1809

Wydarzenia w Polsce

25 lutego – książę Józef Poniatowski otrzymał Krzyż Wielki Orderu Virtuti Militari.

17 marca – król pruski Fryderyk Wilhelm III wydał rozkaz przetopienia polskich insygniów koronacyjnych.

21 marca – książę Józef Poniatowski objął stanowisko naczelnym wodzem wojsk polskich Księstwa Warszawskiego.

22 marca – marszałek Francji Louis Nicolas Davout został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Virtuti Militari.

25 marca – gen. Stanisław Kostka Potocki został prezesem rady ministrów Księstwa Warszawskiego.

14 kwietnia – wojska austriackie przekroczyły granicę na Pilicy, co zapoczątkowało wojnę polsko-austriacką.

15 kwietnia – w ramach wojny polsko-austriackiej: VII Korpus arcyksięcia Ferdynanda d’Este wkroczył na teren Księstwa Warszawskiego.

19 kwietnia – w trakcie wojny polsko-austriackiej miała miejsce nierozstrzygnięta bitwa pod Raszynem.

21 kwietnia – podczas wojny polsko-austriackiej Toruń przez niespełna trzy tygodnie pełnił rolę stolicy Księstwa Warszawskiego.

23 kwietnia – wojna polsko-austriacka: austriackie wojska zajęły Warszawę.

25 kwietnia – wojna polsko-austriacka: polskie siły odniosły zwycięstwo w bitwie pod Radzyminem.

26 kwietnia – wojna polsko-austriacka: polskie wojska zwyciężyły w bitwie pod Grochowem.

2/3 maja – wojna polsko-austriacka: w nocy wojska polskie odnosiły sukces w bitwie pod Ostrówkiem.

5 maja – wojna polsko-austriacka: dwa polskie szwadrony zostały pokonane w bitwie pod Kockiem.

14 maja – wojna polsko-austriacka: Polacy zajęli Lublin.

15 maja – wojna polsko-austriacka: austriacki atak na Toruń zakończył się niepowodzeniem.

18 maja – wojna polsko-austriacka: polskie wojska zdobyły Sandomierz.

20 maja – wojna polsko-austriacka: polskie wojska zdobyły twierdzę Zamość.

27 maja – wojna polsko-austriacka: Polacy zajęli Lwów.

1 czerwca – wojna polsko-austriacka: Austriacy, zagrożeni przez nadchodzące wojska polskie, opuścili Warszawę.

2 czerwca – wojna polsko-austriacka: utworzono Rząd Centralny Wojskowy Tymczasowy Obojga Galicji.

11 czerwca – wojna polsko-austriacka: Austriacy zwyciężyli w bitwie pod Jedlińskiem.

12 czerwca – wojna polsko-austriacka: polskie wojska odniosły sukces w bitwie pod Wrzawami.

18 czerwca:

  • wojna polsko-austriacka: bitwa pod Zaleszczykami.
  • wojna polsko-austriacka: Austriacy odbili Sandomierz.

5 lipca – wojna polsko-austriacka: rozpoczęła się polska ofensywa z rejonu Radomia na południe.

15 lipca – oddziały księcia Józefa Poniatowskiego wkroczyły do Krakowa.

23 listopada – dokonano reorganizacji armii Księstwa Warszawskiego.

7 grudnia – podpisano konwencję między Napoleonem a Fryderykiem Augustem w sprawie powiększenia Wojska Polskiego do 60 tysięcy żołnierzy.

Wydarzenia na świecie

5 stycznia – Turcja i Wielka Brytania podpisały traktat, który zabrania wstępu do cieśnin Dardanele i Bosfor okrętom innych mocarstw.

16 stycznia – w ramach wojen napoleońskich w Hiszpanii i Portugalii: wojska francuskie pokonały Brytyjczyków w bitwie pod La Coruną.

17 stycznia – Napoleon Bonaparte opuścił armię walczącą w Hiszpanii.

11 lutego – Amerykanin Robert Fulton opatentował statek parowy.

20 lutego – w ramach wojen napoleońskich: francusko-polskie wojska po dwumiesięcznym oblężeniu zdobyły Saragossę.

4 marca – James Madison został 4. prezydentem Stanów Zjednoczonych.

13 marca – król Szwecji Gustaw IV Adolf został aresztowany przez rebeliantów.

17 marca – Fryderyk Wilhelm III rozkazał zniszczyć i przetopić polskie insygnia koronacyjne. W 1811 roku w Królewcu dokonano ich komisyjnego zniszczenia, a z pozyskanego złota i srebra wybito monety, zaś kamienie szlachetne i inne przedmioty sprzedano.

20 marca – w ramach wojen napoleońskich: francuskie wojska zwyciężyły nad portugalskimi w bitwie pod Bragą.

21 marca – w ramach wojen napoleońskich: hiszpańskie wojska pokonały francuskie w bitwie pod Miajadas.

24 marca – w ramach wojen napoleońskich: pułk lansjerów nadwiślańskich, dowodzony przez płk. Jana Konopkę, poniósł porażkę w starciu z hiszpańskimi wojskami pod Yevenes.

