18 Pułk Piechoty (18 pp) to jednostka piechoty Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej. Pułk miał swoją siedzibę w Skierniewicach i brał udział w kampanii wrześniowej 1939 roku, walcząc w ramach 26 Dywizji Piechoty (Armia „Poznań” oraz „Pomorze”).
Formowanie pułku
Po dezercji armii c. i k. oficerowie narodowości polskiej przejęli kontrolę nad Rzeszowem, odesłali do domów żołnierzy obcych narodowości i zaczęli formować „pułk piechoty ziemi rzeszowskiej”. W listopadzie 1918 roku do Rzeszowa wrócił batalion zapasowy c. i k. pułku piechoty nr 40, składający się głównie z Polaków, pod dowództwem por. Wilusza. 12 listopada objął on dowództwo formującego się pułku. W listopadowych walkach pod Przemyślem, pododdziały z Rzeszowa utworzyły „batalion polowy pułku piechoty ziemi rzeszowskiej”, który później stał się I batalionem 18 pułku piechoty.
II batalion 18 pp pochodził z „batalionu strzelców sanockich” z Sanoka oraz z „batalionu piechoty ziemi ropczyckiej” z Dębicy, dowodzonego przez rotmistrza Łubieńskiego. W Krakowie na bazie batalionu zapasowego c. k. pułku strzelców nr 33 utworzono „I batalion strzelców Wojska Polskiego”, który później stał się III batalionem 18 pułku piechoty.
Na początku stycznia 1919 roku nadano pułkowi nazwę „2 pułk piechoty ziemi rzeszowskiej”, a 24 stycznia 1919 roku przyznano numer „15”, ostatecznie 8 lutego 1919 roku pułk otrzymał numer „18”. W grudniu 1919 roku batalion zapasowy pułku stacjonował w Koninie.
Pułk w walkach o granice 1918-1920
Początkowo bataliony pułku działały samodzielnie. I batalion miał swój chrzest bojowy pod Przemyślem, gdzie 12 grudnia 1918 roku wyruszył do szturmu na fort Grochowce zajęty przez Ukraińców. Po sukcesie jego celem było odzyskanie Niżankowic. 15 grudnia kpt. Kawiński poprowadził batalion do ataku na fort nr 5. Batalion walczył w okolicach Przemyśla do 17 kwietnia, odnosząc zwycięstwa w potyczkach pod Popowicami, Wołostkowem, Dmytrowicami, Bandrowem i Daszówką. Następnie przetransportowano go do Gródka Jagiellońskiego, aby przerwać pierścień wojsk Ukraińskiej Armii Ludowej wokół Lwowa. Do 20 kwietnia batalion brał udział w działaniach na Basiówkę, Ferdynandówkę i Polankę, kończąc zdobyciem Hodowicy. Potem przeszedł do odwodu w Skniłowie, a następnie do Lwowa na odpoczynek. 1 maja batalion został zluzowany przez III batalion 10 pułku piechoty i przebywał na swoich pozycjach do 13 maja, kiedy dołączyły reszta batalionów 18 pułku piechoty.
II batalion rozpoczął swój szlak bojowy w grudniu w okolicach Gródka i Przemyśla, mając za zadanie obronę toru kolejowego. Podczas realizacji tego zadania poniósł duże straty, a kompania dębicka (80 żołnierzy z 200) otrzymała ważne zadanie obrony mostu na rzece Wereszycy w Kamienobrodzie. 20 grudnia o 23.00 na pozycje kompanii zaatakowały dwie kompanie wspierane przez 5 karabinów maszynowych. Ukraińcy uderzyli z dwóch stron, od Mszany i Gródka Jagiellońskiego. Kryzys walki nastąpił o 4 rano 21 grudnia, gdy morale obrońców osłabło z powodu strat i braku amunicji. Wtedy niespodziewanie przybyła odsiecz w postaci pociągu pancernego, co pozwoliło kompanii na kontratak, który całkowicie rozgromił przeciwnika.
