1868

Wydarzenia w Polsce

30 stycznia – w rejonie Pułtuska spadł meteoryt Pułtusk w postaci roju.

24 września – Sejm Krajowy Galicji przyjął rezolucję, w której domagał się autonomii, co zapoczątkowało tzw. okres rezolucyjny.

5 października – w Lwowie Sejm Krajowy Galicji uchwalił ustawę dotyczącą ochrony świstaka tatrzańskiego i kozicy w Tatrach.

data dzienna nieznana:

W Galicji został założony bank włościański.

Wydarzenia na świecie

3 stycznia – Restauracja Meiji w Japonii obaliła feudalny siogunat, przywracając władzę cesarską, co zainicjowało przemiany w gospodarce i polityce japońskiej, prowadzące do jej potęgi w XX wieku.

19 lutego – prezydent Urugwaju Venancio Flores zginął w wyniku zamachu.

24 lutego – Andrew Johnson stał się pierwszym prezydentem USA, wobec którego Izba Reprezentantów wszczęła procedurę impeachmentu.

27 lutego – w Wielkiej Brytanii powstał pierwszy rząd Benjamina Disraelego.

5 marca – w mediolańskiej La Scali miała miejsce prapremiera opery Mefistofeles Arriga Boita, opartej na librettcie według Fausta Johanna Wolfganga Goethego.

8 marca – w japońskim porcie Sakai pod Osaką zamordowano 11 francuskich marynarzy przez samurajów.

12 marca:

syn brytyjskiej królowej Wiktorii, książę Alfred, został postrzelony przez zamachowca w Sydney, Australia.

Wielka Brytania zaanektowała południowoafrykańskie Basuto (obecne Lesotho).

23 marca – założono Uniwersytet Kalifornijski.

29 marca – w trakcie wojny boshin miało miejsce zwycięstwo zwolenników cesarstwa nad siłami siogunatu w bitwie pod Kōshū-Katsunumą.

2 kwietnia – Ranavalona II została królową Madagaskaru.

3 kwietnia – w wyniku trzęsienia ziemi na wyspie Hawaiʻi zginęło 77 osób.

6 kwietnia – w Japonii ogłoszono tzw. przysięgę cesarską, podpisaną przez cesarza oraz przywódców trzech największych klanów.

13 kwietnia – po przegranej bitwie z ekspedycją gen. Roberta Napiera, cesarz Etiopii Teodor II popełnił samobójstwo.

1 maja – odbyły się pierwsze w historii zawody w kolarstwie torowym w paryskim parku Saint-Cloud, które wygrał Anglik James Moore, pokonując 1200 m w czasie 3:50,0 s.

14 maja – w trakcie wojny boshin w Japonii wojska cesarskie odniosły zwycięstwo nad siłami siogunatu w bitwie o zamek Utsunomiya.

16 maja:

wmurowano kamień węgielny pod budowę Teatru Narodowego w Pradze.

Senat Stanów Zjednoczonych odrzucił wniosek o impeachment prezydenta Andrew Johnsona większością jednego głosu.

26 maja:

w Wielkiej Brytanii miała miejsce ostatnia publiczna egzekucja.

Prezydent Andrew Johnson uniknął impeachmentu w głosowaniu Senatu jednym głosem.

28 maja – francuski astronom Alphonse Borrelly odkrył planetoidę (99) Dike.

4 czerwca – Pieter Philip van Bosse został premierem Holandii.

11 czerwca – Tekle Gijorgis II objął tron cesarza Etiopii.

15 czerwca – uruchomiono linię kolejową przez przełęcz Mont-Cenis w Alpach (zlikwidowaną w 1871 roku).

21 czerwca – miała miejsce prapremiera opery Śpiewacy norymberscy Richarda Wagnera.

23 czerwca – amerykański wynalazca Christopher Sholes opatentował pierwszą praktyczną maszynę do pisania.

9 lipca – weszła w życie 14. Poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych, która gwarantowała Afroamerykanom pełne prawa obywatelskie.

14 lipca – Alvin J. Fellows opatentował taśmę mierniczą.

16 sierpnia – w Chile tsunami, spowodowane trzęsieniem ziemi, zabiło 70 tysięcy osób.

18 sierpnia – francuski astronom Pierre Janssen, badając widmo korony słonecznej podczas zaćmienia, odkrył hel.

23 września – Portoryko ogłosiło niepodległość.

24 września – Eduard von Taaffe został premierem Austrii.

10 października – na Kubie wybuchło powstanie przeciwko Hiszpanii.

17 października:

uchwalono Konstytucję Luksemburga.

Podpisano konwencję z Mannheim, która zmodyfikowała zasady funkcjonowania Centralnej Komisji Żeglugi na Renie.

