Wydarzenia w Polsce
3 stycznia – Komitet Centralny Narodowy podjął decyzję o rozpoczęciu powstania styczniowego w momencie ogłoszenia branki.
12 stycznia – Komitet Centralny Narodowy postanowił, że w skład Tymczasowego Rządu Narodowego, który po wybuchu powstania ma się ujawnić w Modlinie, wejdą: Oskar Awejde, Stefan Bobrowski, ksiądz Karol Mikoszewski oraz – jako wódz naczelny – Zygmunt Padlewski.
14/15 stycznia – w nocy w Warszawie miała miejsce branka, co przyspieszyło wybuch powstania styczniowego.
15 stycznia – w domu parafii św. Aleksandra w Warszawie, u księdza Karola Mikoszewskiego, odbyło się zebranie Komitetu Centralnego Narodowego, zaskoczonego branką; zdominowany przez „czerwonych” Komitet odrzucił propozycję Jana Majkowskiego zawarcia ugody z Aleksandrem Wielopolskim.
17 stycznia – Komitet Centralny Narodowy zatwierdził tekst manifestu powstania, przedstawionego przez Jana Majkowskiego i ułożonego przez jego siostrę, Marię Ilnicką.
18 stycznia:
- powstał Tymczasowy Rząd Narodowy.
- Komitet Centralny Narodowy przyjął dwa dekrety o uwłaszczeniu chłopów, przygotowane przez Oskara Awejdego, które następnie wydrukowano w tajnej drukarni u sióstr felicjanek; tego samego dnia namiestnik Królestwa Polskiego – carski brat, wielki książę Konstanty Mikołajewicz – wysłał wojsko do podwarszawskich lasów, aby schwytać zbiegów od branki.
19 stycznia – Komitet Centralny Narodowy, na wniosek Józefa Janowskiego i wbrew stanowisku Stefana Bobrowskiego, mianował Ludwika Mierosławskiego, przebywającego na emigracji, dyktatorem powstania.
22 stycznia – wybuchło powstanie styczniowe.
czterej członkowie Tymczasowego Rządu Narodowego opuścili Warszawę, przekazując władzę Komisji Wykonawczej Rządu Narodowego pod przewodnictwem Stefana Bobrowskiego – piątego towarzysza, powstańczego naczelnika miasta; w Warszawie ogłoszono Manifest 22 stycznia.
zgodnie z rozkazami wydanymi od 15 stycznia, w nocy z 22 na 23 stycznia spiskowcy zaatakowali 17 rosyjskich garnizonów – co uznaje się za początek powstania styczniowego; mimo zwycięskiej potyczki pod Ciołkowem, nie udało się uderzyć na Płock – mający być siedzibą Rządu Narodowego, w związku z czym Awejde, Janowski, Majkowski i ks. Mikoszewski pozostali w Kutnie do 27 stycznia.
23 stycznia – miała miejsce potyczka pod Szydłowcem, stoczona pomiędzy oddziałem powstańców styczniowych dowodzonym przez Augusta Jasińskiego i Mariana Langiewicza a wojskami rosyjskimi; Szydłowiec był jednym z pierwszych miast wyzwolonych przez powstańców.
26 stycznia – Ludwik Mierosławski, przebywający w Paryżu, przyjął dyktaturę powstania z rąk emisariuszy Rządu Narodowego, Władysława Janowskiego i Stanisława Krzemińskiego.
3 lutego – powstanie styczniowe: zwycięstwo powstańców w bitwie pod Węgrowem.
4 lutego – powstanie styczniowe: porucznik Franciszek Sokołowski przeprowadził atak na Rawę Mazowiecką, zdobywając rosyjskie koszary.
6-7 lutego – powstanie styczniowe: wojska rosyjskie odniosły zwycięstwo w bitwie pod Siemiatyczami.
7 lutego – Komisja Wykonawcza ogłosiła odezwę Do Polaków w zaborach pruskim i austriackim, stwierdzając, że w obu tych zaborach „powstania być nie może i nie powinno”; autorem odezwy był Agaton Giller, agent „białych” w zdominowanym przez „czerwonych” Rządzie Narodowym.
