18 Pułk Artylerii Ciężkiej (8 pac) to oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej, działający podczas wojny polsko-bolszewickiej.
Wiosną 1919 roku rozpoczęto formowanie brygad artylerii dla dywizji piechoty. Każda brygada składała się z dowództwa, pułku artylerii polowej oraz pułku artylerii ciężkiej, który był zorganizowany w dywizjon trzybateryjny. Drugi dywizjon pułku artylerii ciężkiej został przeznaczony do rezerwy artylerii Naczelnego Dowództwa.
Na czele 18 pułku artylerii ciężkiej stanął mjr Józef Ulrych.
W październiku 1919 roku opracowano plan rozbudowy artylerii, który zakładał zakończenie organizacji baterii i dowództw tworzonych w kraju przez baterie zapasowe pułków artylerii do 31 grudnia tego samego roku.
Powstanie i działania pułku
W marcu 1919 roku, w obozie La Mandria di Chivasso de Torino we Włoszech, z jeńców armii austriackiej oraz niemieckiej sformowano oddział artylerzystów. Z tego oddziału, w maju 1919 roku w Liro we Francji, powstał 113 Kresowy pułk artylerii ciężkiej. Po przybyciu do Polski Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera, 113 pac został 17 lutego 1920 roku przekształcony w 18 pułk artylerii ciężkiej. Jako pierwszy do walki przystąpiła 1 bateria, która w marcu wsparła działania piechoty nad Uszą. Następnie I/18 pac został wycofany z frontu do Modlina, a w lipcu i sierpniu zwolniono żołnierzy starszych roczników oraz obcokrajowców. Dywizjon ponownie wszedł do walki 13 sierpnia podczas obrony Modlina. Po bitwie warszawskiej pułk przeszedł do rezerwy, gdzie pozostawał aż do zakończenia działań wojennych.
W styczniu 1920 roku w Łucku stacjonował II dywizjon 18 pułku artylerii ciężkiej, składający się z dwóch baterii. Został on przeniesiony pod Jarmolińce do dowódcy 18 Dywizji Piechoty, gdzie został przezbrojony w armaty 75 mm, co sprawiło, że stał się de facto dywizjonem artylerii lekkiej. W trakcie ofensywy kijowskiej wspierał ogniem oddziały macierzystej dywizji na szlaku Płoskirów – Winnica – Niemirów.
Po przełamaniu polskiego frontu przez Armię Konną Siemiona Budionnego w czerwcu, dywizjon prowadził działania opóźniające, walcząc pod Daszowem, Hajsynem, Latyczowem, Starokonstantynowem oraz Szczurowicami. 9 lipca dywizjon odegrał kluczową rolę w wyjściu z okrążenia 18 DP w rejonie Obgowa. Następnie 4 bateria z powodzeniem walczyła pod Białokrynicą i Wiśniowcem, podczas gdy 5 bateria wspierała działania pod Iwaniem, Pustem, Rudnią, Radziwiłłowem i Brodami, ponosząc znaczne straty w koniach oraz tracąc 2 działa. 13 lipca pod wsią Kryże zniszczono tabory dywizjonu. Na początku sierpnia II dywizjon brał udział w walkach w rejonie twierdzy Modlin. 15 sierpnia pod Sońskiem 5 bateria została rozbita, tracąc wszystkie działa, a ponad 40 żołnierzy zostało rannych lub wziętych do niewoli. Kilka dni później 4 bateria została włączona do 18 pułku artylerii polowej. Dywizjonu nie udało się odtworzyć, a 15 grudnia z I dywizjonu oraz pozostałości II dywizjonu 18 pułku artylerii ciężkiej powstał samodzielny 18 dywizjon artylerii ciężkiej w Modlinie.
W 1921 roku miała miejsce reorganizacja polskiej artylerii, w wyniku której powstawały nowe pułki artylerii ciężkiej. Na mocy decyzji Naczelnego Dowództwa WP z 7 września 1921 roku rozpoczęto formowanie „pokojowego” 1 pułku artylerii ciężkiej, który składał się z „wojennego” 8 dywizjonu artylerii ciężkiej oraz utworzonego 15 grudnia 1920 roku z „wojennego” 18 pac – 18 dac.
Żołnierze pułku
Przypisy
Bibliografia
Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Ciężkiej. Pruszków: Wydawnictwo „Ajaks”, 1997, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 55. ISBN 978-83-87103-27-9.