18 batalion saperów to samodzielna jednostka wojsk inżynieryjnych ludowego Wojska Polskiego.
Jednostka została sformowana w Trawnikach (w pobliżu Lublina) na mocy rozkazu Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego nr 08/Org. z dnia 20 sierpnia 1944, jako część 7 Łużyckiej Dywizji Piechoty.
Przysięgę wojskową żołnierze batalionu złożyli 27 października 1944 w Borkach, w rejonie Radzymina.
Obsada personalna
Dowódcy batalionu:
- por. Aleksander Bobrow
- mjr Sergiusz Pobiedonoscew
- por. Roman Martyn
- kpt. Zenon Martynow
- Jan Romanowski
- Kazimierz Szerszenowicz
Struktura organizacyjna
Etat 04/506 obejmował:
- dowództwo i sztab
- 3 kompanie saperów
- 3 plutony saperów
- drużynę zaopatrzenia
- kwatermistrzostwo
- magazyn techniczny
- drużynę gospodarczą
W batalionie znajdowało się:
- 254 żołnierzy (w tym 33 oficerów, 44 podoficerów i 177 szeregowych)
- sprzęt: 3 samochody, 1 łódź MN
Szlak bojowy
2 Armia Wojska Polskiego, w skład której wchodziła 7 DP z 18 bsap, podlegała operacyjnie 1 Frontowi Białoruskiemu od 21 lutego 1945, a od 19 marca 1 Frontowi Ukraińskiemu (1 FU). W okresie od 19 stycznia do 10 lutego 7 DP przegrupowywała się w rejonie Warszawy, Kutna, Łodzi oraz Piotrkowa Trybunalskiego. Po podporządkowaniu 2 AWP do 13 marca jednostka przemieszczała się do rejonu Piły, Krzyża, Czarnkowa, a do 15 marca dotarła do Dobiegniewa, Santoka, Gorzowa Wlkp. i Strzelec Krajeńskich, wchodząc w skład II rzutu Frontu. W ramach 2 FU batalion przegrupował się do rejonu Trzebnicy, będąc częścią II rzutu sił atakujących na Wrocław.
4 kwietnia 2 AWP otrzymała rozkaz uczestnictwa w operacji berlińskiej. Od 4 do 9 kwietnia oddziały przemieszczały się do lasów na zachód i północ od Bolesławca, a w nocy 10/11 kwietnia zastąpiły 13 Armię sowiecką nad Nysą Łużycką. Podczas marszów 18 bsap prowadził rozpoznanie dróg i rejonów odpoczynku. Liczne miny pozostawione przez wycofujących się nieprzyjaciół wymuszały wielokrotną kontrolę dróg. Batalion zajmował się również naprawą dróg oraz ich wzmocnieniem. Oddziały poruszały się głównie nocą, stosując staranne maskowanie podczas marszu i odpoczynku.
Od 9 kwietnia rozpoczęto intensywne przygotowania do operacji zaczepnej, w której 7 DP miała działać w I rzucie armii. W obliczu zbliżającego się forsowania Nysy, batalion saperów rozpoczął przygotowania środków do przeprawy. W rejonie działań znajdowały się liczne rzeki, jeziora oraz stawy połączone kanałami, a największym wyzwaniem była Nysa Łużycka i Sprewa, gdzie warunki terenowe sprzyjały głębokiej fortifikacji obronnej przez Niemców.
Plan operacyjny 2 AWP z 12 kwietnia 1945 określał zadania wojsk saperskich, przewidując trzy etapy ich realizacji: przygotowawczy, artyleryjski oraz natarcia. Do 15 kwietnia batalion wykonał zadania przygotowawcze. Natarcie rozpoczęło się 16 kwietnia o 6:15. Oddziały 7 DP przełamały obronę na głębokość 1,5 – 3 km, zdobywając pierwszą linię obrony nieprzyjaciela. W trzecim dniu operacji 2 AWP osiągnęła 93 km w obronie nieprzyjaciela, kończąc pierwszy etap operacji łużyckiej, a 19 kwietnia kontynuowała działania w kierunku Budziszyna.