III batalion 1 stycznia 1919 roku został przewieziony do Sądowej Wiszni i brał udział w obronie tego miasta. 10 stycznia przesunięto go do Mszany, skąd miał działać w kierunku Bartatowa. Bartatów wielokrotnie zmieniał właścicieli, a Polacy szturmem wypierali przeciwnika w krytycznych momentach. O świcie 11 stycznia ruszyło natarcie świeżego ukraińskiego batalionu, który zniszczył własną kompanię piechoty ogniem karabinów maszynowych oraz zdobył baterię artylerii. Z 100 żołnierzy i 4 oficerów tej kompanii, poległo 2 oficerów i 40 szeregowców, a reszta została ranna. W krytycznym momencie o 8.00 dowódca okrążonej placówki por. Skowron uderzył na bagnety na odwody ukraińskie, co zakończyło się pełnym sukcesem, zmuszając nieprzyjaciela do odwrotu. Po boju pod Bartatowem tylko 4 kompania batalionu brała udział w walkach w Kamienobrodzie. Na początku kwietnia batalion znajdował się w rejonie Lubienia Wielkiego, gdzie po zluzowaniu połączył się z resztą pułku.
W dniu 15 maja wszystkie bataliony pułku zostały zgrupowane. Dowództwo objął płk Marian Herbert, a pułk został podporządkowany 4 Dywizji Piechoty. Pierwszym zadaniem było zdobycie Sambora, co udało się zrealizować, gdyż przeciwnik opuścił miasto. Po przesunięciu pułku do odwodu dywizji, 21 maja nowym dowódcą pułku został ppłk Becker. Z jego rozkazu pułk skierował się w stronę Stanisławowa, które również zdobyto praktycznie bez walki. Po wyparciu własnych oddziałów z Czortkowa, 18 pułk piechoty otrzymał zadanie odzyskania miasta. Dwustronnym natarciem poprzez Jazłowiec na Jagielnicę i z drugiej strony przez Dżuryn, zabezpieczono miasto, biorąc kilkudziesięciu jeńców.
Kontrofensywa Ukraińskiej Armii Ludowej wymusiła odwrót pułku na linii Czortków – Buczacz. Po zgrupowaniu pułku w Rozworzanach otrzymano meldunki o całkowitym okrążeniu przez nieprzyjaciela. Droga odwrotu prowadziła przez Martynów, gdzie Ukraińcy mocno obsadzili teren. 24 czerwca pułk wyruszył w marsz ubezpieczony, z II batalionem na straży przedniej oraz artylerią, a 3 batalion stanowił trzon kolumny. Tył i ubezpieczenie boczne tworzył I batalion. Ppłk Becker osobiście prowadził straż przednią. Dzięki determinacji i gwałtowności natarcia II batalionu udało się rozbić przeciwnika. Po uzyskaniu drogi odwrotu, pułk zajął stanowiska obronne nad rzeką Świrz. Już następnego dnia wróg rozpoczął natarcie, a kluczowym punktem stało się wzgórze 272, które przechodziło z rąk do rąk, aż w końcu pozostało w rękach Polaków.
Odwrót Wojska Polskiego zakończył się 28 czerwca, kiedy to polskie oddziały rozpoczęły kontrofensywę. Pułk otrzymał zadanie zdobycia Żurowa, co zrealizował przy stratach kilkunastu żołnierzy. Do 4 lipca zajęto Lipicę Dolną, Narajówkę, Szumlany, Monasterzyska, Jeziorzany i Buczacz.
14 lipca rozpoczęła się wielka ofensywa na froncie przeciwukraińskim. Pułk nacierał na linii Trybuchowiec – Białobożnica. Opór ukraiński stopniowo słabł, a po ponownym zdobyciu przez pułk Czortkowa całkowicie ustał. Ukraińcy wycofali się za Zbrucz. Po zasłużonym odpoczynku w Wygnance, pułk został skierowany koleją na nowy odcinek frontu.
27 lipca 1919 roku pułk został wywagonowany w Brodach. Początkowo Armia Czerwona nie stawiała większego oporu, co pozwoliło na szybkie osiągnięcie Horynia 15 sierpnia. Od 28 września pułk zajmował stanowiska nad rzeką Uborć, w pobliżu Horodnicy, prowadząc sporadyczne wypady, mające na celu zdobycie informacji o przeciwniku, na przykład wypad z 21 października na Seredy.
Jesień i zimę pułk spędził na umacnianiu swoich pozycji. Wypad na Stepanówkę z 19 marca 1920 roku zakończył okres wojny pozycyjnej. W celu zdezorganizowania przeciwnika, planowano natarcie na wieś, gdzie według meldunków znajdowało się około 300 wrogów. Atak na bagnety przyniósł całkowite zwycięstwo, mimo iż nieprzyjaciel otrzymał wsparcie w postaci całego batalionu. Na polu walki pozostało około 100 Rosjan przy minimalnych stratach własnych.
Na początku drugiej połowy kwietnia pułk liczący wówczas 50 oficerów i 2000 żołnierzy został zgrupowany pod Łopatyczami, aby wziąć udział w polskiej ofensywie na Kijów. Rozkaz do wymarszu dotarł do pułku 24 kwietnia. Pułk naciskał na cofającego się przeciwnika, aż po krótkiej walce opanował Korosteń, a następnie pozostał w Koziatynie jako odwód Naczelnego Wodza.
Z powodu nowej rosyjskiej ofensywy na północnym froncie, pułk został skierowany na zagrożony odcinek frontu w ramach macierzystej dywizji. 25 maja pułk podzielono, I i III batalion zostały przetransportowane do Mińska, natomiast II batalion pozostał na Ukrainie. Walki w Mińsku były prowadzone z dużym poświęceniem, a polskie kontrataki rozbijały nowe siły nieprzyjaciela. Po odparciu rosyjskiego natarcia pułk przeszedł do odwodu w rejonie Bohuszewicz.
4 lipca ruszyło generalne natarcie frontu rosyjskiego. Rosjanie mieli przytłaczającą przewagę liczebną, dlatego już 6 lipca 18 pułk piechoty został użyty. Rosjanie zdobyli Bohuszewicze, a pułk cofnął się do Ład. Aby przywrócić pierwotną linię frontu, zarządzono kontratak całej 4 Dywizji Piechoty. Natarcie ruszyło 8 lipca, a po ciężkich walkach ulicznych pułk odzyskał Bohuszewicze, z których wkrótce musiał się wycofać pod ciężkim ogniem.
Pułk pozostawał w odwrocie na kierunku Puchowicze – Ihumeń – Dwurzecze, aż 16 lipca osiągnął linię starych okopów pod Baranowiczami. Tego dnia do pułku dołączyły resztki II batalionu, który do tej pory walczył na Ukrainie.
II batalion, działający jako odwód pod Koziatynem, został wciągnięty w ciężkie walki odwrotowe z kawalerią Budionnego, która otoczyła batalion pod Korcem. Batalion poniósł ciężkie straty, a po wyczerpaniu amunicji uległ przeważającym siłom wroga. Jedynie kilkudziesięciu żołnierzy przedarło się do własnych pododdziałów.
Od 1 sierpnia pułk brał udział w walkach nad Bugiem, starając się odepchnąć przeciwnika za rzekę. Kiedy te plany okazały się nierealne, pułk zmuszony był cofać się ku Wiśle. Najcięższe walki miały miejsce pod Niemirowem, gdzie pułk stawiał czoła czterem pułkom sowieckim. Miejscowość zmieniała właścicieli sześciokrotnie, a marszruta odwrotowa pułku prowadziła przez Szpaki – Wolne – Terlików – Serpelice, w każdej z tych miejscowości pułk bronił się z poświęceniem.
9 sierpnia pułk stoczył ostatnie walki w sąsiedztwie Bugu, a następnie rozpoczął realizację rozkazu wycofania się za Wisłę. Po walkach odwrotowych pod Klimontami, pułk przemieścił się do Garwolina, gdzie udało mu się odeprzeć nieprzyjacielskie natarcie. Na wysokości tej miejscowości pułk przekroczył Wisłę i rozpoczął dozorowanie przepraw przez rzekę na południe od Warszawy. Po rozpoczęciu polskiej kontrofensywy znad Wieprza, nacisk nieprzyjaciela na odcinek pułku całkowicie ustał. Już 17 sierpnia pułk transportem kombinowanym (kolejka podmiejska, statki, transport pieszy) przemieścił się przez Warszawę pod Płońsk, wchodząc w skład 5. Armii.
Ostatnią dużą bitwą 18 pułku piechoty była walka pod Ćwieklinkiem wieczorem 18 sierpnia. Bój ten rozpoczął się niespodziewanie, kiedy w czasie grupowania batalionów w zagajniku, jeden z nich zbłądził, a patrole wysłane w celu odnalezienia II batalionu natrafiły na atakujące tyraliery rosyjskie. Pułk całością sił ruszył na przeciwnika i dzięki manewrowi oskrzydlającemu, przeprowadzanemu przez współdziałający 201 pułk szwoleżerów, do świtu walkę rozstrzygnął na swoją korzyść. Po zakończonych walkach na północ od Warszawy, 1 września w Karczewie pułk został załadowany na transport kolejowy i odjechał do Lwowa, aby wziąć udział w swoim ostatnim akordzie w wojnie polsko-bolszewickiej.
Od 4 do 23 września pułk operował nad rzeką Świrz, odpierając ataki nieprzyjaciela, a po rozpoczętej kontrofensywie 6 Armii ścigał tylną straż nieprzyjaciela, kierując się w stronę Gniłej Lipy – Holeszewa – Narajowa. 3 października pułk został przetransportowany na granicę z Litwą, gdzie pozostał do 25 listopada 1920 roku.
Po ponad dwóch latach spędzonych na frontach walk o granicę Rzeczypospolitej, pułk zimę 1920/1921 spędził w Łomży, a w październiku 1921 roku osiedlił się w swoim garnizonie w Skierniewicach.
W okresie od listopada 1918 roku do września 1920 roku, pułk zdobył: 948 jeńców, 40 karabinów maszynowych, 1 pociąg pancerny oraz 9 dział.
W uznaniu zasług, oficerowie i żołnierze pułku zostali odznaczeni: 28 Krzyżami Srebrnymi „Virtuti Militari” oraz 78 Krzyżami Walecznych, w tym 8 żołnierzy otrzymało je czterokrotnie, 7 – trzykrotnie, a 3 – dwukrotnie.
Kawalerowie Virtuti Militari
Pułk w okresie pokoju
Koszary
Pułk stacjonował w Skierniewicach w koszarach po c.k. 38. Aleksiejewskim pułku piechoty, znanym jako Tobolski, przy ul. Stefana Batorego (dawniej ul. Piotrkowska). Budowa koszar trwała w latach 1885–1895, a autorem projektu był Aleksander Woyde. Zrealizowano cztery dużych budynków przeznaczonych na zakwaterowanie żołnierzy, kasyno oficerskie, budynek dowództwa oraz stajnie. Po zakończeniu budowy koszar przy ul. Batorego, rozpoczęto budowę kolejnego kompleksu po drugiej stronie drogi, przy ul. Kilińskiego, gdzie stacjonował początkowo 170. Ostrołęcki rezerwowy pułk piechoty, a w okresie międzywojennym 26 pułk artylerii lekkiej. Na placu Jana Pawła II, znajdującym się pomiędzy koszarami, w końcu XIX wieku wzniesiono cerkiew garnizonową, którą po odzyskaniu niepodległości przemianowano na garnizonowy Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Skierniewicach.
Organizacja
Wiosną 1921 roku pułk został przeniesiony z Łomży do Konina, a od października 1921 roku stacjonował w Okręgu Korpusu Nr IV w Skierniewicach, wchodząc w skład 26 Dywizji Piechoty.
Na podstawie rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1930 roku, wprowadzono trzy typy pułków piechoty, a 18 pp zaliczono do typu I, tzw. „normalnych”. Co roku pułk otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowych. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, a latem batalion starszego rocznika oraz dwa bataliony poborowych.
Po wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej, pułk szkolił rekrutów dla potrzeb batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza.
18 pp w kampanii wrześniowej 1939
Mobilizacja
Mobilizacja marcowa i przegrupowanie pułku
23 marca 1939 roku o godz. 17.00 pułk rozpoczął mobilizację alarmową, zwaną „marcową”. 18 pułk piechoty wchodził w skład jednostek grupy „czarnej”, przeznaczonej do zadań specjalnych interwencji. W czasie mobilizacji jednostki tej grupy wzmacniały siły na zagrożonym odcinku granicy. Pułk zmobilizował w Skierniewicach zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” i dodatkowo dla 26 Dywizji Piechoty:
- 18 pułk piechoty w organizacji i na etatach wojennych, w czasie od A+24 do A+48,
- kompanię asystencyjną nr 143, w czasie A+30 (dowódca por. Stanisław Bednarek);
- kolumnę taborową nr 418, w czasie A+48 (dowódca ppor. rez. tab. Feliks Jerzyński);
- kompanię sanitarną nr 403, w czasie A+50 (dowódca kpt. lek. dr Władysław Płoszko).
Po zakończeniu mobilizacji, poszczególne pododdziały pułku przemieściły się do wsi wokół Skierniewic:
- I batalion – wsie: Podtrzciana, Rawiczów, Strzyboga
- II batalion – wsie: Strobów, Podstrobów, Leonów
- III batalion – wsie: Dębowa Góra, Rzyniec
- kolumna taborowa nr 418 – wsie: Dąbrowice
- kompania zwiadowcza – wsie: Zadębie i Sadowiczów.
W koszarach pozostał młody rocznik żołnierzy, zorganizowany w dwa bataliony rekrutów, każdy składający się z trzech kompanii strzeleckich i jednej kompanii ckm. Dodatkowo stacjonowała kompania zbierająca nadwyżki rezerwistów.
Pododdziały pułku zostały uzupełnione do następujących stanów:
- dowództwo I batalionu – 13 żołnierzy służby czynnej i 76 żołnierzy rezerwy
- 1 kompania strzelecka – 40 żołnierzy służby czynnej i 182 żołnierzy rezerwy
- 2 kompania strzelecka – 42 żołnierzy służby czynnej i 182 żołnierzy rezerwy
- 3 kompania strzelecka – 43 żołnierzy służby czynnej i 190 żołnierzy rezerwy
- 1 kompania karabinów maszynowych – 41 żołnierzy służby czynnej i 120 żołnierzy rezerwy
- dowództwo II batalionu – brak danych (przypuszczalnie około 90 żołnierzy)
- 4 kompania strzelecka – 41 żołnierzy służby czynnej i 188 żołnierzy rezerwy
- 5 kompania strzelecka – 39 żołnierzy służby czynnej i 187 żołnierzy rezerwy
- 6 kompania strzelecka – 39 żołnierzy służby czynnej i 182 żołnierzy rezerwy
- 2 kompania karabinów maszynowych – 47 żołnierzy służby czynnej i 220 żołnierzy rezerwy
- dowództwo III batalionu – 12 żołnierzy służby czynnej i 73 żołnierzy rezerwy
- 7 kompania strzelecka – 42 żołnierzy służby czynnej i 180 żołnierzy rezerwy
- 8 kompania strzelecka – 43 żołnierzy służby czynnej i 180 żołnierzy rezerwy
- 9 kompania strzelecka – 44 żołnierzy służby czynnej i 180 żołnierzy rezerwy
- 3 kompania karabinów maszynowych – 48 żołnierzy służby czynnej i 127 żołnierzy rezerwy
Łącznie: 547 żołnierzy służby czynnej i 2344 żołnierzy rezerwy. O reszcie pododdziałów pułku brak szczegółowych danych. Łącznie etatowo w pułku piechoty powinno być: 92 oficerów, 2874 podoficerów i szeregowych, 90 rkm, 36 ckm, 27 granatników, 6 moździerzy 81 mm, 27 karabinów ppanc, 9 armat ppanc 37 mm wz. 36, 2 armaty 75 mm wz. 02/26, 664 koni oraz 1 samochód.