8 lutego:
- z inicjatywy Bismarcka w Petersburgu podpisano prusko-rosyjską konwencję Alvenslebena, skierowaną przeciw powstaniu styczniowemu.
- w powstaniu styczniowym, powstańcy ponieśli klęskę w bitwie pod Słupczą.
11 lutego – powstanie styczniowe: oddział generała Mariana Langiewicza pokonał Rosjan w bitwie pod Słupią.
17 lutego:
- w powstaniu styczniowym, w bitwie pod Miechowem Rosjanie rozbili siły powstańcze dowodzone przez Apolinarego Kurowskiego; było to pierwsze starcie z udziałem żuawów śmierci.
- w powstaniu styczniowym: stoczono zwycięską bitwę pod Staszowem.
19 lutego – powstanie styczniowe: oddział powstańczy dowodzony przez dyktatora powstania styczniowego Ludwika Mierosławskiego przegrał w bitwie pod Krzywosądzem na Kujawach.
21 lutego – powstanie styczniowe: w bitwie pod Nową Wsią na Kujawach, drugiej i zarazem ostatniej bitwie dowodzonej przez Ludwika Mierosławskiego, siły polskie zostały ponownie pokonane przez Moskali.
24 lutego – powstanie styczniowe: przegrane bitwy pod Małogoszczem i Dobrą.
1 marca – powstanie styczniowe: oddział Walerego Parczewskiego odniósł zwycięstwo w potyczce z Kozakami pod Czarną Wsią.
4 marca – powstanie styczniowe: oddział Mariana Langiewicza stoczył bitwę z wojskami rosyjskimi pod Pieskową Skałą.
5 marca – powstanie styczniowe: oddział powstańczy pod dowództwem Mariana Langiewicza i Antoniego Jeziorańskiego odniósł zwycięstwo nad Rosjanami w bitwie pod Skałą.
9 marca – powstanie styczniowe: bitwa pod Myszyńcem, w której oddziały Kurpiowskie pod dowództwem Zygmunta Padlewskiego pokonały rosyjskie oddziały.
10 marca – w tym dniu ogłoszono odezwę generała Mariana Langiewicza, informującą o objęciu przez niego dyktatury powstania.
11 marca – powstanie styczniowe: w obozie pod Goszczą ogłoszono dyktaturę generała Mariana Langiewicza; tego dnia złożył on publicznie przysięgę i podpisał dekret o rządzie cywilnym.
12 marca – powstanie styczniowe: powstał Rząd Narodowy Cywilny.
17 marca – powstanie styczniowe: zwycięstwo powstańców w bitwie pod Chrobrzem.
18 marca – stoczono jedną z najkrwawszych bitew powstania styczniowego pod Grochowiskami, ostatnią z udziałem żuawów śmierci dowodzonych przez François Rochebrune’a. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Polaków.
19 marca – dyktator powstania Marian Langiewicz oraz jego adiutant, Anna Pustowójtówna, zostali aresztowani przez Austriaków po przeprawieniu się przez Wisłę do Galicji.
21 marca:
- wysłany do Krakowa Stefan Bobrowski wydał tam odezwę, podpisaną własnym imieniem i nazwiskiem, skierowaną przeciw „białym” i „mierosławczykom”, proklamującą powrót władzy w ręce Rządu Narodowego po upadku dyktatury Langiewicza.
- w powstaniu styczniowym: oddział Leona Czechowskiego został rozbity pod Hutą Krzeszowską.
22 marca – powstanie styczniowe: klęska powstańców w bitwie pod Olszakiem.
24 marca – powstanie styczniowe: oddział powstańczy pod dowództwem pułkownika Marcina Borelowskiego poniósł porażkę w bitwie pod Krasnobrodem.
5 kwietnia – powstanie styczniowe: porażka powstańców w bitwie pod Szklarami.