27 marca – w ramach wojen napoleońskich: francusko-polskie wojska zwyciężyły w bitwie pod Ciudad Real.

28 marca – w ramach wojen napoleońskich: francuskie wojska pokonały hiszpańskie w bitwie pod Medellín.

29 marca:

  • utworzono Wielkie Księstwo Finlandii.
  • Gustaw IV Adolf został zmuszony do abdykacji po klęskach wojennych i utracie Finlandii na rzecz Rosji.

Kwiecień – powstała piąta koalicja antyfrancuska.

8 kwietnia – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: Austria zaatakowała Bawarię.

10 kwietnia – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: austriackie wojska przekroczyły rzekę Inn i zaatakowały sprzymierzoną z Francją Bawarię.

11-12 kwietnia – w ramach wojen napoleońskich: miała miejsce bitwa morska pod Basque Roads.

16 kwietnia – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: austriackie wojska zwyciężyły nad francusko-włoskimi w bitwie pod Sacile.

18 kwietnia – Tilburg w Holandii uzyskał prawa miejskie.

19 kwietnia – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: francuskie wojska pokonały austriackie w bitwie pod Teugen-Hausen.

20 kwietnia – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: francuscy żołnierze zwyciężyli nad Austriakami w bitwie pod Abensbergiem.

21 kwietnia – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: francuskie wojska odniosły zwycięstwo nad austriackimi w bitwie pod Landshut.

22 kwietnia – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: francusko-bawarsko-wirtemberskie wojska pokonały austriackie w bitwie pod Eckmühl.

23 kwietnia – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: francuskie wojska zwyciężyły nad austriackimi w bitwie pod Ratyzboną.

24 kwietnia – założono miasto Florida w Urugwaju.

5 maja:

  • szwajcarski kanton Argowia odmówił obywatelstwa Żydom.
  • Mary Kies jako pierwsza kobieta w USA uzyskała patent na wynalazek (technikę tkania słomy z jedwabiem i przędzą).

6 maja – w ramach wojen napoleońskich: francuskie wojska rozpoczęły oblężenie Girony w Hiszpanii.

12 maja – w ramach wojen napoleońskich: brytyjskie wojska zwyciężyły nad francuskimi w II bitwie pod Porto.

13 maja – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: po trzydniowym oblężeniu Napoleon Bonaparte po raz drugi zajął Wiedeń.

14 maja – w ramach wojen napoleońskich: francuskie wojska pokonały portugalskie w bitwie pod Alcantarą.

17 maja – Napoleon Bonaparte zdecydował o likwidacji Państwa Kościelnego, które istniało od 756 roku, i przyłączeniu tego terytorium do Francji.

22 maja – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: zakończyła się bitwa pod Aspern.

25 maja – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: miała miejsce I bitwa pod Bergisel.

29 maja – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: austriackie wojska zwyciężyły nad sprzymierzonymi z Francją bawarskimi w II bitwie pod Bergisel.

31 maja – w ramach rewolucji serbskiej: tureckie wojska zwyciężyły w bitwie pod Čegarem.

6 czerwca:

  • Karol XIII został królem Szwecji.
  • ogłoszono nową konstytucję Szwecji.

9 czerwca – w ramach wojen napoleońskich: hiszpańskie wojska pokonały francuskie w bitwie pod Puente Sanpayo.

14 czerwca – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: francusko-włoskie wojska zwyciężyły nad austriacko-węgierskimi w bitwie pod Raab.

18 czerwca – w ramach wojen napoleońskich: francuskie wojska pokonały hiszpańskie w bitwie pod Belchite.

Lipiec – papież Pius VII został aresztowany i wywieziony do Francji.

6 lipca – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: austriackie wojska poniosły klęskę w bitwie z francuskimi pod Wagram.

28 lipca – w ramach wojen napoleońskich: zakończyła się bitwa pod Talavera de la Reyna.

10 sierpnia – Ekwador proklamował niepodległość od Hiszpanii.

11 sierpnia – w ramach wojen napoleońskich: francuskie wojska zwyciężyły w bitwie pod Almonacid de Toledo.

16 sierpnia – powstał Uniwersytet Humboldtów w Berlinie.

17 września – w wyniku pokoju w Fredrikshamn Szwecja cedowała Finlandię na rzecz Rosji; król Szwecji Gustaw IV został zmuszony do abdykacji.

2 października – flota brytyjska odniosła zwycięstwo nad Francuzami pod Zakintos i zajęła wyspy: Zakintos, Kefalinia i Kithira.

4 października – Spencer Perceval został premierem Wielkiej Brytanii.

14 października – podpisano pokój w Schönbrunnie między Austrią a Francją, w wyniku którego Francja zajęła tereny nad Adriatykiem, a Austria zrzekła się ziem III rozbioru Polski oraz okręgu zamojskiego na rzecz Księstwa Warszawskiego. Austria została zmuszona także do oddania Rosji okręgu tarnopolskiego.