Do 20 kwietnia 7 DP zniszczyła niemieckie siły przed frontem dywizji. Od 20 do 22 kwietnia 2 AWP kontynuowała natarcie na Drezno. W nocy 22/23 kwietnia niemieckie zgrupowanie dokonało wyłomu w ugrupowaniu 2 Armii, co uniemożliwiło dalszy rozwój nieprzyjaciela w kierunku północno-zachodnim. 10 i 7 DP odpierały ataki sił pancernych. 25 kwietnia, zgodnie z rozkazem 2 AWP, rozpoczęto obronę. Oddziały wchodzące w skład budziszynskiego zgrupowania obronnego doskonaliły obronę oraz dokonywały niezbędnych przesunięć sił. 30 kwietnia 7 DP umacniała obronę, a 18 bsap przeprowadzał prace fortyfikacyjne, takie jak stawianie pól minowych oraz budowa transzei, schronów bojowych i punktów obserwacyjnych.
4 maja 2 AWP otrzymała dyrektywę zniszczenia drezdeńsko-zgorzeleckiego zgrupowania nieprzyjaciela, współdziałając z armiami sowieckimi. Rozpoczęcie natarcia wyznaczono na 7 maja. Do zadań saperów należało torowanie dróg, osłona skrzydeł własnych oddziałów oraz rozminowywanie obiektów. W najcięższych walkach uczestniczyła 7 DP, która do 10:00 przełamała jedynie przedni skraj obrony. W ciągu całego dnia dywizja przesunęła się o 7–8 km. 9 maja w działania wprowadzono 1 Korpus Pancerny, co złamało opór nieprzyjaciela. 10 maja 2 AWP kontynuowała pościg w kierunku południowym, osiągając Łabę na odcinku Litomierzyce – Mielnik. O 10:00 dnia 10 maja 2 AWP wstrzymała działania bojowe zgodnie z dyrektywą operacyjną dowódcy 1 FU.
Szlak bojowy 18 bsap zakończył się na przedmieściach Pragi. W trakcie działań batalion stracił 4 żołnierzy zabitych oraz 12 rannych. Batalion wrócił do kraju wraz z siłami 7 DP, która od 10 czerwca rozpoczęła ochronę granicy państwowej w rejonie Mużaków – Kopaczów.
Okres powojenny
Po zakończeniu działań wojennych w czerwcu 1945 18 bsap przystąpił do rozminowania terenów Dolnego Śląska. Batalion stacjonował w Lubaniu, rozminowując obszar ograniczony Nysą Łużycką oraz granicą z Czechosłowacją, a od wschodu obejmował miejscowości: Głuszyca, Kamienna Góra, Cieplice, Jelenia Góra, Złotoryja i Legnica. Na północy sąsiedni był 16 bsap, a na południu 21 bsap. Jednostka rozminowywała tereny i miejscowości takie jak Lubosz, Szleśna, Zawidów, Jelenia Góra oraz Wrocław, a także obszary województwa katowickiego (w tym Cieszyn, Bielsko-Biała, Racibórz, Kuźnica Raciborska, Pszczynę, Rybnik, Wodzisław, Zawiercie). Na obszarze działania batalionu największe nasilenie min występowało wzdłuż zapór na Podgórzu Sudeckim oraz na podejściach do Nysy Łużyckiej, gdzie pola minowe były ustawione w trzech warstwach: najpierw przez oddziały niemieckie, następnie przez sowieckie, a po ich zluzowaniu przez saperów 2 Armii Wojska Polskiego. Problemy sprawiały także miny morskie umieszczone pod powierzchnią dróg oraz miny „S”. W wyniku wybuchu podczas usuwania jednej z min morskich zginęło oraz odniosło rany kilku saperów, w tym dowódca plutonu. Gęstość minowania była bardzo wysoka. W okresie od 11 do 31 sierpnia 1945 saperzy rozbroili 57 062 różnego rodzaju przedmiotów wybuchowych, w tym 53 318 min. W połowie lipca 1945 batalion otrzymał wsparcie od kompanii niemieckich jeńców saperów, liczącej około 90 osób. Niemieccy minerzy często doznawali wypadków. W okresie od 11 do 31 sierpnia 1945 w przydzielonej kompanii jenieckiej zginęło 4 saperów