183 Pułk Piechoty
183 Pułk Piechoty (183 pp) to jednostka piechoty Wojska Polskiego, która działała w II Rzeczypospolitej, a jej formowanie miało miejsce podczas kampanii wrześniowej.
Pułk brał udział w kampanii wrześniowej w ramach Grupy/Dywizji „Kobryń”, 60 Dywizji Piechoty „Kobryń”, a także Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”. W dokumentach sztabowych z września i października 1939 roku używano oznaczenia 83 pp II rzutu mobilizacyjnego. W relacjach i wspomnieniach pojawiały się zarówno nazwy 83, jak i 183 pułku piechoty. Po wojnie przyjęto nazwę 183 pułk piechoty.
Formowanie pułku
W wyniku mobilizacji alarmowej ogłoszonej 23 marca 1939 roku oraz wyjazdu macierzystego 83 pułku piechoty do zachodnich rejonów kraju, w garnizonie Kobryń pozostały rekruci powołani w marcu oraz niezbędna kadra do szkolenia. Dodatkowo w garnizonie znajdowały się niewielkie pododdziały starszego rocznika, które pełniły służbę wartowniczą oraz obsługiwały instytucje garnizonowe, a także resztki kadry i rezerwistów. Od marca do 30 sierpnia w Kobryniu istniał batalion piechoty młodego rocznika. Po ogłoszeniu mobilizacji powszechnej, dowództwo nad pozostałymi jednostkami objął były I zastępca dowódcy 83 pp, ppłk Władysław Seweryn, który nadzorował mobilizację batalionu marszowego 83 pp i dowodził Ośrodkiem Zapasowym 30 Dywizji Piechoty w Kobryniu. Z żołnierzy czynnych sformowano I batalion, a z rezerwistów II i III batalion. Z powodu bombardowań Kobrynia od 7 września, dalsza organizacja, szkolenie i zgrywanie batalionów odbywały się w okolicznych wsiach, takich jak Ostromecz Szlachecki i Osowce. 10 września przeprowadzono reorganizację, rozwiązując batalion marszowy 83 pp, a większość żołnierzy wcielono do I batalionu pod dowództwem kpt. Sroczyńskiego. Z części rezerwistów utworzono pododdziały dyspozycyjne dla dowódcy pułku i Grupy/Dywizji „Kobryń” płk. Eplera, takie jak łączności, zwiadowcy czy pionierzy. Z magazynów w Stawach pod Dęblinem dowieziono również broń maszynową, pistolety, granatniki i moździerze.
Działania bojowe 183 pułku piechoty
Walki o Kobryń
W dniach 10–13 września II batalion kpt. Ścisłowskiego osłaniał Kobryń w rejonie Netreba-Raczki. I batalion w dniach 11–14 września budował umocnienia na przedmieściach Kobrynia od strony szosy włodawskiej i brzeskiej, wzdłuż Kanału Królowej Bony. W obliczu zagrożenia ze strony niemieckiego XIX Korpusu Armijnego, sformowano Dywizję „Kobryń” pod dowództwem płk. Adama Eplera, w skład której wszedł zorganizowany 183 pułk piechoty pod dowództwem ppłk. Władysława Seweryna. 14 września zgrupowanie pułkowe zajęło stanowiska obronne na przedpolu Kobrynia, zwrócone na północ i zachód. I/183 pp zajmował obronę miasta na południowym brzegu Muchawca oraz odcinek nad Kanałem Królowej Bony, natomiast II/183 zabezpieczał podejście do miasta od zachodu. Jako odwód pułku wyznaczono I/184 pp kpt. Bilczewskiego, rozmieszczony w rejonie wsi Hajkówka i Kotasze. O godzinie 18.00 II batalion nawiązał kontakt ogniowy z niemiecką czołówką pancerną korpusu gen. Guderiana. 15 września wyodrębniony pododdział II batalionu osłaniał nocny wypad batalionu I/184 pp na Żabinkę. 16 września nieprzyjacielska piechota zmotoryzowana z 2 DP Zmot. zaatakowała Chwedkowicze, wypierając polskich żołnierzy i zmuszając II batalion do wycofania się do rejonu Perki-Suchowczyce. Niemieckie natarcie zostało powstrzymane na szosie brzeskiej, a próba obejścia polskiej obrony przez wieś Jahołki została odparta przez batalion I/184 pp. Po całodziennych walkach II batalion wycofał się nocą 16/17 września do odwodu do Kisielowiec, ponosząc straty w wysokości około 30% stanu. W nocy na miejsce II batalionu z odwodu dywizji wprowadzono samodzielny batalion 179 pp mjr. Bartuli. Rano główne uderzenie niemieckiego 5 pp zmot. zostało skutecznie powstrzymane przez I batalion 183 pp, który bronił folwarków Gubernia, leżących na przedpolu Kobrynia. Gdy walki przeniosły się na przedmieścia miasta, obronę wsparła 6 kompania II batalionu oraz ochotniczy pluton Przysposobienia Wojskowego ppor. B. Dietricha z Kobrynia. Niemieckie natarcie na folwarki Gubernia i Kobryń wsparła niemiecka artyleria oraz lotnictwo. Część I i II batalionów przeprowadziła kontratak w kierunku folwarku Gubernia, jednak został on powstrzymany przez niemiecką obronę. O godzinie 17.00 ponowny kontratak całego 183 pp oraz I/184 pp odrzucił oddziały niemieckiej 2 DP Zmot. z przedmieść Kobrynia i okolicznych miejscowości. Walki o folwark Gubernia trwały do późnych godzin nocnych 17 września 1939 roku. W związku z informacjami o ataku ZSRR na Polskę, niemieckie oddziały wycofały się w kierunku ustalonej linii demarkacyjnej, a polskie jednostki Dywizji „Kobryń” na rozkaz gen. bryg. F. Kleeberga rozpoczęły odwrót na południe. 183 pułk piechoty poniósł znaczne straty osobowe w walkach 16 i 17 września, a amunicja była w dużej mierze na wyczerpaniu.