1 listopada – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: sprzymierzeni z Francją Bawarczycy pokonali tyrolskich powstańców w IV bitwie pod Bergisel.

19 listopada – w ramach V koalicji antyfrancuskiej: w bitwie pod Ocañą wojska francuskie dowodzone przez marszałka Nicolasa Soulta i króla Józefa Bonaparte odniosły swoje największe zwycięstwo podczas wojny w Hiszpanii.

25 listopada – w pobliżu Berlina zaginął bez śladu brytyjski dyplomata Benjamin Bathurst.

12 grudnia – w ramach wojen napoleońskich: francuskie wojska zdobyły Gironę.

15 grudnia – Napoleon Bonaparte rozwiódł się z Józefiną.

25 grudnia – w swoim domu w Danville w stanie Kentucky lekarz Ephraim McDowell przeprowadził pionierską operację usunięcia (bez znieczulenia) torbieli jajnika o wadze 10 kg. 45-letnia pacjentka Jane Crawford przeżyła zabieg.

Urodzili się

4 stycznia – Louis Braille, francuski wynalazca alfabetu Braille’a (zm. 1852)

15 stycznia – Pierre-Joseph Proudhon, francuski dziennikarz, politolog (zm. 1865)

19 stycznia – Edgar Allan Poe, amerykański poeta, nowelista (zm. 1849)

26 stycznia – Jan Krzeptowski (Sabała), góral podhalański, honorowy przewodnik tatrzański, muzykant, myśliwy, gawędziarz i pieśniarz (zm. 1894)

3 lutego – Felix Mendelssohn-Bartholdy, niemiecki kompozytor, pianista, dyrygent (zm. 1847)

12 lutego

  • Karol Darwin, twórca teorii ewolucji (zm. 1882)
  • Abraham Lincoln, szesnasty prezydent USA (zm. 1865)

27 lutego – Jan Cornay, francuski misjonarz, męczennik, święty katolicki (zm. 1837)

3 marca – Paula Frassinetti, włoska zakonnica, założycielka Sióstr św. Doroty, święta katolicka (zm. 1882)

24 marca – Joseph Liouville, francuski matematyk (zm. 1882)

1 kwietnia (lub 31 marca) – Nikołaj Gogol, rosyjski pisarz, dramaturg (zm. 1852)

15 kwietnia – Hermann Grassmann, niemiecki polihistor (zm. 1877)

18 kwietnia

  • Maria Anna Blondin, kanadyjska zakonnica, założycielka Sióstr św. Anny, błogosławiona katolicka (zm. 1890)
  • Wojciech Stępek, polski duchowny katolicki, polityk (zm. 1877)

21 kwietnia – Robert Mercer Taliaferro Hunter, amerykański polityk, senator ze stanu Wirginia (zm. 1887)

12 maja – Robert Charles Winthrop, amerykański polityk, senator ze stanu Massachusetts (zm. 1894)

21 czerwca – Dominik Alojzy Magnuszewski, polski pisarz (zm. 1845)

28 czerwca – Jakub Rarkowski, niemiecki polityk pochodzenia polskiego, burmistrz Olsztyna (zm. 1872)

4 lipca – Louis Ormières, francuski duchowny katolicki, błogosławiony (zm. 1890)

19 lipca – Jakob Henle, niemiecki anatom (zm. 1885)

24 lipca – Kazimierz Stronczyński, polski sfragistyk, paleograf, numizmatyk, badacz architektury, kolekcjoner, polityk (zm. 1896)

27 sierpnia – Hannibal Hamlin, amerykański polityk, wiceprezydent USA (zm. 1891)

4 września – Juliusz Słowacki, polski poeta (zm. 1849)

2 października – Franciszek Śniegoń, polski duchowny katolicki, biskup pomocniczy wrocławski (zm. 1891)

24 października – Daniel Clark, amerykański polityk, senator ze stanu New Hampshire (zm. 1891)

27 października – Piotr Donders, holenderski redemptorysta, misjonarz, błogosławiony katolicki (zm. 1887)

10 grudnia – George Goldthwaite, amerykański polityk, senator ze stanu Alabama (zm. 1879)

data dzienna nieznana:

  • Aleksander Wicherski, polski kompozytor, krytyk muzyczny, malarz, poeta (zm. 1857)
  • Magdalena Yi Yŏng-hŭi, koreańska męczennica, święta katolicka (zm. 1839)

Zmarli

Święta ruchome

Tłusty czwartek: 9 lutego

Ostatki: 14 lutego

Popielec: 15 lutego

Niedziela Palmowa: 26 marca

Wielki Czwartek: 30 marca

Wielki Piątek: 31 marca

Wielka Sobota: 1 kwietnia

Wielkanoc: 2 kwietnia

Poniedziałek Wielkanocny: 3 kwietnia

Wniebowstąpienie Pańskie: 11 maja

Zesłanie Ducha Świętego: 21 maja

Boże Ciało: 1 czerwca

Przeczytaj u przyjaciół: