.

8 marca – José Mariano Jiménez Wald został premierem Peru.

9 marca:

  • doszło do bitwy wojsk etiopskich z mahdystami pod Metemmą.
  • Menelik II został cesarzem Etiopii.

15 marca – w porcie Apia na Samoa uderzył cyklon tropikalny, który zniszczył lub poważnie uszkodził 6 z 7 okrętów, w tym 4 bezpowrotnie, należących do marynarek wojennych Niemiec, USA i Wielkiej Brytanii, oraz co najmniej 6 niewielkich statków. Straty wśród załóg wyniosły ponad 140 osób, a nie mniej niż 200 marynarzy zginęło na innych statkach. Straty wśród mieszkańców i skala zniszczeń na wyspach są nieznane.

17 marca – cyklon, który trwał od 15 marca na Samoa, spowodował śmierć ponad 340 marynarzy i rybaków oraz nieznaną liczbę mieszkańców wyspy.

23 marca – indyjski reformator religijny Mirza Gulam Ahmad zapoczątkował ruch islamski znany jako Ahmadijja.

31 marca – zakończono budowę wieży Eiffla w Paryżu (oficjalne otwarcie 6 maja).

1 kwietnia – założono japońskie miasto Kurume.

3 kwietnia – do służby wszedł amerykański transatlantyk SS „City of Paris”.

4 kwietnia – Pedro Alejandrino del Solar po raz trzeci został premierem Peru.

11 kwietnia – Lascăr Catargiu po raz trzeci objął stanowisko premiera Rumunii.

21 kwietnia – w mediolańskiej La Scali miała miejsce premiera opery Edgar autorstwa Giacoma Pucciniego.

22 kwietnia – założono Oklahoma City.

23 kwietnia – powstała Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza (SAP).

2 maja – Menelik II podpisał traktat etiopsko-włoski w Uccialli.

6 maja – w Paryżu rozpoczęła się wystawa światowa, podczas której otwarto wieżę Eiffla dla zwiedzających.

14 maja – w Paryżu odbyła się prapremiera opery Esclarmonde autorstwa Jules’a Masseneta.

23 maja – Preston North End F.C. zdobył tytuł mistrza Anglii w swoim pierwszym sezonie rozgrywek.

29 maja – Auguste Charlois odkrył planetoidę (284) Amalia.

30 maja – niemiecka wynalazczyni Christine Hardt opatentowała nowoczesną wersję biustonosza, a masowa produkcja tej części bielizny w Niemczech rozpoczęła się w 1912 roku.

31 maja – w wyniku powodzi spowodowanej przerwaniem zapory w Johnstown w stanie Pensylwania zginęło ponad 2 tys. osób.

6 czerwca – powstał klub piłkarski Viktoria Berlin.

12 czerwca – w wyniku zderzenia pociągów w Armagh (obecnie Irlandia Północna) zginęło 80 osób, a 260 zostało rannych.

7 lipca – William Robert Brooks odkrył kometę 16P/Brooks.

8 lipca – opublikowano pierwszy numer „Wall Street Journal”.

11 lipca – założono miasto Tijuana w Meksyku.

14 lipca – w Paryżu zorganizowano II Międzynarodówkę.

3 sierpnia – powstanie Mahdiego w Sudanie: brytyjsko-egipskie wojska odniosły zwycięstwo w bitwie pod Toski.

23 września – w Japonii powstała firma Nintendo.

24 września – biskupi kościołów starokatolickich podpisali Deklarację Utrechcką.

2 października – rozpoczęła się I konferencja państw latynoamerykańskich w Waszyngtonie, która doprowadziła do powołania Międzynarodowej Unii Republik Amerykańskich.

5 października – niemiecki kartograf prof. Hans Meyer wraz z przewodnikiem Ludwikiem Purtschellerem zdobyli szczyt Kilimandżaro (5895 m n.p.m.).

6 października:

  • w Paryżu otwarto kabaret Moulin Rouge.
  • Thomas Edison zorganizował pierwszą projekcję filmu w swoim laboratorium w West Orange.

2 listopada – Stany Zjednoczone: Dakota Północna i Południowa dołączyły do Unii jako 39. i 40. stan.