15 listopada – miała miejsce erupcja Wezuwiusza, jednego z pięciu najniebezpieczniejszych wulkanów na świecie.

27 listopada – około setki Szejenów zostało zmasakrowanych przez wojska amerykańskie nad Washita River.

3 grudnia – w Wielkiej Brytanii powstał pierwszy rząd Williama Ewarta Gladstone’a.

6 grudnia – w trakcie wojny koalicji z Paragwajem, wojska brazylijskie odniosły zwycięstwo nad paragwajskimi w bitwie pod Itororó.

10 grudnia – w Londynie uruchomiono pierwszą uliczną sygnalizację świetlną.

11 grudnia – przedstawiciele 19 państw podpisali Deklarację petersburską, zakazującą używania broni powodującej niepotrzebne cierpienie żołnierzy przeciwnika oraz odmawiania zakwaterowania pokonanym żołnierzom.

25 grudnia:

na japońskiej wyspie Hokkaido powstała pierwsza azjatycka Republika Ezo.

Prezydent Andrew Johnson ułaskawił wszystkich żołnierzy Konfederacji z czasów wojny secesyjnej.

W trakcie wojny paragwajskiej, wojska argentyńsko-brazylijskie rozgromiły armię paragwajską prezydenta Francisco Solano Lópeza w bitwie pod Ypacarai.

Ludwik Pasteur opracował metodę pasteryzacji.

Amerykanin William Curtis jako pierwszy użył butów z kolcami do biegania.

Urodzili się

2 stycznia – Arthur Gore, angielski tenisista, uczestnik wszystkich zawodów na kortach Wimbledonu w latach 1888–1927 (zm. 1928)

8 stycznia – Frank Watson Dyson, brytyjski astronom (zm. 1939)

11 stycznia – William Purnell Jackson, amerykański polityk, senator ze stanu Maryland (zm. 1939)

2 lutego – Walenty Wojciech, duchowny katolicki, biskup pomocniczy wrocławski (zm. 1940)

5 lutego

Hugh Ford, amerykański reżyser filmowy i teatralny oraz scenarzysta (zm. 1952)

Lodewijk Mortelmans, flamandzki kompozytor, dyrygent i pedagog (zm. 1952)

7 lutego – Aleen Cust, irlandzka weterynarz (zm. 1937)

23 lutego – Anna Hofman-Uddgren, szwedzka pionierka kina, reżyserka (zm. 1947)

26 lutego – Wincenty Pelufo Corts, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)

3 marca – Kazimierz Jan Miczyński, polski agronom, gleboznawca, wykładowca akademicki (zm. 1918)

14 marca – Ascensión Nicol Goni, hiszpańska zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1940)

15 marca – Helena Semadeni, polska nauczycielka, działaczka społeczna (zm. 1948)

16 marca – Karol Bahrke, polski drukarz, wydawca, redaktor (zm. prawdop. 1935)

22 marca

Alfred Fowler, brytyjski astronom (zm. 1940)

Robert Millikan, amerykański fizyk, który jako pierwszy wyznaczył ładunek elementarny, laureat Nagrody Nobla (zm. 1953)

28 marca – Maksim Gorki (ros. Максим Горький), pisarz rosyjski (zm. 1936)

26 kwietnia – Max Rothmann, niemiecki lekarz żydowskiego pochodzenia, fizjolog, neurolog i neuroanatom (zm. 1915)

29 kwietnia – Pius od św. Alojzego, włoski pasjonista, błogosławiony katolicki (zm. 1889)

7 maja – Stanisław Przybyszewski, pisarz okresu Młodej Polski (zm. 1927)

14 maja – Magnus Hirschfeld, niemiecki lekarz żydowskiego pochodzenia, prekursor seksuologii (zm. 1935)

18 maja:

Ludwig Landmann, niemiecki polityk pochodzenia żydowskiego (zm. 1945)

Mikołaj II Romanow, ostatni cesarz Rosji, rządził w latach 1894–1917, święty prawosławny (zm. 1918, rozstrzelany z rodziną przez CzeKa)

Stanisław Stückgold, polski malarz pochodzenia żydowskiego (zm. 1933)

26 maja – Otton Steinborn, polski lekarz, polityk pochodzenia niemieckiego, prezydent Torunia (zm. 1936)

4 czerwca – Henrietta Leavitt, amerykańska astronom (zm. 1921)

10 czerwca – Roman Krogulski, polski adwokat, samorządowiec, burmistrz i prezydent Rzeszowa (zm. 1936)

14 czerwca – Karl Landsteiner, austriacki immunolog, odkrywca grup krwi u ludzi (zm. 1943)

29 czerwca – George Ellery Hale, amerykański astronom (zm. 1938)