Stawiennictwo rezerwistów było wzorowe, a po zmobilizowaniu wszystkich przewidzianych planem pododdziałów pozostały nadwyżki żołnierzy. Trudności pojawiły się przy mobilizacji koni i wozów, co wynikało z złego zadysponowania dostaw przez starostwo powiatowe. Dodatkowo wozy i uprząż końska były w złym stanie technicznym, co wymagało napraw ze strony pułku i wydłużyło czas mobilizacji batalionów, generując dodatkowe koszty w wysokości 70000 zł. W nowych miejscach stacjonowania przegląd pododdziałów przeprowadził dowódca pułku płk Franciszek Matuszczak. Od 25 marca 1939 roku 26 DP, a wraz z nią 18 pp weszła w skład Armii „Poznań” pod dowództwem gen. dyw. Tadeusza Kutrzeby. Do maja borykano się z brakami materiałowymi; brakowało 74 hełmów, radiostacji N-1 oraz 20 kilometrów kabla telefonicznego. Aby w komplecie uzbroić pułk, z magazynów dla II rzutu mobilizacyjnego wykorzystano 300 kb, 180 kbk, 6 ckm i 2 moździerze. 8 maja z powodu trudnych warunków stacjonowania 18 pp został przesunięty do nowych rejonów stacjonowania. I batalion do Suliszewa, II batalion do Starej Rawy, III batalion do Trzciannej, a pododdziały pułkowe do rejonu Kawęczyna. Do 21 czerwca dowództwo pułku stacjonowało w Skierniewicach, a po tym dniu przeszło na kwatery do Suliszewa. Na podstawie rozkazu Sztabu Głównego L.8700/Mob.39 wszyscy oficerowie, podoficerowie oraz szeregowi rezerwy powołani w Okręgu Korpusu nr IV na ćwiczenia wojskowe z dniem 1 kwietnia 1939 roku zostali powołani do czynnej służby wojskowej. Tym samym okres ćwiczeń wskazany w kartach powołania tych żołnierzy został anulowany. Pułk prowadził intensywne szkolenia polowe, długodystansowe marsze oraz strzelania, co było niezbędne z uwagi na kilkakrotną wymianę rezerwistów. Uroczyście obchodzono 9 i 10 kwietnia Święta Wielkanocne. Do czasu wyruszenia pułku w rejon nadgraniczny, na stanie gospodarczym OZN 18 pp pozostawało 42 pododdziały. 5 czerwca 1939 roku odszedł z pułku dotychczasowy dowódca, a pułk objął nowy dowódca ppłk dypl. Wiktor Majewski. 6 lipca 18 pp marszem pieszym przemieścił się do Skierniewic, na stację kolejową, gdzie od godz. 4.00 do 9.30 7 lipca załadował się do transportów kolejowych i odjechał do rejonu Pałuk, w okolice jezior żnińskich i wągrowieckich w północno-wschodniej części Wielkopolski. I batalion wyładował się w Kcyni, a reszta pułku w Żninie.
W macierzystym garnizonie pozostał OZN 18 pp, którego zadaniem było zbieranie nadwyżek rezerwistów, ich wymiana oraz szkolenie młodszego rocznika żołnierzy.
Po przyjeździe 8 lipca pododdziały przeszły w rejony: I batalion do Góra na wschodnich przedmieściach Żnina, II batalion do Paterek na południe od Nakła nad Notecią, III batalion na biwak w lesie koło Dębogóry na północ od Kcyni, dowództwo pułku i pododdziały pułkowe we wsi Rozstrzębowo i Strzepicach. Na odcinkach Żnin-Gąsawa oraz Dębogóra-Paterek pułk podjął prace fortyfikacyjne, w tym budowę betonowych schronów bojowych, kopanie rowów strzeleckich, budowę zasieków oraz rowów przeciwpancernych. Ponadto pionierzy pułku zaminowali mosty i przepusty na przedpolu pozycji osłonowej. 31 lipca większość 18 pp przegrupowała się do: dowództwo pułku do Żnina, pododdziały specjalne pułku do Jaroszewa na północny zachód od Żnina, I/18 pp do Gąsawy, II/18 pp do Góry, a III/18 pp pozostał w rejonie Dębogóry. Prowadzono dalsze prace fortyfikacyjne w zajmowanych rejonach pod kierunkiem dowódcy piechoty dywizyjnej płk. dypl. Tadeusza Parafińskiego. 29 sierpnia 1939 roku do wieczora III batalion wraz z 5 baterią 26 pułku artylerii lekkiej zajął stanowiska na pozycji osłonowej, na odcinku obronnym „Dębogóra”. 18 pułk piechoty bez III batalionu, wraz z II dywizjonem 26 pal bez 5/26 pal zgrupował się jako odwód dywizji w rejonie Kcynia-Wapno. 30 i 31 sierpnia prowadzono dalsze prace fortyfikacyjne, głównie przy budowie przeszkód przeciwpancernych.
Zgodnie z planem w ramach mobilizacji alarmowej w grupie brązowej, w czasie G20+30, zmobilizowano kompanię km plot. typ B nr 47.