8 listopada – Montana dołączyła do Unii jako 41. stan.

11 listopada – Waszyngton stał się 42. stanem Unii.

14 listopada – amerykańska dziennikarka Nellie Bly, zainspirowana powieścią Juliusza Verne’a, rozpoczęła podróż dookoła świata, która trwała mniej niż 80 dni (72 dni, 6 godzin, 11 minut).

15 listopada – major Deodoro da Fonseca przeprowadził zamach stanu w Brazylia, co zakończyło Cesarstwo Brazylijskie i proklamowało republikę.

23 listopada – w San Francisco, w Palais Royale Saloon, zainstalowano pierwszą szafę grającą.

10 grudnia – George Stafford Parker opatentował swoje pierwsze wiekowe pióro.

12 grudnia – ustanowiono flagę Szwajcarii.

23 grudnia – założono klub piłkarski Recreativo de Huelva, najstarszy klub piłkarski w Hiszpanii.

Opracowano Konstytucję Meiji (jap. Dai-Nippon Teikoku Kenpō) – pierwszą ustawę zasadniczą w Azji.

Redaktorem naczelnym amerykańskiej gazety „New York Herald” został James Gordon Bennett Jr. – dziennikarz, wydawca i entuzjasta motoryzacji oraz sportu samochodowego.

Frederick Abel wynalazł kordyt.

Rozpoczęcie jednej z pierwszych wielkich epidemii grypy.

Urodzili się

1 stycznia – Tadeusz Jarecki, polski dyrygent i kompozytor (zm. 1955)

3 stycznia:

  • Jan Chrzciciel Faubel Cano, hiszpański działacz Akcji Katolickiej, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
  • Kazimierz Vetulani, polski inżynier, teoretyk budownictwa (zm. 1941)

7 stycznia – Adolf Schuhknecht, niemiecki malarz (zm. 1963)

8 stycznia – Julian Leszczyński-Leński, polski publicysta, działacz komunistyczny (zm. 1937)

10 stycznia – Nazaria Ignacia March Mesa, założycielka Sióstr Misjonarek Krzyżowych Kościoła, święta katolicka (zm. 1943)

22 stycznia:

  • Mamert Stankiewicz, polski marynarz, kapitan żeglugi wielkiej, znany jako Znaczy Kapitan (zm. 1939)
  • Henry Folland, brytyjski konstruktor lotniczy, założyciel firmy Folland Aircraft (zm. 1954)
  • Antonio Todde, włoski superstulatek (zm. 2002)

23 stycznia – Julian Kuszpit, polski działacz niepodległościowy i policjant (zm. 1940)

28 stycznia – Leon Moszczeński, polski komandor, lekarz (zm. 1940)

1 lutego – Tadeusz Piskor, polski generał, dowódca Armii „Lublin” w kampanii wrześniowej (zm. 1951)

2 lutego – Helena Hołówko, polska lekarz pediatra (zm. 1983)

5 lutego – Teresa od Matki Boskiego Pasterza Chambó y Palés, hiszpańska karmelitanka miłosierdzia, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)

7 lutego – Harry Nyquist, amerykański inżynier elektryk, naukowiec, wynalazca pochodzenia szwedzkiego (zm. 1976)

8 lutego – Zofia Kernowa (Zofia Zawiszanka), polska prozaiczka i publicystka, działaczka niepodległościowa (zm. 1971)

9 lutego – Alberto Gori, włoski duchowny katolicki, łaciński patriarcha Jerozolimy (zm. 1970)

12 lutego – Andronik (Łukasz), rosyjski duchowny i święty prawosławny (zm. 1974)

13 lutego:

  • Georg Schrimpf, niemiecki malarz (zm. 1938)
  • Leontine Sagan, austriacka reżyserka filmowa (zm. 1974)

16 lutego – Carl-Oscar Girsén, fiński żeglarz, olimpijczyk (zm. 1930)

19 lutego – Gaudentius Orfali ofm, palestyński biblista katolicki, archeolog, franciszkanin (zm. 1926)

14 lutego – Maciej Bernard, działacz komunistyczny (zm. 1961)

20 lutego – Bernhard Lund, norweski żeglarz, olimpijczyk (zm. 1968)

