1793

Wydarzenia w Polsce

23 stycznia

został podpisany traktat podziałowy pomiędzy Katarzyną II a Fryderykiem Wilhelmem II. W wyniku tego Rosja i Prusy przeprowadziły II rozbiór Polski. Austria nie uczestniczyła w rozbiorze, ograniczając się do objęcia Bawarii.

Prusy zajęły Gdańsk.

27 stycznia – w Kargowej w Wielkopolsce polska kompania piechoty zajęła ratusz i otworzyła ogień do wkraczającego batalionu pruskiego, sprzeciwiając się zajmowaniu ziem polskich przez Prusaków.

31 stycznia – II rozbiór Polski: Prusacy bez walki przejęli Poznań.

25 lutego – bankructwo warszawskiego bankiera Piotra Fergussona Teppera zapoczątkowało kryzys w polskim systemie bankowym; przyczyny tego stanu rzeczy związane były z tragiczną sytuacją gospodarczą po wojnie polsko-rosyjskiej w 1792 roku oraz wprowadzeniem rządów konfederacji targowickiej.

17 marca – II rozbiór Polski: twierdza Jasna Góra została poddana wojskom pruskim.

21 marca – Andrzej Rafałowicz został wybrany na prezydenta Warszawy.

27 marca – II rozbiór Polski: cesarzowa Katarzyna II przyłączyła Ukrainę Prawobrzeżną do Imperium Rosyjskiego.

30 kwietnia – we Wrocławiu wojsko stłumiło powstanie krawców.

17 czerwca – w Grodnie rozpoczął się ostatni sejm Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

22 lipca – II rozbiór Polski: deputacja sejmu grodzieńskiego, obradowującego pod presją wojsk rosyjskich, podpisała traktat z Rosją, w którym Rzeczpospolita zrzekła się województw: mińskiego, kijowskiego, bracławskiego i podolskiego oraz części wileńskiego, nowogródzkiego, brzeskolitewskiego i wołyńskiego (łącznie 250 tys. km²).

17 sierpnia – zamek Czocha uległ zniszczeniu w wyniku pożaru.

15 września – na ostatnim sejmie grodzieńskim rozwiązano konfederację targowicką, akceptując drugi rozbiór Polski.

25 września – II rozbiór Polski: podpisano traktat z Prusami, na mocy którego otrzymały one 58 tys. km² powierzchni Polski.

14 października – sterroryzowany przez rosyjskie wojsko Sejm grodzieński zaakceptował projekt wieczystego sojuszu polsko-rosyjskiego, przygotowany przez Katarzynę II.

23 października – sejm grodzieński ratyfikował II rozbiór Polski.

23 listopada – zakończenie prac sejmu grodzieńskiego, co oznaczało koniec działalności I Rzeczypospolitej.

Wydarzenia na świecie

21 stycznia – rewolucja francuska: Ludwik XVI został stracony na gilotynie.

1 lutego – Francja wypowiedziała wojnę Wielkiej Brytanii i Holandii.

1 marca – Francja anektowała Belgię.

3 marca – w Bretanii wybuchło powstanie szuanów.

10 marca:

rewolucja francuska: powołano Trybunał Rewolucyjny w celu walki z kontrrewolucją.

rewolucja francuska: w Wandei rozpoczęło się powstanie przeciwko władzom republikańskim Francji.

18 marca:

I koalicja antyfrancuska: zwycięstwo Austriaków nad wojskami francuskimi w bitwie pod Neerwinden.

w zajętej przez francuskie wojska rewolucyjne Moguncji proklamowano pierwszą republikę na terenie dzisiejszych Niemiec.

25 marca – Anglia i Rosja zawarły sojusz przeciwko Francji.

1 kwietnia – w wyniku erupcji wulkanu Unzen na japońskiej wyspie Kiusiu zginęło od 15 do 53 tys. osób.

