18 Eskadra Wywiadowcza (Myśliwska)
18 eskadra wywiadowcza (myśliwska) to jednostka lotnictwa Armii Polskiej we Francji oraz Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej.
Eskadra powstała z przekształcenia francuskiej 580 eskadry „Salmsonów”, a jej załoga brała udział w zajęciu Pomorza przez Wojsko Polskie. Jako 18 eskadra wywiadowcza uczestniczyła w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1921 roku została przekształcona w eskadrę myśliwską, wchodząc w skład 1 pułku lotniczego, a w 1925 roku zmieniła nazwę na 122 eskadrę myśliwską, a trzy lata później na 112 eskadrę myśliwską.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W czerwcu 1919 roku, w ramach Błękitnej Armii gen. Hallera, 580 eskadra „Salmsonów” dotarła z Francji do Piotrkowa Trybunalskiego. W jej skład wchodzili francuscy piloci, a eskadra pełniła rolę odwodu lotnictwa Naczelnego Dowództwa. Na koniec września samoloty były już obsługiwane przez polskie załogi, a jednostka dysponowała 10 samolotami Salmson 2A2.
Na początku lutego 1920 roku eskadra przemieściła się z Piotrkowa do Torunia, gdzie weszła w skład IV Grupy Lotniczej, co było związane z zajmowaniem Pomorza przez Wojsko Polskie.
Walki na północnym odcinku frontu
Pod koniec marca 1 dywizjon lotniczy stacjonował na Froncie Litewsko-Białoruskim, w skład którego wchodziły 1., 4. i 8. eskadra wywiadowcza oraz wielkopolski dywizjon z 12. i 14. eskadrą wywiadowczą oraz 13. eskadrą myśliwską. W kwietniu lotnictwo Frontu zostało wzmocnione o 4 dywizjon lotniczy, w składzie 11. i 18. eskadry wywiadowczej. W maju do frontu dołączyły 10 eskadra wywiadowcza i 19 eskadra myśliwska. Naczelne Dowództwo przydzieliło 4 Armii pięć eskadr, 1 Armii trzy eskadry, a do 7 Armii jedną eskadrę.
W kwietniu eskadra została wysłana na front wschodni na lotnisko Zahaccie, gdzie załogi prowadziły dalekie rozpoznanie aż do Pskowa i Witebska.
W szczególności wyróżniała się załoga por. Jana Mateckiego i por. Edwarda Karasia, która 23 kwietnia zaatakowała i rozproszyła szwadron kawalerii sowieckiej.
Od maja eskadra wspierała oddziały 1 Armii, dysponując pełnym stanem osobowym i sprzętowym.
Już 1 maja załoga por. Jana Mateckiego i por. Edwarda Karasia w trakcie lotu bojowego w okolicach Połocka zestrzeliła balon obserwacyjny wroga.
14 maja załoga sierż. Miklasiewicza i mech. Wiśniewskiego podczas walki powietrznej pokonała załogę sowieckiego Farmana F-30, zmuszając ich do lądowania.
W maju do eskadry dołączyli piloci z nadwyżki 1. i 11. eskadry wywiadowczej.
Na początku czerwca 18 eskadra wywiadowcza znajdowała się w IV dywizjonie lotniczym por. Jurkiewicza, operując na rzecz 1 Armii z bazy w Mołodecznie.
W trakcie polskiego przeciwuderzenia eskadra wykazała się ogromnym poświęceniem, przeprowadzając liczne ataki na kluczowe obiekty wroga.
21 czerwca por. Jan Matecki zestrzelił sowiecki balon obserwacyjny, a także prowadzono loty rozpoznawcze.
Postępy Armii Czerwonej na północnym odcinku frontu wymusiły częste zmiany miejsc lądowania jednostki, która operowała z lotnisk w Molodecznie, Duniłowiczach, Królewszczyźnie, Parafianowie i Dokszycach. W Lidzie pozostał tylko jeden samolot, który został włączony do 1 eskadry, a cały pododdział przeniesiono do Małkini.
Reorganizacja eskadry
W lipcu jednostka została przekształcona w 18 eskadrę wywiadowczą. Straty w sprzęcie i ludziach wymusiły wycofanie jednostki do Bydgoszczy, a następnie do Torunia celem uzupełnienia.
Razem z 4 eskadrą wywiadowczą utworzyły lotniczy dywizjon rezerwowy.
Aby przeprowadzić reorganizację, eskadra została przeniesiona do Warszawy, a następnie do Grudziądza, gdzie zastał ją rozejm. W tym czasie jednostka nadal nie dysponowała samolotami.
Podczas pobytu na froncie załogi 18 eskadry wywiadowczej wykonały 38 zadań bojowych, spędzając 86 godzin nad terytorium wroga, przy czym zginęło dwóch lotników.
Eskadra w okresie pokoju
W Grudziądzu jednostka otrzymała samoloty myśliwskie.
Na podstawie rozkazu z 18 stycznia 1921 roku 18 eskadra wywiadowcza została połączona z 19 eskadrą myśliwską, tworząc 18 eskadrę myśliwską.
W maju 1921 roku 18 eskadra myśliwska weszła w skład III dywizjonu myśliwskiego 1 pułku lotniczego.
Niedostateczna ilość miejsca na lotnisku mokotowskim sprawiła, że do połowy 1922 roku eskadra stacjonowała w Dęblinie, gdzie znajdowały się francuskie samoloty Spad VII.
Przeniesienie jednostki na lotnisko Mokotów pobudziło działalność szkoleniową personelu, jednak brak odpowiedniej liczby sprawnych samolotów nadal utrudniał planowe działania.
W 1922 roku sukcesywnie wymieniano samoloty SPAD S.VII na Spad XIII, a pod koniec 1923 roku eskadra otrzymała samoloty Ansaldo „Balilla”.
W 1925 roku 18 eskadra myśliwska została przemianowana na 122 eskadrę myśliwską, a trzy lata później na 112 eskadrę myśliwską.
Żołnierze eskadry
Wypadki lotnicze
7 lutego 1922 roku podczas lotu służbowego zginął por. pil. Eugeniusz Tromszczyński.
Samoloty eskadry
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Ryszard Bartel, Jan Chojnacki, Tadeusz Królikiewicz, Adam Kurowski: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). Walka i demobilizacja. T. II. Oświęcim: Wydawnictwo NapoleonV, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
Jerzy Pawlak: Pamięci lotników polskich 1918–1945. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. ISBN 83-11-08786-5.
Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku Czci Poległych Lotników, 1933.
Krzysztof Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.