6 marca – Leonard Olivera Buera, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)

8 marca – Stefan Nehmé, libański maronita, zakonnik, błogosławiony katolicki (zm. 1938)

9 marca:

  • Kazimierz Demel, polski hydrobiolog (zm. 1978)
  • Hilarion (Prochorow), rosyjski biskup prawosławny (zm. 1973)

12 marca:

  • Wacław Niżyński, rosyjski tancerz, choreograf pochodzenia polskiego (zm. 1950)
  • Artur Rapaport, polski filolog klasyczny, pedagog pochodzenia żydowskiego (zm. 1937)
  • Marta Rzewuska-Frankowska, polska antropolog, nauczycielka (zm. 1954)

19 marca – Sarah Millin, południowoafrykańska pisarka, publicystka (zm. 1968)

21 marca – Aleksandr Wiertinski, rosyjski pieśniarz, kompozytor, poeta i aktor (zm. 1957)

24 marca – Alexia Bryn, norweska łyżwiarka figurowa (zm. 1983)

28 marca – William Howard Livens, brytyjski kapitan, inżynier wojskowy (zm. 1964)

3 kwietnia – Marian Januszajtis-Żegota, inżynier rolnik, generał dywizji Wojska Polskiego (zm. 1973)

5 kwietnia – Tadeusz Świerz, polski leśnik, taternik, narciarz (zm. 1949)

7 kwietnia – Gabriela Mistral, chilijska poetka, pierwsza osoba z Ameryki Łacińskiej uhonorowana Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury (zm. 1957)

12 kwietnia – Stefania Feill, polska artystka malarka, jedna z pierwszych studentek Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (zm. 1958)

14 kwietnia:

  • Walery Goetel, polski geolog, ekolog i paleontolog, profesor, działacz społeczny (zm. 1972)
  • Arnold Joseph Toynbee, brytyjski historiozof (zm. 1975)

15 kwietnia:

  • Bolesław Mirgałowski, pułkownik Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1983)
  • Kalman Szapiro, cadyk, rabin Piaseczna, ostatni rabin getta warszawskiego (zm. 1943)

16 kwietnia – Charlie Chaplin, angielski aktor, reżyser i producent filmowy (zm. 1977)

20 kwietnia:

  • Adolf Hitler, przywódca III Rzeszy, ideolog nazizmu (zm. 1945)
  • Paul Karrer, szwajcarski chemik organik (zm. 1971)
  • Petro Szekeryk-Donykiw, ukraiński działacz społeczny i polityczny (zm. 1940)

24 kwietnia – Lubow Popowa, rosyjska artystka awangardowa (zm. 1924)

26 kwietnia – Ludwig Wittgenstein, filozof (zm. 1951)

28 kwietnia:

  • António de Oliveira Salazar, portugalski polityk i ekonomista, premier Portugalii (zm. 1970)
  • Jan Piotrowski, polski publicysta, dziennikarz (zm. 1947)

3 maja – Aleksander Rosiński, kapitan Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1939)

7 maja – Finn Schiander, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1967)

10 maja – Jan Smoła, polski polityk, poseł na Sejm RP (zm. 1945)

15 maja – Tadeusz Zwisłocki, polski inżynier chemik (zm. 1929)

16 maja – Johan Faye, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1974)

17 maja – Marcel Moyse, francuski flecista (zm. 1984)

25 maja:

  • Karol Jonscher (młodszy), polski lekarz pediatra, profesor Uniwersytetu Poznańskiego (zm. 1955)
  • Bronisław Komorowski, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1940)
  • Igor Sikorski, konstruktor lotniczy pochodzenia rosyjskiego (zm. 1972)

28 maja – Tadeusz Żuliński, komendant POW (zm. 1915)

10 czerwca – Władysław Sikorski, podpułkownik Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1977)

14 czerwca – Cornelis van Staveren, holenderski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1982)

15 czerwca – Hans Piesch, austriacki polityk i samorządowiec (zm. 1966)

18 czerwca – Camilla Ravera, włoska polityk komunistyczna, działaczka na rzecz praw kobiet (zm. 1988)

21 czerwca – Tadeusz Jan Kowalski, polski orientalista (zm. 1948)

