182 Pułk Piechoty (182 pp) – jednostka piechoty Wojska Polskiego, powołana do życia w trakcie kampanii wrześniowej.
Pułk brał udział w kampanii wrześniowej, walcząc na szlaku bojowym Grupy/Dywizji „Kobryń”, 60 Dywizji Piechoty „Kobryń” oraz Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”. W dokumentach sztabowych z września i października 1939 roku używano numeracji 82 pp II rzutu mobilizacyjnego. W relacjach oraz wspomnieniach pojawiały się nazwy 82 i 182 pułku piechoty. Po wojnie ustalono, że jednostka nosić będzie nazwę 182 pułku piechoty.
Formowanie pułku
W związku z mobilizacją alarmową ogłoszoną 23 marca 1939 roku oraz wysłaniem macierzystego 82 pułku piechoty do zachodnich rejonów kraju, w garnizonie Brześć nad Bugiem pozostali rekruci wcieleni w marcu, a także niezbędna kadra do szkolenia. Dodatkowo w garnizonie znalazły się starsze drobne pododdziały, które pełniły służbę wartowniczą oraz obsługiwały instytucje garnizonowe, a także resztki kadry i rezerwistów. Dowództwo nad pozostałościami 82 pp objął mjr Edward Pach (II zastępca dowódcy 82 pp – kwatermistrz). W sierpniu 1939 r. do 82 pułku piechoty 30 Poleskiej Dywizji Piechoty wysłano uzupełnienia ludzi, broni i sprzętu, a dowództwo pozostałości objął ppłk Franciszek Targowski. Po ogłoszeniu mobilizacji powszechnej z rezerwistów pułku stworzono batalion marszowy, a pozostałości weszły w skład Ośrodka Zapasowego 30 DP w Kobryniu. W dniach 31 sierpnia do 3 września w okolicach Brześcia zorganizowano dwa bataliony piechoty. Następnie w dniach 4–7 września pułk przemaszerował do wsi w rejonie Kobrynia. W dniach 8–9 września przeprowadzono szkolenie oraz reorganizację, tworząc plutony specjalistyczne. 10 września do obrony Twierdzy w Brześciu odmaszerował batalion marszowy kpt. Wacława Radziszewskiego. W reorganizowanym II batalionie brakowało broni i wyposażenia, które stopniowo pozyskiwano od rozbitków, a broń zespołową piechoty otrzymano z dostaw z magazynów w Stawach pod Dęblinem.
Działania bojowe 182 pułku piechoty
Walki o Kobryń
12 września I batalion pułku został wysłany do obrony przepraw przez rzekę Muchawiec w rejonie miejscowości Turna. Batalion zajął pozycje obronne przed nacierającymi w kierunku Kobrynia jednostkami pancerno-motorowymi niemieckiego XIX Korpusu Armijnego. 12 i 13 września II batalion organizował się i zajął pozycje obronne w lasku w pobliżu miejscowości Lipowo, wspierając I batalion. Od 16 września, po osiągnięciu gotowości bojowej, II batalion wzmocnił obronę zgrupowania 184 pp mjr. J. Żeleskiego, które broniło skrzyżowania dróg Brześć–Kowel, Kobryń–Włodawa. Pozostał w tym rejonie do 20 września. 16 września I batalion prowadził walki wysuniętymi placówkami nad brzegiem Muchawca z wrogimi pancernymi podjazdami. Po stoczeniu walk w obronie Kobrynia przez 183 pp i batalion 184 pp w dniach 16 i 17 września, które powstrzymały dalsze niemieckie natarcie, Dywizja „Kobryń” rozpoczęła odwrót. Wysunięty na północ I batalion w nocy z 17 na 18 września przemaszerował z rejonu obrony nad Muchawcem przez Kobryń, Kamień Królewski do Nowosiółek, gdzie zajął pozycje obronne. 19/20 września I batalion wycofał się z Nowosiółek przez Bielsk–Dywin, dołączając do sił głównych pułku, w skład którego wszedł również II batalion.
Następna noc to marsz pułku w siłach głównych Dywizji „Kobryń” do miejscowości Wyżwa Nowa. Następnie w noc 22/23 września I batalion pomaszerował do wsi Borzowa, zajmując obronę od strony Kowla. W dniach 23/24 września pułk dotarł do miejscowości Ratno. 24 września pododdziały pułku były atakowane przez lotnictwo sowieckie, a noc spędziły w Krymnie. Po odpoczynku, 25 września bataliony pułku dotarły do Szacka. W trakcie całego marszu, pododdziały wspierane przez kawalerię dywizyjną toczyły potyczki z bandami komunistycznymi oraz nacjonalistami ukraińskimi. 27 września 182 pułk przeprawił się przez most pontonowy we Włodawie na zachodni brzeg rzeki Bug. Przed przekroczeniem rzeki zwolniono z szeregów część żołnierzy pochodzących z mniejszości narodowych zamieszkałych na wschód od Bugu. Następnego dnia pułk kwaterował w Adampolu, zajmując obronę od strony Parczewa i Piasków Luterskich. 29 września do 182 pułku piechoty włączono jako jego III batalion, sformowany kilka dni wcześniej batalion Marynarki Wojennej z marynarzy Flotylli Pińskiej oraz podchorążych ze Szkoły Podchorążych MW. Tego samego dnia I i III bataliony zdobyły w walce wieś Jabłoń, wypierając stamtąd oddział piechoty sowieckiej oraz pojazdy pancerne. Po zdobyciu miejscowości pułk nocą z 29 na 30 września przemaszerował nocnym marszem do rejonu lasów i wsi Milanów, gdzie I i III bataliony odpoczywały, a II batalion zabezpieczał pułk, zaciągając placówki w kierunku Cichostowa, Suchowoli i Wohynia. Nocne natarcie piechoty i czołgów Armii Czerwonej, wspierane przez artylerię, przyniosło II batalionowi straty, który wycofał się za wieś, w okolice dworu.
W bitwie pod Kockiem
W nocy z 30 września na 1 października pułk przemaszerował do wsi Krasew i Olszewnica. Dwie następne noce pułk spędził w marszu do lasu Horodzieżka; po osiągnięciu lasu I batalion zajął rejon naprzeciw Woli Gułowskiej, a II batalion pozostał w głębi lasu jako odwód. Po odpoczynku, w nocy z 3 na 4 października 182 pp przegrupował się do lasów w pobliżu stacji Krzywda, a w nocy z 4 na 5 października, w związku z natarciem niemieckiej 13 Dywizji Zmotoryzowanej na pozycje polskiej 50 DP „Brzoza” oraz wyparciem jej oddziałów z Adamowa, było konieczne przeprowadzenie natarcia siłami 60 DP „Kobryń”. W tym celu 182 pp, wzmocniony I batalionem 184 pp, został wyznaczony do natarcia na Wolę Gułowską. W I rzucie natarcia pułku z rejonu majątku Lipiny nacierał I batalion, a na prawo od niego II batalion, z lewa przydzielony batalion 184 pp, w II rzucie natarcia nacierał III batalion (marynarski). Przy wsparciu artylerii dywizyjnej, o godz. 8.00 5 października, wyruszyło natarcie pułku, które po przejściu wsi Helenówka napotkało niemiecką zaporę artyleryjską i zatrzymało się. Tylko III batalion marynarzy osiągnął powodzenie, zdobywając pobliski las i przechodząc do pościgu za wycofującym się wrogiem. Na przedmieściach Woli Gułowskiej batalion został zatrzymany ogniem broni maszynowej, a po godzinie 16.00 kompanie pierwszorzutowych batalionów wycofały się poza zasięg bezpośredniego ostrzału, gdyż amunicja była na wyczerpaniu. 6 października 182 pułk piechoty część broni zakopał, a pozostałe uzbrojenie złożył w Adamowie, po czym został wzięty do niewoli.
Obsada personalna 182 pp
dowództwo
dowódca pułku – ppłk Franciszek Mieczysław Targowski.
I adiutant pułku – kpt. Bolesław Baraniecki
II adiutant pułku – por. rez. Wacław Kruk–Rutkowski
kwatermistrz – mjr Edward Pach
dowódca plutonu sztabowego – ppor. Władysław Włodzimierz Włodarz
I batalion
dowódca I batalionu – mjr Tadeusz Bandoła
adiutant batalionu – ppor. rez. Janusz Szaniawski
dowódca plutonu łączności – ppor. Marceli Liwski
dowódca 1 kompanii strzeleckiej – kpt. Jan Pawłowski
dowódca 2 kompanii strzeleckiej – por. Stanisław Olszak
dowódca 3 kompanii strzeleckiej – por. Józef Kucharczyk
dowódca 1 kompanii ckm – por. Marian Kamiński
II batalion
dowódca II batalionu – kpt. Roman Samoszuk
adiutant batalionu – por. rez. Piotr Jacuński
dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. Leon Mierczyński
dowódca 5 kompanii strzeleckiej – por. Ferdynand Trojnicki
dowódca 6 kompanii strzeleckiej – por. Roman Goldman
dowódca 2 kompanii ckm – kpt. Eugeniusz Czaputowicz
III batalion (dołączony do pułku 29 IX 1939)
dowódca III batalionu – kmdr. ppor. Stefan Kamiński
dowódca 1 kompanii marynarskiej – kpt. Jerzy Wojciechowski
dowódca 2 kompanii marynarskiej – kpt. mar. Lucjan Marian Rabenda
dowódca 3 kompanii marynarskiej – kpt. Jan Lipecki
Pododdziały specjalne
dowódca plutonu pionierów – ppor. Olesiak
dowódca plutonu artylerii – ppor. rez. Stanisław Żarski
dowódca plutonu konnych zwiadowców – ppor. Grysiewicz
dowódca plutonu kolarzy – ppor. rez. Zygmunt Taras
dowódca plutonu łączności – por. rez. Lubomir Malinowski
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.1 Dowództwo. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2013. ISBN 978-83-64475-04-7.
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.2 Służby, Obrona Brześcia, Dywizja „Kobryń”(dowództwo). Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2014. ISBN 978-83-64475-08-5.
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.3 Dywizja „Kobryń”. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2014. ISBN 978-83-64475-12-2.
Andrzej Wesołowski, Tadeusz Zawadzki: 60 Dywizja Piechoty „Kobryń”. Wielka księga piechoty polskiej 1918-1939. Tom nr 36. Edipresse Polska S.A., 2019. ISBN 978-83-7945-433-4.