4 lipca – Charles Binet-Sanglé, francuski lekarz wojskowy, psycholog (zm. 1941)

13 lipca – Paul Arndt, niemiecki duchowny ewangelicko-reformowany, historyk (zm. 1955)

17 lipca – Arnold Kriedte, niemiecki księgarz i wydawca w Grudziądzu (zm. 1945)

30 lipca – Alfred Weber, niemiecki socjolog, teoretyk kultury (zm. 1958)

2 sierpnia – Konstantyn I Glücksburg, król Grecji (zm. 1923)

5 sierpnia – Marie Belloc Lowndes, angielska pisarka (zm. 1947)

7 sierpnia – Granville Bantock, angielski kompozytor (zm. 1946)

8 września – Maria Venegas de la Torre, meksykańska zakonnica, święta katolicka (zm. 1959)

3 października – Antonín Chráska, czeski teolog protestancki, autor przekładu Biblii na język słoweński (zm. 1953)

7 października – Fred Hovey, amerykański tenisista (zm. 1945)

16 października – Franz Ritter von Epp, niemiecki polityk, działacz narodowosocjalistyczny, namiestnik Bawarii (zm. 1946)

23 października – Frederic William Lanchester, brytyjski inżynier i konstruktor samochodów (zm. 1946)

24 października – Alexandra David-Néel, francuska pisarka, podróżniczka, orientalistka, buddystka (zm. 1969)

28 października – James Connolly, amerykański lekkoatleta (zm. 1957)

12 listopada – Henryk Kon (Sawicki), polski adwokat żydowskiego pochodzenia (zm. 1949)

21 listopada – Stanisław Krygowski, prawnik, adwokat, działacz turystyczny, turysta górski i fotografik (zm. 1944)

30 listopada – Angela Brazil, brytyjska pisarka (zm. 1947)

27 grudnia – Edward Flatau, polski lekarz, współtwórca neurologii polskiej i światowej (zm. 1932)

data dzienna nieznana:

Józefina Bakhita, niewolnica z Sudanu, kanosjanka, święta katolicka (zm. 1947)

Zmarli

10 stycznia – Karol Szajnocha, polski pisarz, historyk, patriota i działacz niepodległościowy (ur. 1818)

27 lutego – Walerian Łukasiński, polski działacz niepodległościowy (ur. 1786)

13 kwietnia – Teodor II, cesarz Etiopii (ur. 1818)

24 kwietnia – Maria Eufrazja Pelletier, francuska zakonnica, założycielka Zgromadzenia Matki Bożej Miłosiernej od Dobrego Pasterza, święta katolicka (ur. 1796)

21 maja – Stanisław Wysocki, polski inżynier, projektant i główny inżynier budowy Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej (ur. 1805)

22 maja – Maria Domenica Brun Barbantini, włoska zakonnica, założycielka Sióstr Służących Chorym św. Kamila, błogosławiona katolicka (ur. 1789)

25 czerwca – Siegmund Lachenwitz, niemiecki malarz animalista (ur. 1820)

15 lipca – William Morton, amerykański dentysta, wynalazca narkozy eterowej (ur. 1819)

1 sierpnia – Piotr Julian Eymard, francuski marysta, założyciel Kongregacji Eucharystianów, święty katolicki (ur. 1811)

3 sierpnia – Ambroży Grabowski, polski historyk, księgarz, kolekcjoner, archeolog i antykwariusz (ur. 1782)

26 września – August Ferdinand Möbius, niemiecki matematyk, znany z wstęgi Möbiusa (ur. 1790)

17 października – Laura Secord, bohaterka narodowa Kanady (ur. 1775)

30 listopada – Hipolit Cegielski, polski pedagog i przemysłowiec (ur. 1813)

10 grudnia – Friedrich Wilhelm Krummacher, reformowany teolog i znany kaznodzieja (ur. 1796)

data dzienna nieznana:

Aleksander Potocki – polski wojskowy, powstaniec listopadowy, emigrant, filantrop (ur. 1798)

Cyprian Zabłocki – polski ziemianin i przedsiębiorca (ur. 1792)

Święta ruchome

Tłusty czwartek: 20 lutego

Ostatki: 25 lutego

Popielec: 26 lutego

Niedziela Palmowa: 5 kwietnia

Wielki Czwartek: 9 kwietnia

Wielki Piątek: 10 kwietnia

Wielka Sobota: 11 kwietnia

Wielkanoc: 12 kwietnia

Poniedziałek Wielkanocny: 13 kwietnia

Wniebowstąpienie Pańskie: 21 maja

Zesłanie Ducha Świętego: 31 maja

Boże Ciało: 11 czerwca

Zobacz też

1868 w literaturze

1868 w muzyce

1868 w sztuce

Przeczytaj u przyjaciół: