179 Pułk Piechoty (179 pp) to jednostka piechoty Wojska Polskiego, która została stworzona w trakcie kampanii wrześniowej.
Pułk brał udział w walkach w czasie kampanii wrześniowej na szlaku bojowym Grupy/Dywizji „Brzoza”, 50 Dywizji Piechoty „Brzoza” oraz Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”. W dokumentach sztabowych z września i października 1939 roku używano numeracji 79 pp II rzutu mobilizacyjnego. W relacjach i wspomnieniach pojawiały się nazwy zarówno 79, jak i 179 pułku piechoty. Po wojnie ustalono nazwę 179 pułk piechoty.
Formowanie i zmiany organizacyjne pułku
W wyniku ogłoszonej 23 marca 1939 roku mobilizacji alarmowej oraz wyjazdu macierzystego 79 pułku piechoty w północne rejony kraju, w garnizonie Słonim pozostali jedynie rekruci wcieleni w marcu oraz niezbędna kadra do szkolenia. Dodatkowo, w garnizonie pozostały niewielkie pododdziały starszego rocznika, które pełniły służbę wartowniczą i obsługiwały instytucje garnizonowe. Po ogłoszeniu mobilizacji powszechnej z żołnierzy młodego rocznika oraz przybywających rezerwistów w Słonimie rozpoczęto organizację Ośrodka Zapasowego 20 Dywizji Piechoty pod dowództwem płk. Adama Eplera. W obliczu zagrożenia ze strony niemieckiego XIX Korpusu Armijnego w okolicach Brześcia, dowódca IX OK gen. bryg. F. Kleeberg wydał 9 września 1939 roku rozkaz do sformowania jednostek bojowych i stworzenia zapory na linii Brześć–Pińsk. Po wyjeździe 9 września sformowanego z rezerwistów batalionu piechoty mjr. M. Bartuli, 10 i 11 września ze Słonima wymaszerowało zgrupowanie pod dowództwem ppłk. Kazimierza Gorzkowskiego, mające na celu obsadzenie odcinka od Kobrynia do Pińska.
Zgrupowanie składało się z III batalionu 80 pułku piechoty kpt. Adama Jarosińskiego oraz z OZ 20 DP młodego rocznika, uzupełnionego do stanów wojennych rezerwistami. Grupy batalionów 79 pp dowodzone przez ppłk. Mieczysława Gumkowskiego, w tym batalion II/79 pp kpt. Adolfa Boratyńskiego oraz sformowany z rezerwistów batalion piechoty 79 pp mjr. Franciszka Pająka, również wchodziły w skład tego zgrupowania. Zgrupowanie ppłk. K. Gorzkowskiego z czasem zostało nazwane Zgrupowaniem „Drohiczyn Poleski”. W trakcie marszu 20 września dokonano reorganizacji zgrupowania, dzieląc je na dwa pułki; II/79 pp i III/80 pp weszły w skład pułku „Łowczówek” pod dowództwem ppłk. Gumkowskiego. Po serii działań bojowych oraz marszach pieszych poprzez Drohiczyn Poleski i Kamień Koszyrski, bataliony zgrupowania dotarły w rejon Włodawy 26–27 września. Na bazie pułku „Łowczówek” oraz I kombinowanego batalionu 1 pułku strzelców z Grupy „Brzoza”, 28 września 1939 roku zorganizowano 179 pułk piechoty. I batalion pułku utworzono z batalionu, który powstał 19 września w Małorycie, składającego się z żołnierzy różnych rodzajów broni oraz rozbitków (artylerzystów przeciwlotniczych, baloniarzy i lotników), uzbrojonych w przestarzałą i niejednorodną broń. 179 pułk piechoty, z uwagi na skład osobowy batalionów II i III, które składały się z szeregowych i podchorążych służby czynnej, uzupełnionych rezerwistami młodszych roczników oraz posiadały uzbrojenie zbliżone do formacji I rzutowych (z niewielkimi brakami), stał się podstawową siłą uderzeniową 50 DP „Brzoza”.