Mobilizacja powszechna
W ramach mobilizacji powszechnej w jej II rzucie, pozostałości 18 pp pod dowództwem mjr. Edmunda Izydora Kolendowskiego, podjęły mobilizację pododdziałów głównie dla 44 Dywizji Piechoty rezerwowej. W jej ramach zmobilizowano:
- samodzielną kompanię karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 44, w czasie X+3 (dowódca por. Zdzisław Eugeniusz Kozdęba)
- kompanię kolarzy nr 44, w czasie X+3 (dowódca ppor. rez. Edward Beyga)
- I batalion piechoty 145 pułku piechoty rezerwowego, w czasie X+4 (dowódca kpt. Bolesław Blockus);
- batalion marszowy 18 pułku piechoty, w czasie X+4 (dowódca mjr Andrzej Bronisław Kulczycki).
Łącznie w trakcie mobilizacji alarmowej i powszechnej 18 pp zmobilizował około 8000 ludzi, z czego w składzie bojowym 18 pp znalazło się 3800 żołnierzy.
Działania bojowe 18 pp
Walki w północno-wschodniej Wielkopolsce
1 września 1939 roku o świcie 18 pułk piechoty był ugrupowany w obronie. III/18 pp z plutonem artylerii piechoty i plutonem kolarzy znajdował się na pozycji osłonowej w rejonie Dębogóry. Dowództwo pułku z kompanią zwiadu bez plutonu kolarzy i plutonem pionierów oraz I/18 pp w Żarczynie. II/18 pp w Dziewierzewie, a tabor pułkowy w Górkach Zagajnych. Rozkazem dowódcy dywizji płk. dypl. Adama Brzechwy-Ajdukiewicza, w nocy 1/2 września 18 pp bez III batalionu został przegrupowany w rejon: Rozstrzębowo, folwark Szczepica, gajówka Czerwonia, Suchoręczek. W tym rejonie do pułku w dniach 2-3 września miał dołączyć przybyły koleją 6 batalion strzelców i 67 dywizjon artylerii lekkiej, bez 3 baterii oraz 72 samodzielna kompania czołgów rozpoznawczych. Tak wzmocniony pułk miał być gotowy do przeciwnatarcia w kierunku na Polichno lub Weronikę, Gromadno lub Iwno, a także wzmocnienia odcinka „Dębogóra”. 2 września o godz. 9.00 pułk był rozmieszczony: w lesie obok folwarku Szczepice – I/18 pp i pododdziały pułkowe specjalne, w lesie w rejonie wsi Paterek na południe od Nakła – II/18 pp, w Rozstrzębowie – dowództwo pułku z plutonem konnych zwiadowców oraz w Lesie Królikowo koło wsi Zalesie – kwatermistrzostwo i kompania gospodarcza. 2 września przed południem wysunięte pododdziały III/18 pp w rejonie śluzy Ositka pod Kowalewkiem odparły natarcie rozpoznawcze niemieckiej kompanii piechoty z Brygady Piechoty „Netze”. 3 września wysunięte pododdziały II/18 pp prowadziły walki z niemieckimi patrolami próbującymi przeprawić się przez Noteć z Brygady Piechoty „Netze” i 208 DP. Bataliony III i II pułku wspierały 86 batalion piechoty. Wieczorem dowództwo armii wydało rozkaz do odmarszu 26 DP na pozycję główną w rejonie jezior żnińskich. 4 września II i III bataliony prowadziły potyczki nad Notecią pod Kowalewkiem i Paterkiem, gdzie odrzucono rozpoznawcze działania piechoty niemieckiej. Szczególnie ciężko walczył III/18 pp w rejonie przeprawy przez Noteć w Studziankach, nie dopuszczając do sforsowania rzeki przez niemieckie oddziały. W 5 kompanii strzeleckiej odniosło rany kilku żołnierzy. Dowództwo pułku stanęło w lesie pod Studzienkami, a kompania gospodarcza z kwatermistrzostwem w rejonie Jabłowa Pałuckiego. 6 bs wraz z 67 dal i 72 skczr. odeszły spod dowództwa 18 pp. 5 września do wieczora II i III bataliony prowadziły wymianę ognia z niemieckimi patrolami nad Notecią.