23 czerwca – Anna Achmatowa, rosyjska poetka (zm. 1966)

28 czerwca – Wincenty Vilar David, hiszpański inżynier, działacz społeczny, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1937)

5 lipca – Jean Cocteau, francuski poeta, dramaturg, reżyser filmowy (zm. 1963)

7 lipca – Anna Steimarová, czeska aktorka i śpiewaczka (zm. 1962)

8 lipca – Adam Staniszewski, polski działacz niepodległościowy, taternik i oficer (zm. 1940)

9 lipca – Nils Thomas, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1979)

18 lipca – Sewerian Baranyk, duchowny greckokatolicki, bazylianin, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1941)

25 lipca:

  • Józef Wiatr, polski generał brygady (zm. 1977)
  • Józef Wołodkowicz, polski dyplomata (zm. 1947)

26 lipca – Godwin Brumowski, austriacki pilot wojskowy, as myśliwski (zm. 1936)

28 lipca – Stefan Dwornik, polski major piechoty, prawnik (zm. 1940)

29 lipca:

  • Lajos Asztalos, węgierski szachista (zm. 1956)
  • Kazimierz Piwakowski, polski oficer (zm. 1960)
  • Ernst Reuter, niemiecki nauczyciel, polityk, burmistrz Berlina Zachodniego (zm. 1953)

30 lipca – Frans Masereel, belgijski malarz, grafik (zm. 1972)

1 sierpnia – Walter Gerlach, niemiecki fizyk (zm. 1979)

2 sierpnia – Stefan Engielman, polski działacz komunistyczny (zm. 1966)

3 sierpnia – Dominik Dratwa, polski pedagog, polityk, poseł na Sejm RP (zm. 1941)

9 sierpnia – Vera Cahalan Bushfield, amerykańska polityk, senator ze stanu Dakota Południowa (zm. 1976)

10 sierpnia – Zofia Kossak, polska powieściopisarka (zm. 1968)

13 sierpnia – James Lee Peters, amerykański ornitolog (zm. 1952)

27 sierpnia – Roman Górecki, generał brygady Wojska Polskiego, bankowiec (zm. 1946)

29 sierpnia – Jan Sroczyński, major artylerii Wojska Polskiego (zm. 1935)

8 września – Robert A. Taft, amerykański polityk, senator ze stanu Ohio (zm. 1953)

11 września – Karol Skupin, polski duchowny rzymskokatolicki (zm. 1974)

14 września – Maria Capovilla, ekwadorska superstulatka (zm. 2006)

16 września:

  • Mercédès Jellinek, córka austriackiego pioniera motoryzacji, której imię noszą samochody koncernu Mercedes-Benz (zm. 1929)
  • Michał Korczewski, polski botanik, biochemik, fitofizjolog (zm. 1954)

23 września – Walter Lippmann, amerykański publicysta i socjolog (zm. 1974)

24 września – Stanisław Steczyński, podporucznik Legionów Polskich (zm. 1916)

26 września – Martin Heidegger, niemiecki filozof (zm. 1976)

2 października – Ingolf Rød, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1963)

6 października:

  • Maria Dąbrowska, polska pisarka (zm. 1965)
  • Jan Pohoski, polski inżynier architekt, samorządowiec, wiceprezydent Warszawy (zm. 1940)

11 października – Jan Rój, polski oficer, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1959)

12 października – Alma Karlin, słoweńsko-austriacka podróżniczka, pisarka, poetka, kolekcjonerką (zm. 1950)

15 października – Bernhard Karlgren, szwedzki sinolog i lingwista, pionier sinologii porównawczej (zm. 1978)

1 listopada – Józef Maria Peris Polo, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)

6 listopada – Aleksandra Artiuchina, radziecka polityk, działaczka związkowa (zm. 1969)

9 listopada:

  • Snub Pollard, amerykański aktor filmowy i telewizyjny pochodzenia australijskiego (zm. 1962)
  • Jan Szczodrowski, polski polityk, prezydent Zawiercia, prezydent Częstochowy (zm. 1962)

14 listopada – Jawaharlal Nehru (hindi: जवाहरलाल नेहरू), indyjski polityk (zm. 1964)