Działania bojowe 179 pułku piechoty
Bataliony wchodzące w skład 179 pułku piechoty rozpoczęły działania bojowe po wymarszu z garnizonu Słonim. Marszruta batalionów słonimskich wyglądała następująco: 13 września Papiernia, 14 września Rzeczyca, 15 września Chomsk. 18 września bataliony dotarły nad Kanał Królewski, gdzie zajęły obronę na odcinku od Chomska do Drohiczyna Poleskiego. Do 20 września zorganizowały stanowiska obronne, zgodnie z rozkazem gen. Kleeberga z dnia 9 września 1939 roku. W związku z atakiem wojsk ZSRR na wschodnie tereny II RP, bataliony kontynuowały marsz w kierunku południowo-zachodnim. 21 września dotarły do Hłuszy, a 22 września do Nujna. W trakcie dalszego marszu, od rejonu Kamienia Koszyrskiego, od 23 września bataliony były atakowane przez lotnictwo sowieckie. Po wkroczeniu na teren Polesia Wołyńskiego, bataliony Zgrupowania „Drohiczyn Poleski” toczyły walki z grupami dywersantów ukraińskich. W trakcie marszu, w rejonie Kamienia Koszyrskiego, utworzono dodatkowy batalion piechoty z różnych oddziałów. We wsi Synów, w lasach koło Krymna 24 września, toczono walki z ukraińskim improwizowanym pociągiem pancernym. 25 września pułk „Łowczówek” osiągnął Szack, a następnego dnia miasteczko Świtaź. Nocą 26/27 września pułk „Łowczówek” przekroczył Bug po moście kolejowym we Włodawie i zakwaterował się we wsi Okuninka. 28 września formalnie utworzono 179 pp, a nazajutrz nastąpiła zmiana dowódcy pułku. 30 września pułk dotarł do Parczewa, gdzie był atakowany przez lotnictwo sowieckie.
W bitwie pod Kockiem
1 października pułk przemieścił się w lasy nad rzekę Tyśmienicę w rejonie dworu Dębica, wieczorem przeprawił się po zbudowanym moście na rzece i dotarł do szosy Kock–Radzyń. Po jej przekroczeniu III batalion dotarł do lasu w rejonie folwarku Annówka, a II wkroczył do Kocka. 2 października przed południem II batalion kpt. Boratyńskiego w Kocku zaczął organizować obronę miasta. W godzinach popołudniowych obronę Kocka wzmocnił III batalion kpt. Jarosińskiego. W godzinach południowych II, a popołudniowych III batalion nawiązały styczność bojową z podchodzącymi pododdziałami niemieckiej 13 Dywizji Piechoty Zmotoryzowanej. III batalion zluzował batalion piechoty „Wilk”, podlegający Dywizji Kawalerii „Zaza”, a następnie wyparł niemieckie placówki z rejonu stawów rybnych w pobliżu drogi Kock-Białobrzegi. W godzinach południowych na oba bataliony 179 pp w Kocku i okolicach wyprowadził natarcie niemiecki 33 pp zmot. Natarcie niemieckie zostało zatrzymane ostrzałem armat 75 mm oraz ogniem piechoty. Kompanie III batalionu wyparły pododdziały niemieckie z dworu w Kocku i zajęły stanowiska obronne na linii stawów rybnych. Nieprzyjaciel prowadził ostrzał pozycji pułku w Kocku i okolicach do późnych godzin nocnych 2 października. 3 października niemiecki 33 pp zmot. wzmocniony pojedynczymi batalionami 93 i 66 pp zmot. oraz większością artylerii 13 DP Zmot. przygotowywał się do natarcia na pozycje polskie o godz. 10. W godzinach porannych, około 7.00, do wyprzedzającego natarcia przeszła 50 DP „Brzoza” dwoma zgrupowaniami, w tym 179 pułk piechoty pod dowództwem mjr. Edwarda Żórawskiego, który prowadził natarcie po obu stronach szosy Kock-Dęblin, oraz III batalionem kpt. Jarosińskiego na lewo od I batalionu, kierującym się w stronę wsi Poizdów i Białobrzegi. III batalion, przeprowadzając gwałtowne uderzenie, opanował wieś Ruska Wola, a 7 kompania zaatakowała niemiecką baterię haubic 105 mm, eliminując obsługę. III batalion zdobył Białobrzegi, a następnie prowadził natarcie na Poizdów, oddalając się z podstawy wyjściowej o 5 km. Po dotarciu natarcia batalionu w pobliże szosy do Dęblina, niemiecki kontratak został powstrzymany, a następnie drugi kontratak również został odparty. Trzeci niemiecki kontratak, który próbował obejść skrzydło, zatrzymał nacierający batalion, który przeszedł do obrony. Osłaniająca lewe skrzydło 7 kompania w większości została wzięta do niewoli. Pozostała część batalionu o godz. 14:30 wycofała się do Białobrzeg, a następnie na rozkaz dowódcy dywizji do Kocka na wypoczynek. I batalion prowadził natarcie w kierunku wzgórz przy szosie. Po osiągnięciu wzgórz w odległości 800 metrów od podstawy wyjściowej, dalsze natarcie zostało zatrzymane przez ostrzał niemieckiej artylerii i broni maszynowej. I batalion bronił wzgórz aż do zmroku, a całkowity brak łopatek i hełmów wśród żołnierzy tego batalionu potęgował straty od ostrzału. W godzinach wieczornych I batalion również wycofał się do Kocka.
W nocy z 3 na 4 października 179 pp został przegrupowany z Kocka, maszerując przez Talczyn, Karoliny do Adamowa. Pozostałości III batalionu obozowały w lesie obok kolonii Krzywda, podczas gdy I batalion organizował obronę rejonu lasów w pobliżu kolonii Krzywda, osłaniając sztab SGO „Polesie”. 4 i 5 października 179 pułk piechoty przebywał w rejonie stanowisk obronnych, będąc ostrzeliwanym przez artylerię przeciwnika ogniem nękającym. II batalion w rejonie Woli Burzeckiej osłaniał styk 178 i 180 pp, 50 Dywizji Piechoty „Brzoza”. 4 października II batalion zajął rejon obrony we wsi Wola Burzecka i kontynuował walki opóźniające 5 października po osi Wola Burzecka, Burzec, Krzywda. II batalion był przegrupowany wieczorem 5 października do natarcia na Wolę Gułowską, lecz z powodu kapitulacji do walki nie wszedł. Część broni udało się zakopać lub zniszczyć, a niewielka część żołnierzy przed kapitulacją zdołała uciec. 6 października pułk skapitulował, składając broń w Woli Burzeckiej.
Żołnierze 179 pułku piechoty
dowódca pułku – ppłk Mieczysław Gumkowski (do 29 IX 1939), ppłk Władysław Żabiński
I adiutant pułku – kpt. st. sp. Paweł Kazimierz Cyms
II adiutant pułku – ppor. rez. Tadeusz Kozłowski
oficer łączności – por. Tadeusz Kołowrocki
kwatermistrz – kpt. Romuald Buba
dowódca plutonu pionierów – sierż. Karol Borysewicz
dowódca I batalionu (z 1 p strz. Gr. „Brzoza”) – mjr piech. st. sp. Edward Żórawski
dowódca 1 kompanii strzeleckiej (artylerzyści plot.) – kpt. Mieczysław Stanisław Iskierko
dowódca 2 kompanii strzeleckiej (baloniarze) – por. Mieczysław Sadowski
dowódca 3 kompanii strzeleckiej (lotnicy) – por. Stanisław Jan Kostecki
dowódca II batalionu (II/79 pp) – kpt. Adolf Hilary Boratyński
adiutant batalionu – ppor. Antoni Sójka
oficer żywnościowy – chor. Aleksander Wysocki
oficer gospodarczy – chor. Czesław Sierpiński
dowódca 4 kompanii strzeleckiej – kpt. st. sp. Aleksander Józef Schottek
dowódca 5 kompanii strzeleckiej – por. st. sp. Stanisław Nowicki
dowódca 6 kompanii strzeleckiej – por. Stanisław Kuś
dowódca 2 kompanii ckm – por. Stanisław Kołowrocki
dowódca III batalionu (III/80 pp) – kpt. Adam Bohdan Jarosiński
adiutant batalionu – ppor. Marian Sorys (do 29 IX 1939), por. st. sp. Edward Jellinek, por. Felicjan Pawlak
dowódca 7 kompanii strzeleckiej – por. Franciszek Słonina, por. Tadeusz Grot-Winkler (do 3 X 1939)
dowódca 8 kompanii strzeleckiej – kpt. st. sp. Franciszek Pfont
dowódca 9 kompanii strzeleckiej – kpt. Emil Zboś
dowódca 3 kompanii ckm – kpt. st. sp. Leon Dopierła (do 23 IX 1939), por. Andrzej Gurdak (do 29 IX 1939), por. rez. Wiktor Leon Marciniak
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Wesołowski, Tadeusz Zawadzki: 50 Dywizja Piechoty „Brzoza”. Wielka księga piechoty polskiej 1918-1939 tom 39. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019. ISBN 978-83-8164-219-4.
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz. 4 Dywizja „Brzoza”. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, 2015. ISBN 978-83-64475-25-2.
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.1 Dowództwo. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2013. ISBN 978-83-64475-04-7.
Jan Widlicki, Tadeusz Sosiński, Anna Wawrzak: Historia 79 Pułku Piechoty Strzelców Słonimskich im. Hetmana Lwa Sapiehy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Adiutor, 1996. ISBN 83-86100-15-X.