4 maja – rewolucja francuska: Konwent Narodowy wprowadził maksymalne ceny rządowe.

23 maja – I koalicja antyfrancuska: zwycięstwo wojsk austriacko-angielsko-hanowerskich w bitwie pod Famars.

31 maja – rewolucja francuska: jakobini obalili żyrondystów.

2 czerwca – rewolucja francuska: tłumy pod przewodnictwem jakobinów zmusiły francuski Konwent Narodowy do aresztowania żyrondystów.

9 czerwca – rewolucyjna armia francuska pokonała Austriaków w bitwie pod Arlon i zajęła miasto.

10 czerwca:

rewolucja francuska: Konwent Narodowy wydał pierwszy z tzw. „dekretów chłopskich”, który przyznawał chłopom prawo do własności użytkowanej przez nich ziemi.

w Paryżu otwarto Muzeum Historii Naturalnej.

18 czerwca – wojny wandejskie: Wielka Armia Katolicka i Królewska zdobyła Angers, otwierając sobie drogę na rewolucyjny Paryż, jednak szybko się rozproszyła, a powstańcy wrócili do domów na żniwa.

24 czerwca – rewolucja francuska: Konwent uchwalił konstytucję jakobinów. Francuzi w referendum przyjęli ją większością ponad 99% głosów, w głosowaniu wzięło udział około 25% obywateli.

13 lipca – rewolucja francuska: zamordowany został Jean Paul Marat, francuski polityk i jeden z liderów Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

17 lipca – rewolucja francuska: zabójczyni Marata, Charlotte Corday, skazana na śmierć przez Trybunał Rewolucyjny, została przewieziona na miejsce egzekucji – Plac Republiki (ob. Place de la Concorde) w czerwonej szacie, symbolizującej hańbę. Została zgilotynowana przez Sansona, kata Paryża; jeden z oprawców spoliczkował odciętą głowę. Egzekucję obserwowali Robespierre, Danton i Desmoulins, a po tych wydarzeniach powstały wiersze i pieśni: André de Chénier ułożył odę ku czci tyranobójczyni, a Ladré – autor Ah! ça ira – pieśń żałobną dla Marata.

23 lipca – wojska pruskie zdobyły Moguncję po trzymiesięcznym oblężeniu.

27 lipca – rewolucja francuska: Konwent Narodowy powołał Robespierre’a do Komitetu Ocalenia Publicznego.

1 sierpnia:

we Francji wprowadzono system metryczny.

rewolucja francuska: Maria Antonina, przetrzymywana w twierdzy Temple, została przeniesiona do Conciergerie.

8 sierpnia – francuski Konwent Narodowy zakazał działalności wszystkich akademii.

10 sierpnia – w Luwrze otwarto muzeum, które działa do dziś.

23 sierpnia – rewolucja francuska: Komitet Ocalenia Publicznego wprowadził obowiązkową służbę wojskową.

8 września – I koalicja antyfrancuska: zwycięstwo wojsk francuskich w bitwie pod Hondschoote.

7 października – dokonano publicznego zniszczenia ampułki ze świętym olejem, używanego podczas koronacji królów Francji przez komisarza Philippe Rühla.

17 września – francuski Konwent Narodowy wydał Dekret o podejrzanych.

5 października – Konwent Narodowy wprowadził nową rachubę dni we Francji.

15 października – rewolucja francuska: Maria Antonina, nazywana przez rewolucjonistów „Wdową Capet”, została skazana na karę śmierci.

16 października – rewolucja francuska: królowa Maria Antonina została stracona na gilotynie.

27 października – wojny wandejskie: miała miejsce bitwa pod Entrames.

31 października – rewolucja francuska: na Placu Rewolucji w Paryżu ścięto na gilotynie 22 żyrondystów.

3 listopada – rewolucja francuska: na gilotynie zginęła francuska feministka i abolicjonistka Olimpia de Gouges, autorka „Deklaracji Praw Kobiety i Obywatelki”.