12 kwietnia – powstanie styczniowe: w sprowokowanym przez „białych” pojedynku został zabity pierwszym strzałem przez hrabiego Adama Grabowskiego, należącego do stronnictwa „czerwonych”, Stefan Bobrowski, członek Komitetu Centralnego Narodowego i Tymczasowego Rządu Narodowego, wybitny przywódca powstania styczniowego, mający zaledwie dwadzieścia trzy lata.
14 kwietnia – powstanie styczniowe: klęska powstańców w bitwie pod Budą Zaborowską.
16 kwietnia – powstanie styczniowe: zwycięstwo powstańców w bitwie pod Borowymi Młynami.
18 kwietnia – powstanie styczniowe: kolumna rosyjskich wojsk rozgromiła oboz powstańców pod Brodami.
21 kwietnia – powstanie styczniowe: oddział Zygmunta Sierakowskiego pokonał Rosjan w bitwie pod Ginietynami.
23 kwietnia – powstanie styczniowe: nierozstrzygnięta bitwa pod Wąsoszem.
24 kwietnia:
- w powstaniu styczniowym: oddział dowodzony przez Marcina Borelowskiego (pseud. „Lelewel”) został rozbity przez Moskali pod Józefowem; w boju poległ Mieczysław Romanowski, lwowski poeta romantyczny.
- w powstaniu styczniowym: stoczono bitwę pod Jaworznikiem, w której Moskale rozbili oddział powstańczy kpt. Anastazego Mossakowskiego.
26 kwietnia – powstanie styczniowe: zwycięstwo powstańców w II bitwie pod Nową Wsią.
29 kwietnia – powstanie styczniowe: zwycięstwo Rosjan w bitwie pod Brdowem.
3 maja – powstanie styczniowe: Tymczasowy Rząd Narodowy powołał Komitet Polski w Paryżu.
4/5 maja – powstanie styczniowe: w nocy oddział Ignacego Mystkowskiego przeprowadził zasadzkę na wojska rosyjskie pod Stokiem, odnosząc jedno z największych polskich zwycięstw podczas powstania.
5 maja – powstanie styczniowe: w bitwie pod Krzykawką zginął Francesco Nullo, dowódca tzw. garibaldczyków, czyli włoskich ochotników, którzy wzięli udział w powstaniu.
6 maja – powstanie styczniowe: powstańcy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Kobylanką.
7 maja – powstanie styczniowe: powstańcy odnieśli sukces w bitwie pod Medejkami.
8 maja – powstanie styczniowe: Rosjanie zwyciężyli w I bitwie pod Ignacewem koło Konina. Moskale rozbili oddział Edmunda Taczanowskiego; resztki oddziału udało się wyprowadzić Janowi Kantemu Działyńskiemu.
9 maja – powstanie styczniowe: klęska powstańców w bitwie pod Birżami.
11 maja – powstanie styczniowe: oddział Antoniego Jeziorańskiego został rozbity w bitwie pod Hutą Krzeszowską.
13 maja:
- powstanie styczniowe na Litwie i Rusi: do Wilna przybył nowy generał-gubernator Michaił Murawjow.
- powstanie styczniowe: klęska powstańców w bitwie pod Kietlanką.
15 maja – powstanie styczniowe: ujęty przez Moskali generał Zygmunt Padlewski został rozstrzelany.
17 maja – powstanie styczniowe: pod Horkami koło Kobrynia rozpoczęła się pierwsza bitwa powstania styczniowego, w której dowodził Romuald Traugutt.
19 maja – powstanie styczniowe: klęska powstańców w bitwie pod Tuczapami.
21 maja – powstanie styczniowe: powstańcy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Kadyszem.
23 maja – powstanie styczniowe: Tymczasowy Rząd Narodowy upadł. Sprzyjający „czerwonym” Jan Wernicki, Włodzimierz Lempke i Stanisław Olszański przejęli pieczęć Rządu Narodowego (tzw. kwietniowego, kierowanego przez Agatona Gillera) – co w warunkach państwa podziemnego oznaczało jego obalenie; rozpoczęło się formowanie „rządu czerwonych prawników”.
25 maja – powstanie styczniowe: powstańcy ponieśli porażkę w bitwie pod Horkami.
26 maja – powstanie styczniowe: oddziały powstańcze pod dowództwem gen. Edmunda Różyckiego odniosły spektakularne zwycięstwo w bitwie pod Salichą nad rosyjskim oddziałem karnym dowodzonym przez kpt. Łomonosowa.
27 maja – powstanie styczniowe: w skład Rządu Narodowego weszli Piotr Kobylański i Erazm Malinowski.
30 maja – powstanie styczniowe: stoczono I bitwę pod Chruśliną.
1 czerwca – powstanie styczniowe: na odcinku między Małkinią a Czyżewem dróżnik kolejowy dokonał sabotażu, rozkręcając szyny, co doprowadziło do katastrofy rosyjskiego pociągu, w której zginęło 20 oficerów i 600 żołnierzy.
2 czerwca – powstanie styczniowe: Rząd Narodowy (czerwonych prawników) powołał trybunały rewolucyjne do sądzenia spraw politycznych w każdym powiecie i w Warszawie.
3 czerwca – powstanie styczniowe: Rosjanie odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Nagoszewem.
9 czerwca – powstanie styczniowe: personel Banku Polskiego na placu Bankowym w Warszawie przekazał powstańcom, dowodzonym przez Aleksandra Waszkowskiego, depozyty Kasy Głównej Królestwa w wysokości 3,6 miliona złotych, 500 tysięcy rubli oraz wiele listów zastawnych.
10 czerwca – powstanie styczniowe: oddział Edmunda Calliera stoczył bitwę z wojskami rosyjskimi pod Kleczewem.
12 czerwca – na stokach Cytadeli Warszawskiej stracony przez powieszenie został ksiądz Agrypin Konarski – kapucyn, który w powstaniu styczniowym był kapelanem oddziałów Teodora Cieszkowskiego, Dionizego Czachowskiego i Władysława Kononowicza.
14 czerwca – na rozkaz namiestnika Królestwa Polskiego, wielkiego księcia Konstantego Mikołajewicza, arcybiskup metropolita warszawski Zygmunt Szczęsny Feliński został wywieziony do Gatczyny koło Petersburga; do kraju wrócił dopiero po 20 latach.
15 czerwca – powstanie styczniowe: porażka Polaków w bitwie pod Lututowem.
18 czerwca – powstanie styczniowe: powstańcy ponieśli klęskę w bitwie pod Górami.
20 czerwca – powstanie styczniowe: doszło do bitwy pod Komorowem, która została przerwana przez gwałtowną burzę.
21 czerwca – powstanie styczniowe: utworzono Wydział Wykonawczy Rządu Narodowego dla Wołynia, Podola i Ukrainy.
27 czerwca:
- na Placu Łukiskim w Wilnie stracono Zygmunta Sierakowskiego, dowódcę powstańczego na Litwie; ujętego przez Moskali po bitwie pod Birżami skazano 23 czerwca zaocznie na karę śmierci; mimo interwencji brytyjskiego ambasadora Francisa Napiera u ministra wojny Milutina, wyrok został potwierdzony przez Murawjowa za zgodą cara Aleksandra II, z zamianą rozstrzelania na powieszenie.
- porażka oddziału Józefa Oxińskiego w bitwie pod Przedborzem.
2 lipca – powstanie styczniowe: stoczono bitwę pod Radziłłowem.
10 lipca – powstanie styczniowe: powstańcy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Ossą.
14 lipca – rząd carski odrzucił noty rządów Anglii, Francji i Austrii w sprawie amnestii i ustępstw dla Królestwa Polskiego w ramach Konstytucji z 1815.
16 lipca – margrabia Aleksander Wielopolski, cywilny naczelnik władz Królestwa Polskiego, który popadł w niełaskę, został urlopowany przez rząd w Petersburgu i wyjechał z kraju na zawsze; jego „tymczasowym” zastępcą w Radzie Administracyjnej został hrabia Fiodor Berg.
19 lipca – we Lwowie została podpisana Concordia, umowa pomiędzy biskupami rzymskokatolickimi a greckokatolickimi.
4 sierpnia – powstanie styczniowe: gen. Michał Heydenreich pokonał Rosjan w II bitwie pod Chruśliną.
5 sierpnia – powstanie styczniowe: powstańcy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Depułtyczami Królewskimi.
8 sierpnia – powstanie styczniowe: powstańcy zwyciężyli w bitwie pod Żyrzynem.
24 sierpnia – powstanie styczniowe: klęska powstańców w bitwie pod Fajsławicami.
25 sierpnia:
- powstanie styczniowe: zwycięstwo powstańców w bitwie pod Sędziejowicami.
- powstanie styczniowe: zwycięstwo Rosjan w bitwie pod Żelazną.
w wyniku przegranej przez Moskali bitwy pod Żyrzynem namiestnik Królestwa Polskiego, wielki książę Konstanty Mikołajewicz, został odwołany do Petersburga.
3 września – powstanie styczniowe: powstańcy pod dowództwem pułkownika Marcina Borelowskiego odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Panasówką.
6 września – powstanie styczniowe: w przegranej bitwie na Sowiej Górze śmiertelnie ranny został Marcin Borelowski.
15 września – powstanie styczniowe: II bitwa pod Małogoszczem.
19 września – powstanie styczniowe: zamach w Warszawie na namiestnika Królestwa Polskiego, generała Berga.
30 września – powstanie styczniowe: podczas bitwy pod Mełchowem Adam Chmielowski, późniejszy brat Albert, stracił lewą nogę i dostał się do niewoli.
17 października – Romuald Traugutt został dyktatorem powstania styczniowego.
8 listopada – powstanie styczniowe: oddział ppłk. Jana Rudowskiego rozbroił rosyjską załogę Szydłowca.
16 listopada – powstanie styczniowe: Polacy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Rossoszem.
21 listopada – Moskale, nie czekając na akt ułaskawienia, dokonali publicznej egzekucji (przez powieszenie) w Siedlcach Władysława Rawicza, cywilnego naczelnika województwa podlaskiego w powstaniu styczniowym, ujętego 8 tygodni wcześniej.
25 listopada – powstanie styczniowe: powstańcy zwyciężyli w bitwie pod Opatowem.
4 grudnia – powstanie styczniowe: powstańcy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Sprową.
5 grudnia – powstanie styczniowe: powstańcy pod dowództwem pułkownika Karola Kality zwyciężyli w bitwie pod Mierzwinem.
23 grudnia – powstanie styczniowe: w Radomiu powstańczy dowódca Zygmunt Chmieleński został rozstrzelany przez Moskali.
Powstanie styczniowe: nocny wymarsz ochotników z Krakowa do obozu powstańczego w Ojcowie.
Powstanie styczniowe: Dyrekcja Policji w Krakowie wydała zakaz uczestnictwa w powstaniu na terenie Królestwa.
Powstanie styczniowe: z Krakowa wyruszył oddział ochotników pod dowództwem Józefa Grekowicza, który po przekroczeniu granicy został rozbity. Podobny los spotkał następne wyprawy.
Wydarzenia na świecie
1 stycznia – w Stanach Zjednoczonych zniesiono niewolnictwo.
2 stycznia – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie nad Stones River.
8 stycznia – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w II bitwie pod Springfield (Missouri).
9–11 stycznia – wojna secesyjna: zwycięstwo floty Unii w bitwie morskiej pod Fort Hindman.
10 stycznia – w Londynie uruchomiono pierwszą na świecie linię metra (długość 6 km).
21 stycznia – założono przedsiębiorstwo Opel.
29 stycznia – wojny z Indianami: armia amerykańska dokonała masakry Szoszonów nad Bear River.
31 stycznia – opublikowano powieść przygodową „Pięć tygodni w balonie” autorstwa Juliusza Verne’a.
10 lutego – Amerykanin Alanson Crane opatentował gaśnicę.
15 lutego – powstanie styczniowe: Giuseppe Garibaldi wystosował głośny apel: „Nie opuszczajcie Polski” do społeczeństw Europy.
24 lutego – powstało Terytorium Arizony.
13 marca – francuski poeta August Barbier napisał wiersz „Atak pod Węgrowem”, zainspirowany atakiem polskich kosynierów na rosyjskie armaty w czasie bitwy pod Węgrowem, stoczonej 3 lutego.
30 marca – Jerzy I został królem Grecji.
10 kwietnia – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w I bitwie pod Franklin.
26 kwietnia – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Cape Girardeau w stanie Missouri.
27 kwietnia – u wybrzeży Nowej Fundlandii zatonął brytyjski statek pasażerski „Anglo Saxon”, w wyniku czego zginęło 238 osób.
30 kwietnia:
- wojna secesyjna: rozpoczęła się bitwa pod Chancellorsville.
- francuska interwencja w Meksyku: zwycięstwo wojsk meksykańskich w bitwie o Camerone.
1 maja – wojna secesyjna: Kongres Skonfederowanych Stanów Ameryki przyjął nową flagę narodową.
3 maja – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w II bitwie pod Fredericksburgiem.
4 maja – wojna secesyjna: zakończyła się nierozstrzygnięta bitwa pod Suffolk.
6 maja – wojna secesyjna: zakończyła się bitwa pod Chancellorsville, jedno z największych starć w tej wojnie.
8 maja – Konfederacja Granady została przekształcona w Stany Zjednoczone Kolumbii.
9 maja – powstanie styczniowe: w Sołowijówce na Ukrainie grupa agitacyjna 21 powstańców Antoniego Juriewicza, wzywająca do walki z władzami rosyjskimi, została osaczona przez podburzonych przez władze carskie chłopów ukraińskich. 12 powstańców zostało zamordowanych w okrutny sposób, reszta, ciężko rannych, została przekazana władzom rosyjskim. Tylko dwóm udało się uciec.
10 maja – powstanie styczniowe na ziemiach zabranych: w bitwie pod Piotrowszczyzną koło Mińska Rosjanie rozbili oddział 300 powstańców pod wodzą Antoniego Trusowa.
12 maja – Rasoherina została królową Madagaskaru.
15 maja – powstanie styczniowe: Tymczasowy Rząd Narodowy powołał Agencję Główną w Paryżu.
16 maja – wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Champion Hill.
22 maja – wojna secesyjna: wojska Unii rozpoczęły oblężenie Port Hudson w Luizjanie.
23 maja – socjalista Ferdinand Lassalle stanął na czele Powszechnego Niemieckiego Związku Robotniczego, protoplasty SPD, w Lipsku.
7 czerwca – po ciężkich walkach inwazyjne wojska francuskie zajęły stolicę Meksyku.
9 czerwca – wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa pod Brandy Station.
15 czerwca – wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w II bitwie pod Wichester.
19 czerwca – wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa pod Middleburg.
20 czerwca – Wirginia Zachodnia stała się 35. stanem w Unii.
25 czerwca – japońskie klany wszczęły wojnę z cudzoziemcami (w cieśninie Shimonoseki ostrzelano amerykański okręt wojenny „Pembroke”).
1 lipca – rozpoczęła się bitwa pod Gettysburgiem, przełomowa dla losów wojny secesyjnej w USA.
4 lipca – wojna secesyjna: Unia zdobyła ostateczną przewagę w wojnie z Konfederacją – tego samego dnia, niezależnie od siebie, po zwycięstwie Armii Potomaku pod dowództwem generała George’a Meade’a w bitwie pod Gettysburgiem Armia Tennessee generała Ulyssesa Granta zajęła Vicksburg.
13 lipca – wojna secesyjna: w Nowym Jorku rozpoczęły się trzydniowe rozruchy przeciw poborowi do armii Unii.
14 lipca – rząd carski odrzucił noty rządów Anglii, Francji i Austrii w sprawie amnestii i ustępstw dla Królestwa Polskiego w ramach Konstytucji z 1815.
24 lipca – wojna z Dakotami: armia amerykańska odniosła zwycięstwo w bitwie pod Big Mound.
11 sierpnia – Kambodża stała się protektoratem Francji.
17 sierpnia – Royal Navy zakończyła trzydniowe bombardowanie Kagoshimy, będące odwetem za incydent w Namamugi – atak samurajów na czworo Brytyjczyków, z których jeden zginął, przeprowadzony niespełna rok wcześniej.
21 sierpnia – wojna secesyjna: II bitwa pod Chattanoogą, zakończona zwycięstwem Unii.
31 sierpnia – papież Pius IX wezwał do modlitw na całym świecie w intencji Polski.
3 września – wojna z Dakotami: rozpoczęła się bitwa pod Whitestone Hill.
8 września – wojna secesyjna: bitwa morska pod Sabine Pass.
18–20 września – wojna secesyjna: bitwa nad Chickamauga, zakończona zwycięstwem Konfederacji.
15 października – wojna secesyjna: zatonął konfederacki okręt podwodny H.L. Hunley z ośmioosobową załogą.
26 października – w Anglii założono Football Association.
29 października – powstał Międzynarodowy Czerwony Krzyż.
9 listopada – w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu doszło do buntu, który doprowadził do wyodrębnienia się ruchu pieriedwiżników.
15 listopada – Chrystian IX został królem Danii.
19 listopada – prezydent USA Abraham Lincoln wygłosił mowę gettysburgską, w której określił sens wojny secesyjnej jako walki o przetrwanie państwa opartego na wolności i równości wszystkich obywateli.
23–25 listopada – wojna secesyjna: III bitwa pod Chattanoogą, zakończona zwycięstwem Unii.
6 grudnia – wojsk ekwadorskich zakończyła się wojna ekwadorsko-kolumbijska zwycięstwem.
8 grudnia – w pożarze kościoła Jezuitów w Santiago zginęło około 2,5 tys. osób.
Pierwsi studenci japońscy (m.in. Hirobumi Itō, Kaoru Inoue) na koszt rządu wyjechali, aby kontynuować studia w Wielkiej Brytanii.
Ludność Szwecji przekroczyła 4 mln osób (4022,6 tys.).
Urodzili się
1 stycznia – baron Pierre de Coubertin, twórca idei nowożytnych igrzysk olimpijskich (zm. 1937)
3 stycznia
- Helena Dąbczańska, polska kolekcjonerka dzieł sztuki (zm. 1956)
- George Lindsay, szkocki rugbysta (zm. 1905)
16 stycznia – Antoni Styła, polski rolnik, działacz ludowy, polityk, samorządowiec (zm. 1933)
26 stycznia – Charles Wade, australijski polityk i prawnik, reprezentant Anglii w rugby (zm. 1922)
9 lutego – Aleksander Skowroński, polski duchowny katolicki, prałat, działacz narodowy i społeczny na Górnym Śląsku (zm. 1934)
25 lutego – Adolf Józef Jełowicki, polski duchowny katolicki, biskup lubelski (zm. 1937)
3 marca – Antoni Pawluszkiewicz, polski przedsiębiorca, polityk (zm. 1908)
12 marca – Władimir Wiernadski, rosyjski, ukraiński i radziecki minerolog i geochemik (zm. 1945)
24 marca – Bohuslav Križka, słowacki inżynier górniczy, pionier techniki, wynalazca (zm. 1938)
6 kwietnia – Jozef Hanula, słowacki artysta malarz (zm. 1944)
22 kwietnia – Władysław Seyda, polski prawnik, polityk, minister byłej Dzielnicy Pruskiej, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego (zm. 1939)
29 kwietnia:
- Konstandinos Kawafis, grecki poeta (zm. 1933)
- Maria Ledóchowska, założycielka klawerianek, błogosławiona katolicka (zm. 1922)
1 maja – Patrick Wauchope, szkocki rugbysta (zm. 1939)
4 maja – Edmund Osterloff, pionier i współtwórca polskiej fotografii artystycznej (zm. 1938)
8 maja – Charles Taylor, walijski rugbysta, oficer Royal Navy (zm. 1915)
16 maja – Antoni Stamirowski, polski polityk, prezydent Łodzi (zm. 1938)
24 maja – Helena Rzepecka, polska nauczycielka i publicystka (zm. 1916)
27 maja – Franz Schalk, austriacki dyrygent i pedagog (zm. 1931)
9 czerwca – Krescencja Valls Espí, hiszpańska działaczka Akcji Katolickiej, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
21 czerwca – Max Wolf, niemiecki astronom (zm. 1932)
28 czerwca – Paula od św. Anastazji Isla Alonso, hiszpańska karmelitanka miłosierdzia, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
30 czerwca – Alberyk Crescitelli, włoski ksiądz, misjonarz, męczennik, święty katolicki (zm. 1900)
5 lipca – Józef Dreyza, polski działacz społeczny i narodowy na Górnym Śląsku, powstaniec śląski
13 lipca – Margaret Murray, brytyjska egiptolog, archeolog, antropolog, wykładowczyni akademicka (zm. 1963)
16 lipca – Fannie Bloomfield-Zeisler, amerykańska pianistka (zm. 1927)
18 lipca – Klara Szczęsna, polska zakonnica, współzałożycielka sercanek, błogosławiona katolicka (zm. 1916)
24 lipca – Anna Kisielnicka-Kossak, polska szlachcianka (zm. 1944)
30 lipca – Henry Ford, amerykański przemysłowiec, założyciel Ford Motor Company w Detroit (zm. 1947)
1 sierpnia – Gaston Doumergue, francuski polityk, minister spraw zagranicznych, premier i prezydent Francji (zm. 1937)
5 sierpnia – Emanuel Sonnenberg, polski lekarz, łódzki lekarz społecznik (zm. 1939)
11 sierpnia
- Stefan Artwiński, polski farmaceuta, legionista, prezydent Kielc
- Kandelaria od św. Józefa, wenezuelska zakonnica, założycielka zgromadzenia Siostrzyczek Ubogich z Altagracia de Orituco, błogosławiona katolicka (zm. 1940)
23 sierpnia – Amélie Rives Troubetzkoy, amerykańska prozaiczka, poetka i dramatopisarka (zm. 1945)
28 sierpnia – William Edwin Van Amburgh, członek zarządu Towarzystwa Strażnica (zm. 1947)
30 sierpnia – Siergiej Prokudin-Gorski, rosyjski fotografik (zm. 1944)
6 września – Charles Berry, szkocki rugbysta (zm. 1947)
8 września – Maria od Boskiego Serca Jezusa, niemiecka zakonnica, mistyczka, błogosławiona katolicka (zm. 1899)
16 września – Marian Raciborski, polski botanik, jeden z pierwszych w Polsce paleobotaników (zm. 1917)
22 września – Alexandre Yersin, szwajcarski lekarz bakteriolog (zm. 1943)
27 września – Alexander Clay, szkocki rugbysta (zm. 1950)
28 września – John Hawcridge, angielski rugbysta (zm. 1905)
1 października – Charles Henry Martin, amerykański generał major, polityk, kongresman, gubernator stanu Oregon (zm. 1946)
18 października – Stefan Tobiasz Aszkenaze, polski adwokat, polityk pochodzenia żydowskiego (zm. 1920)
22 października – Franciszek Paleari, włoski duchowny katolicki, błogosławiony (zm. 1939)
27 października – Edgar Wilkinson, angielski rugbysta (zm. 1896)
31 października – William Gibbs McAdoo, amerykański polityk, senator ze stanu Kalifornia (zm. 1941)
2 listopada – Maria Małgorzata Caiani, włoska zakonnica, założycielka Najmniejszych Sióstr Serca Jezusowego, błogosławiona katolicka (zm. 1921)
3 listopada – Blanche Bingley, brytyjska tenisistka (zm. 1946)
18 listopada – Józefina Nicoli, włoska szarytka, błogosławiona katolicka (zm. 1924)
23 listopada – Andrzej Jacek Longhin, włoski kapucyn, biskup, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
24 listopada – Alfred Larsen, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1950)
5 grudnia – Marian Wawrzeniecki, polski malarz, archeolog (zm. 1943)
11 grudnia – Annie Jump