niemieckich, a 21 zostało rannych. Po analizie okazało się, że znaczna część Niemców nie była zawodowymi saperami, jednak woleli uczestniczyć w rozminowywaniu niż pozostać w niewoli. W pododdziałach przeprowadzono szkolenie i zajęcia instruktażowe dotyczące przeszukiwania i unieszkodliwiania min, prowadzone przez niemieckich podoficerów, a oficerowie i podoficerowie niemieccy kierowali działaniami saperów. Dowódcami pododdziałów byli Polacy. Wsparcie niemieckie trwało do 1947 roku. Pod koniec 1945 18 bsap została włączona do Okręgu Wojskowego IV z siedzibą w Katowicach, gdzie kierowanie rozminowaniem przejęli szefowie wydziałów inżynieryjno-saperskich okręgu. W 1946, podczas „powtórnego rozminowania”, batalion działał w ramach Śląskiego Okręgu Wojskowego, stacjonując w Lubsko i prowadząc rozminowanie w powiatach: Lubań, Legnica, Lwówek Śląski, Jawor i Strzegom. W połowie maja przerwał prace rozminowawcze i został skierowany do Tarnowskich Gór, a tereny rozminowania przekazano 16 i 21 bsap. Jesienią batalion powrócił na Śląsk, gdzie kontynuował rozminowywanie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Wiosną 1947 brał udział w akcji lodowej, a następnie przystąpił do rozminowania Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Od kwietnia do lipca batalion uczestniczył w Operacji „Wisła”, biorąc udział w walkach oraz wytyczaniu granicy polsko-radzieckiej na odcinku 144 km w rejonie Bieszczadów. Rozminowanie przyniosło straty 19 saperów, a 13 zostało rannych. W latach 1945-1956 batalion odkrył i unieszkodliwił około 2 miliony min, bomb, pocisków i innych przedmiotów wybuchowych, rozminowując około 60 km² terenów oraz kilkadziesiąt kilometrów dróg.
Po wojnie, jako organiczny samodzielny pododdział 7 DP, stacjonował w Bytomiu (1949), a w 1952 w Nysie. Batalion brał udział w akcjach przeciwlodowych i przeciwpowodziowych, chroniąc mosty na Odrze oraz likwidując zatory lodowe na Nysie Kłodzkiej w rejonie Paczkowa, a także niosąc pomoc powodzianom w okolicach Kamieńca i Otmuchowa.
Jednym z ważnych wydarzeń dla batalionu była akcja ratunkowa w kopalni Generał Zawadzki.
W 1977 roku, na mocy rozkazu Ministra Obrony Narodowej Nr. 012 z dnia 12 lipca 1977, 18 batalion saperów został przekształcony w 2 batalion saperów 2 Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej.
Będąc częścią 7 Dywizji Desantowej, stacjonował w Lęborku.
Przypisy
Bibliografia
Zdzisław Barszczewski: Przywrócone życiu. Rozminowanie ziem Polski. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1998. ISBN 83-11-08751-2.
Franciszek Kaczmarski, Stanisław Soroka: Wojska inżynieryjne LWP w latach 1945–1979. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06710-4.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
Juliusz Malczewski, Roman Polkowski: Wojsko Polskie. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek inżynieryjno–saperskich, drogowych i chemicznych. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.
Paweł Piotrowski: Śląski Okręg Wojskowy. Przekształcenia organizacyjne 1945–1956. Warszawa: Wydawnictwo Trio – Instytut Pamięci Narodowej, 2003. ISBN 83-88542-53-2. Brak numerów stron w książce.
K. Didenko, Wojska inżynieryjno-saperskie LWP 1943 – 1945, wyd. MON Warszawa 1978.
Encyklopedia II wojny światowej, wyd. MON 1975.