8 listopada – otwarto muzeum w Luwrze.

28 listopada – I koalicja antyfrancuska: rozpoczęła się bitwa pod Kaiserslautern.

30 listopada – I koalicja antyfrancuska: wojska pruskie zwyciężyły francuskie w bitwie pod Kaiserslautern.

8 grudnia – rewolucja francuska: w Paryżu zgilotynowano Madame du Barry, byłą metresę króla Ludwika XV.

12 grudnia – wojny wandejskie: rozpoczęła się bitwa pod Le Mans.

18 grudnia – rewolucja francuska: wojska Republiki zdobyły zbuntowany Tulon.

19 grudnia – rewolucja francuska: Napoleon Bonaparte został mianowany generałem.

22 grudnia:

I koalicja antyfrancuska: zwycięstwo francuskiej Armii Mozeli nad wojskami pruskimi w bitwie pod Froeschwiller.

za udane oblężenie Tulonu, dowodzący artylerią Napoleon Bonaparte został awansowany przez władze Republiki na generała brygady.

23 grudnia – antyrewolucyjna francuska Wielka Armia Katolicka i Królewska poniosła ostateczną klęskę w bitwie pod Savenay.

31 grudnia – rewolucja francuska: zgilotynowano Armanda Louisa de Biron, członka francuskiej Konstytuanty oraz generała głównodowodzącego Armii Reńskiej. Postawiono go przed Trybunałem Rewolucyjnym za nieobywatelską postawę: poproszony o podanie tożsamości, odpowiedział: „Kapusta Pietruszka Biron – jak sobie życzycie”. Była to aluzja do panującej mody na zastępowanie imion świętych nazwami warzyw lub narzędzi rolniczych.

Proklamowanie zniesienia niewolnictwa na San Domingo.

Zdarzenia astronomiczne

5 września – miało miejsce obrączkowe zaćmienie Słońca.

Urodzili się

14 stycznia – Wojciech Chrzanowski, polski generał i kartograf (zm. 1861)

20 stycznia – Karol Sienkiewicz, polski poeta i historyk, współtwórca Biblioteki Polskiej w Paryżu, autor polskich słów Warszawianki (zm. 1860)

30 stycznia – Konstanty Słotwiński, polski prawnik, komisarz cyrkułowy, dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie (zm. 1846)

5 kwietnia – Konstanty Mikołaj Radziwiłł, polski książę (zm. 1863)

15 kwietnia – Maximilien Globensky, brytyjski podpułkownik polskiego pochodzenia, uczestnik wojny amerykańsko-brytyjskiej w 1812 roku

3 czerwca – Antoni Malczewski, poeta polski (zm. 1826)

18 czerwca – Piotr Paweł Szymański, polski duchowny katolicki, biskup podlaski (zm. 1868)

20 czerwca – Aleksander Fredro, komediopisarz polski (zm. 1876)

29 lipca – Ján Kollár, słowacki duchowny luterański, poeta, publicysta, archeolog, językoznawca; ideolog panslawizmu i słowackiego odrodzenia narodowego (zm. 1852)

9 sierpnia – Aleksander Kokular, polski malarz, pedagog i kolekcjoner (zm. 1846)

18 września – Józef Michał Juszyński, polski duchowny katolicki, biskup sandomierski (zm. 1880)

19 września – Anna Fröhlich, austriacka śpiewaczka (zm. 1880)

25 października – William Duhurst Merrick, amerykański polityk, senator ze stanu Maryland (zm. 1857)

26 grudnia – Ewa Felińska, polska uczestniczka spisków niepodległościowych, zesłanka, pisarka (zm. 1859)

data dzienna nieznana:

Michaił Gorczakow, rosyjski generał, namiestnik Królestwa Polskiego (zm. 1861)

Augustyn Pak Chong-wŏn, koreański męczennik, święty katolicki (zm. 1840)