Działania bojowe na terenie Kujaw
W nocy 5/6 września na rozkaz dowódcy 26 DP 18 pp otrzymał rozkaz odejścia do odwodu dywizji w rejonie Łabiszyna. Oddzielnie wycofywał się batalion I/18 pp, który przeszedł na odcinek Smolniki-Nowy Świat, gdzie zajął pozycję obronną w zgrupowaniu płk. dypl. Tadeusza Parafinowicza na pozycji żnińskiej. Wieczorem 5 września 26 DP została podporządkowana dowódcy Armii „Pomorze” gen. dyw. Władysławowi Bortnowskiemu. O świcie 6 września dowództwo 18 pp stanęło na zachodnim skraju Łabiszyna, 18 pp bez I batalionu, w lesie 2 kilometry na zachód od Łabiszyna, przy drodze Szubin-Łabiszyn. I/18 pp na odcinku obronnym Nowy Świat-Wąsocz, kwatermistrzostwo w dalszym ciągu w Jabłowie Pałuckim. W nocy 6/7 września 18 pp bez I/18 pp na rozkaz dowódcy 26 DP został skierowany do Inowrocławia, celem zorganizowania obrony miasta. Na miejscu podporządkowany mu został I batalion 37 pułku piechoty. Rano 7 września 18 pp zajął obronę w Inowrocławiu: dowództwo pułku z pododdziałami specjalnymi zajęło stanowiska w rejonie Cegielni Marulewy, III/18 pp na północnym skraju Parku Zdrojowego, II/18 pp pomiędzy torem kolejowym Inowrocław-Toruń a drogą Inowrocław-Jacewo, I/37 pp tor kolejowy i szosa Inowrocław-Bydgoszcz. W tym czasie na pozycji żnińskiej I/18 pp został podporządkowany dowódcy 37 pułku piechoty. Część kwatermistrzowsko-gospodarcza 18 pp i 26 DP stały w lesie majątku Szczepankowo. W nocy 8/9 września zgodnie z rozkazem dowódcy dywizji 18 pp opuścił Inowrocław, a wychodzące z miasta oddziały zostały ostrzelane przez niemieckich dywersantów, w wyniku czego ranny został dowódca 9 kompanii strzeleckiej ppor. Antoni Koprowicz.
W dniach od 8 do 12 września pułk podjął marsz przez: Radziejów Kuj.–Faliszewo-Rabinowo-Izbicę Kuj.-Błenną-Kamienną do Żychlina. Przemarsze odbywały się w trudnych warunkach nocami, usuwano przeszkody stawiane przez dywersantów. W dzień pułk kwaterował w lasach, gdzie wykonywano prowizoryczne stanowiska ogniowe. 12 września pułk zatrzymał się na postój w rejonie Jastrzębia, Oporów, Świechów, tam dołączył do pułku I batalion. Wieczorem 12 września pułk został transportem samochodowym przewieziony z okolic Żychlina do przedmieść Sochaczewa, jako pierwszy II batalion, w dalszej kolejności III i I batalion.
Udział w bitwie nad Bzurą
Zadaniem pułku było obsadzenie przedmościa Sochaczew i zabezpieczenie mostów oraz przepraw na rzece Bzurze dla wojsk Armii „Pomorze”, które miały uderzyć w kierunku Skierniewic. O świcie 13 września 18 pułk został ugrupowany: II/18 pp na wschodnim skraju (przedmościu) Sochaczewa, zamykając szosę i tor kolejowy na Błonie i Żyrardów. III/18 pp zajął stanowiska na zachodnim brzegu Bzury, od mostu w Sochaczewie do wsi Kuznocinek. I/18 pp wraz z pododdziałami pułkowymi w rejonie folwarku Kąty. Pluton artylerii piechoty 18 pp wraz z II/26 pal w rejonie Rozłówek-Kuznocin. Dowództwo pułku w folwarku Kąty. II/18 pp zluzował III batalion 144 pułku piechoty (rezerwowy) i zajął pozycje na wschodnim brzegu Bzury. Rozmieszczenie pododdziałów II batalionu w Sochaczewie wyglądało następująco: 4 kompania strzelecka zajęła pozycje na północnym skraju i wylocie szosy na Błonie, 5 kompania strzelecka zajęła rejon dworca kolejowego z wylotem szosy na Żyrardów, pluton z 6 kompanii strzeleckiej wylot szosy na Bolimów, 6 kompania strzelecka bez plutonu pozostała, jako odwód batalionu w rejonie rynku, dozorując jednocześnie południowy skraj miasta. Do godzin południowych