18 Regiment Pieszy Koronny

18 Regiment Pieszy Koronny był oddziałem piechoty w armii koronnej I Rzeczypospolitej.

Formowanie i walki

Jednostka ta była formacją taktyczną składającą się z kilku kompanii piechoty, będącą odpowiednikiem późniejszych pułków piechoty.

Regiment został utworzony 24 kwietnia 1794 roku dzięki staraniom Izydora Krasińskiego (ppor. regimentu 5 fizylierów), braci Ossolińskich (wujów Izydora), kasztelana podlaskiego oraz starosty drohickiego, a także hrabiego Tarnowskiego z województwa podlaskiego. Z inicjatywy tej jednostki zrekrutowano żołnierzy z 5 regimentu pieszego fizylierów. Jeden batalion został włączony do dywizji nadnarwiańskiej, a dwa pozostałe do dywizji dowodzonej przez gen. Sierakowskiego.

Rekrutacja odbywała się głównie w województwie podlaskim, na terenach ziem drohickiej, bielskiej oraz częściowo liwskiej. Proces ten był często brutalny. W maju, komenda 18 regimentu w Ciechanowcu wcieliła 28 flisaków, którzy transportowali zboże do Gdańska. Rada Zastępcza Tymczasowa rozpatrzyła tę sprawę, nakazując Krasińskiemu zwolnienie flisaków. Obywatele ziemi liwskiej złożyli skargę na Krasińskiego, zarzucając mu polowanie na ludzi, przyjmowanie przestępców do jednostki i prowadzenie schwytanych rekrutów na postronkach do stacjonującego w Siedlcach regimentu. Michał Starzeński, starosta brański, złożył 9 czerwca krytyczną uwagę na temat sposobu rekrutacji w imieniu ziemi bielskiej, ostrzegając, że szlachta może zainicjować otwarty bojkotu rekrutacji do 18 regimentu.

Pomimo trudności, 2 czerwca regiment liczył już około 500 żołnierzy, w tym 20 doświadczonych żołnierzy z 5 regimentu. W lipcu bataliony II i III osiągnęły liczebność 800, a we wrześniu 852 żołnierzy.

I batalion pod dowództwem ppłk. Niewiadomskiego miał na początku lipca 463 żołnierzy, a łączna liczba żołnierzy w trzech batalionach wynosiła wtedy 1263. Regiment był uzbrojony w 1206 karabinów. W bitwie pod Nowogrodem I batalion poniósł znaczne straty. Podobne straty doświadczyły pozostałe bataliony w starciu gen. mjr. Sierakowskiego z Suworowem pod Krupczycami i Terespolem, gdzie poległo 3 oficerów oraz 112 szeregowców i podoficerów, a 233 zaginęło, natomiast 51 dostało się do niewoli.

30 września bataliony II i III liczyły około 400 żołnierzy, a w bitwie pod Maciejowicami zostały całkowicie rozbite. 11 października w Białej zebrało się zaledwie 15 żołnierzy pod dowództwem por. Wasilewskiego. Ocalała jedynie kompania (149 żołnierzy) wchodząca w skład dywizji gen. mjr. Ponińskiego, która nie brała udziału w bitwie. 2 listopada, po dołączeniu wszystkich rozproszonych żołnierzy z Maciejowic, kompania ta stacjonowała na Pradze i liczyła 195 żołnierzy.

I batalion przez cały październik pozostawał na froncie nad Narwią, osiągając 3 października liczebność 404 żołnierzy. 1 listopada jednostka ta dostała się do niewoli pruskiej razem z dywizją gen. lejtn. Jerzego Grabowskiego.

Dowódcą regimentu był Izydor Krasiński, były chorąży 5 regimentu, który nieoficjalnie pełnił również rolę szefa jednostki. Po wystawieniu regimentu piechoty bez wsparcia skarbu państwa awansował na pułkownika, a 23 maja na generała majora. W regimencie służyli również: płk Antoni Szuszkowski, ppłk Tadeusz Niewiadomski, kpt. Jakub Dietrich i kpt. Ignacy Borysławski.

Oprócz wymienionych, w 18 regimencie służyło 33 oficerów, w tym 4, którzy wcześniej byli w 5 regimencie.

Żołnierze regimentu

Komendanci:

płk Izydor Krasiński (awansował z ppor.)
płk Szuszkowski

Walki regimentu

Bitwy i potyczki:

bitwa pod Chełmem (8 czerwca),
Wąsosz (przed 27 czerwca),
Stawiska (3 lipca),
Okrzeja, Słonim (6 sierpnia),
bitwa pod Krupczycami,
bitwa pod Terespolem (19 września),
Brześć (17 września),
bitwa pod Maciejowicami (10 października),
obrona Pragi (4 listopada).

Przypisy

Bibliografia

Krzysztof Bauer: Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06605-1.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
9 Dywizja Piechoty w dziejach oręża polskiego. Pruszków: Ajaks, 1995. ISBN 83-85621-75-X.