Pułk wykonał marsz nocny 17/18 września przez Nowosiółki w kierunku Dywin, Mokrany. Tam bataliony odpoczywały do 20 września, uzupełniając swoje szeregi i amunicję. Dalszy marsz rozpoczęto nocą 20/21 września. W zgrupowaniu 183 pp pod dowództwem ppłk. Seweryna maszerowały II/183 pp, I i II/184 pp oraz jednostki dywizyjne ppanc i artylerii. W zgrupowaniu 182 pp pod dowództwem ppłk. Targowskiego maszerował I/183 pp oraz oddział zwiadowców pułkowych. Przez Ratno oba zgrupowania dotarły do rejonu Dubeczno–Rzeczyca. Następnie uporządkowano oddziały i dalszy marsz prowadzono w jednej kolumnie dywizyjnej po trasie Ratno–Zamszany–Piaseczno-Wyżwa Nowa–Rudnia oraz lasy na południe od tej miejscowości. Idący w straży przedniej dywizji 183 pp toczył walki z grupami dywersyjnymi komunistycznymi i nacjonalistów ukraińskich, w których poległ jeden oficer, a inny oficer oraz strzelec zostali ciężko ranni. Walki miały miejsce w wsiach i lasach, m.in. w Kamieniu Koszyrskim, Piasecznie i Borzowie. W trakcie marszu atakowany był dowódca pułku, a jego samochód został zniszczony. 23 września pułk wraz z dywizją osiągnął rejon Kamienia Koszyrskiego i Małoryty. Na postoju dokonano reorganizacji pododdziałów i przesunięć broni, a także uzupełniano ją od rozbitków i maruderów, część ochotników wcielono do pododdziałów. Kolejny etap marszu miał miejsce w dniach 25 i 26 września, prowadząc przez Krymno, Szack, Piszcza i Tomaszówkę. 27 września pułk dotarł do rzeki Bug, którą przekroczył po moście kolejowym we Włodawie. Następnie pułk maszerował jako ariergarda głównych sił dywizji, będąc atakowanym przez lotnictwo sowieckie. 30 września, w godzinach popołudniowych, część II batalionu wsparła samodzielny batalion 179 pp mjr. Bartuli w walkach z oddziałami sowieckimi pod Milanowem. II batalion poniósł straty w postaci 5 żołnierzy zabitych i rannych, zdobywając 2 ckm na wrogu oraz zadając straty w zabitych i jeńcach, a walka trwała do późnych godzin nocnych.
W bitwie pod Kockiem
Pułk pomaszerował 1 października do rejonu stacji Krzywda oraz Hordzieżka. 2 października I batalion dotarł do wsi Wola Ossowińska. 3 października pułk przejął obronę w rejonie Gułowa od oddziałów 50 DP „Brzoza”, a II batalion bronił skraju lasów od strony Woli Gułowskiej, będąc pod ostrzałem artylerii niemieckiej. I batalion i oddziały pułkowe zajęły pozycje bojowe w miejscowości Niedźwiedź, skąd 5 października podjęły próbę oskrzydlenia pozycji niemieckich w Woli Gułowskiej i wyjścia na tyły obrony. W trakcie manewru I batalion stoczył walki z pododdziałami niemieckimi. W godzinach wieczornych 5 października dowódca dywizji rozkazał zaprzestanie działań bojowych. 6 października pułk zakopał część broni, a resztę złożono przy kapitulacji w Woli Gułowskiej.
Żołnierze 183 pułku piechoty
dowódca pułku – ppłk Władysław Seweryn
I adiutant pułku – kpt. Franciszek Pietrzkiewicz
II adiutant pułku – ppor. rez. Kazimierz Kłoczewiak
oficer łączności – por. Leon Nowerski
kwatermistrz – mjr Michał Leszczak
dowódca kompanii gospodarczej – kpt. Kazimierz Slizewicz
dowódca plutonu łączności – ppor. rez. Stanisław Kiernik
dowódca plutonu konnych zwiadowców – ppor. rez. Zygmunt Osiński
dowódca plutonu kolarzy – ppor. rez. Wiesław Opalski
dowódca I batalionu – kpt. Władysław Sroczyński
adiutant batalionu – ppor. rez. Fryderyk Palkiewicz
dowódca 1 kompanii strzeleckiej – Karol Kucharczyk
dowódca 2 kompanii strzeleckiej – por. rez. Antoni Andruszko
dowódca 3 kompanii strzeleckiej – por. rez. Henryk Jasionowski
dowódca 1 kompanii ckm – por. rez. Jan Roszkowski, ppor. Bronisław Szejko
dowódca II batalionu – kpt. Marian Ścisłowski (do 4 X 1939), mjr Marian Benedykt Janowski
adiutant batalionu – chor. Marian Pilarski
dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. Stanisław Maksimowicz
dowódca 5 kompanii strzeleckiej – ppor. Kazimierz Wagner
dowódca 6 kompanii strzeleckiej – ppor. rez. Stefan Karpiński
dowódca 2 kompanii ckm – ppor. Franciszek Bolesław Magiera
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.1 Dowództwo. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2013. ISBN 978-83-64475-04-7.
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.3 Dywizja „Kobryń”. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2014. ISBN 978-83-64475-12-2.
Andrzej Wesołowski, Tadeusz Zawadzki: 60 Dywizja Piechoty „Kobryń”. Wielka księga piechoty polskiej 1918-1939. Tom nr 36. Edipresse Polska S.A., 2019. ISBN 978-83-7945-433-4.