15 listopada – Manuel II, król Portugalii (zm. 1932)

16 listopada – Anna Kéthly, węgierska polityk, minister (zm. 1976)

17 listopada – Marian Grzegorzewski, polski działacz komunistyczny (zm. 1959)

20 listopada – Edwin Hubble, amerykański astronom (zm. 1953)

26 listopada – Olaf Ørvig, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1939)

27 listopada – Jan Weyssenhoff, polski fizyk, działacz sportowy Cracovii, Wisły Kraków i PZPN (zm. 1972)

28 listopada – Antoni Bogusławski, polski pisarz, tłumacz (zm. 1956)

30 listopada – Edgar Douglas Adrian, angielski fizjolog, laureat Nagrody Nobla (zm. 1977)

1 grudnia – Henryk Sáiz Aparicio, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)

2 grudnia – Earl Devore, amerykański kierowca wyścigowy (zm. 1928)

3 grudnia – Józef Wesołowski, polski inżynier, żołnierz, działacz samorządowy i sportowy, pierwszy powojenny prezydent Katowic (zm. 1954)

4 grudnia – Jan Dębski, polski polityk, wicemarszałek Sejmu (zm. 1976)

5 grudnia – Bożena Stelmachowska, polska etnograf (zm. 1956)

6 grudnia – Ludwika Nitschowa, polska rzeźbiarka, autorka Syrenki nad Wisłą (zm. 1989)

7 grudnia:

  • Bolesław Liszkowski, polski działacz społeczny, prezydent Lublina (zm. 1978)
  • Bernard Goldstein, polski polityk żydowskiego pochodzenia, pisarz i lider lewicowej, żydowskiej partii Bund (zm. 1959)

9 grudnia – Hannes Kolehmainen, fiński lekkoatleta (zm. 1966)

15 grudnia – Stefan Steblecki, kapitan piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari (zm. 1926)

18 grudnia – Alicja Habsburg, szwedzka arystokratka (zm. 1985)

19 grudnia:

  • Jan Humpola, polski ksiądz katolicki, kapelan przyboczny Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dziekan Wojska Polskiego, działacz społeczny, taternik i alpinista (zm. 1958)
  • Franciszek Rosłaniec, polski duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1942)

20 grudnia – Alicja Halicka, polska malarka (zm. 1974)

21 grudnia:

  • Charles Gaulthier, francuski żeglarz, olimpijczyk (zm. 1952)
  • Tadeusz Stefan Kamiński, polski działacz niepodległościowy, oficer, sędzia Najwyższego Sądu Wojskowego (zm. 1940)

25 grudnia – Octave Garnier, francuski anarchista (zm. 1912)

26 grudnia – Jan Dembowski, polski biolog, prezes Polskiej Akademii Nauk, marszałek Sejmu (zm. 1963)

29 grudnia – Dawid Uribe Velasco, meksykański duchowny katolicki, męczennik, święty (zm. 1927)

data dzienna nieznana:

  • Iłarion Tarnawski, ukraiński działacz społeczny i polityczny (zm. 1940)
  • Józef Gąsienica Wawrytko, przewodnik tatrzański i ratownik górski (zm. 1971)
  • Tibold Kregczy, węgierski taternik (zm. 1959)
  • Kurt Nickisch, niemiecki asesor górniczy (zm. 1967)

Zmarli

Święta ruchome

Tłusty czwartek: 28 lutego

Ostatki: 5 marca

Popielec: 6 marca

Niedziela Palmowa: 14 kwietnia

Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa: 14 kwietnia

Wielki Czwartek: 18 kwietnia

Wielki Piątek: 19 kwietnia

Wielka Sobota: 20 kwietnia

Wielkanoc: 21 kwietnia

Poniedziałek Wielkanocny: 22 kwietnia

Wniebowstąpienie Pańskie: 30 maja

Zesłanie Ducha Świętego: 9 czerwca

Boże Ciało: 20 czerwca

Zobacz też

1889 w filmie

1889 w literaturze

1889 w muzyce

1889 w sztuce

Przypisy

Zostań naszym fanem!

Pomóż nam się rozwijać! Polub nas na Facebooku! i śledź nas na X!