178 Pułk Piechoty (178 pp) – jednostka piechoty Wojska Polskiego, która została stworzona w trakcie kampanii wrześniowej.
Pułk uczestniczył w kampanii wrześniowej, walcząc na szlaku bojowym Grupy/Dywizji „Brzoza”, 50 Dywizji Piechoty „Brzoza” oraz Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”. W dokumentach sztabowych dotyczących działań z września i października 1939 roku używano numeracji 78 pp II rzutu mobilizacyjnego. W relacjach i wspomnieniach spotyka się zarówno oznaczenie 78, jak i 178 pułku piechoty. Po wojnie przyjęto nazwę 178 pułk piechoty.
Formowanie i zmiany organizacyjne pułku
Powstanie pułku miało miejsce, gdy w rejonie stacji kolejowej w Małorycie formowano pododdziały oraz grupy żołnierzy, które były zbierane, żywione i zaopatrywane w pomoc medyczną z pociągów zatrzymanych w okolicy tej stacji. Od 20 września 1939 roku, mjr intendentury dypl. rez. Henryk Bezeg organizował grupy i rozbitków ze wschodu, zachodu oraz północy Polski w Małorycie. 22 września do Małoryty przybył Ottokar Brzoza-Brzezina, który rozpoczął organizację jednostek piechoty. 25 września utworzono 2 pułk strzelców Grupy „Brzoza” z batalionu piechoty, który składał się z oddziału zbierania nadwyżek 1 batalionu saperów oraz rozbitków kpt. Władysława Peksy i 18 batalionu Junackich Hufców Pracy, a dowódcą pułku został mjr st. sp. Tadeusz Król. Po podporządkowaniu Grupy „Brzoza” gen. bryg. Franciszkowi Kleebergowi, po przemieszczeniu wojsk z Małoryty do Włodawy i Parczewa, 28 września powstała 50 Dywizja Piechoty „Brzoza”, w której skład wchodził 178 pułk piechoty sformowany z 2 pułku strzelców. W dniach 28–30 września do Parczewa dołączyły inne pododdziały oraz grupki żołnierzy, w tym batalion piechoty „Biała” por. Bogusława Cereniewicza, część kompanii „Koziki” z Zgrupowania „Jasiołda” oraz resztki batalionu I/165 pp mjr. M. Tinza z 36 DP rez.
Działania bojowe 178 pułku piechoty
Większość żołnierzy oraz pododdziałów 178 pp brała udział w starciach z siłami niemieckimi, a niektóre grupy stawiały opór także wojskom sowieckim oraz dywersji ukraińskiej podczas marszu do Małoryty i w ramach Grupy „Brzoza” w drodze do Włodawy i Parczewa. Szczególnie zacięty bój z ukraińską grupą dywersyjną, wspieraną przez sowiecki szwadron kawalerii, stoczył batalion kpt. W. Peksy w Kodeńcu 28 września, w wyniku którego zginęło 8 żołnierzy, w tym zastępca dowódcy batalionu kpt. Sobolew. Po wymarszu 30 września z Parczewa, bataliony 178 pułku piechoty przeszły przez miejscowość Czemierniki, pokonując most polowy na rzece Tyśmienica.
W bitwie pod Kockiem
O świcie 2 października pułk dotarł do miejscowości Pasmugi. W trakcie postoju wymieniono część uzbrojenia w I batalionie, zastępując broń austriacką i francuską kb/kbk Mauser, której nie miały kompanie z JHP. I batalion mjr Tnza, II batalion kpt. Peksy oraz III batalion por. Cereniewicza zostały 2 października przydzielone do zgrupowania ppłk. Gorzkowskiego i pomaszerowały do lasów w rejonie Talczyna. 3 października II batalion, współdziałając z batalionem I/180 pp, natarł przez lasek w kierunku drogi Serokomla–Kock oraz dalej w stronę wsi Poznań. Po osiągnięciu drogi, po przegrupowaniu oraz dołączeniu I batalionu 180 pp, uderzył na las w odległości około 1 km, gdzie został objęty intensywnym ostrzałem niemieckiej artylerii i broni maszynowej. Część batalionu została rozproszona, a pozostałe oddziały wycofały się na pozycje przy drodze. Kolejne natarcie II batalionu kpt. Peksy oraz III batalionu por. Cereniewicza zostało powstrzymane przez ogień artylerii i broni maszynowej, a wieczorem oba bataliony wróciły na pozycje wyjściowe i przemaszerowały przez Karolinę oraz Bronisławów do rejonu wsi Wola Burzecka. I batalion pozostał w odwodzie zgrupowania ppłk. Gorzkowskiego w rejonie Talczyna. 4 października II batalion odpoczywał, osłaniając placówkami 50 DP „Brzoza” od strony Wojcieszkowa. 5 października o godz. 11.00 I i III batalion podjęły natarcie. III batalion uderzał na wieś Wojcieszków oraz Helenów, natomiast I batalion atakował w kierunku Wojcieszkowa i Adamowa. Natarcie batalionu por. Cereniewicza dotarło do zabudowań Wojcieszkowa, lecz z powodu kontrataku niemieckiego oraz ostrzału broni maszynowej i artylerii batalion zatrzymał się. Na prawym skrzydle nacierający I batalion w kierunku Adamowa i Wojcieszkowa, szczególnie zaciętym atakiem kompanii junaków, przeszedł część drogi ze stanowisk wyjściowych, ale także został objęty ogniem artylerii i broni maszynowej, co spowodowało, że natarcie tego batalionu również się zatrzymało i poniósł on ciężkie straty. II batalion, jako odwodowy, przy słabym wsparciu własnej artylerii, dwukrotnie podjął natarcie na pozycje wroga w kierunku południowym od wsi Wojcieszków, które również zakończyło się niepowodzeniem. Kontratak niemiecki zmusił batalion do wycofania się z Woli Burzeckiej w kierunku stacji Krzywda. Pozostałości III i I batalionu wycofały się do lasów w pobliżu stacji Krzywda, gdzie dołączył również II batalion oraz kompania zwiadowców konnych, która próbowała znaleźć luki w obronie wroga. Po zniszczeniu i zatopieniu broni strzeleckiej w stawach rybnych, 178 pułk piechoty skapitulował i przeszedł do niewoli w Woli Burzeckiej oraz Adamowie. Niewielka część żołnierzy udało się uciec poza pierścień okrążenia.
Żołnierze 178 pułku piechoty
dowódca pułku – mjr st. sp. Tadeusz Król (do 2 X 1939), ppłk Władysław Michał Dec
I adiutant pułku – kpt. Walerian Karczewski
II adiutant pułku – por. rez. Zygmunt Musiał
oficer łączności – por. Emil Tyczyński
dowódca kompanii zwiadowców konnych – por. Józef Pogonowski
dowódca I batalionu – mjr Marian Feliks Tinz
adiutant batalionu – por. rez. Jan Miska
dowódca 1 kompanii strzeleckiej – por. Wacław Urbanowicz
dowódca 2 kompanii strzeleckiej – por. Edwin Bednarek
dowódca 3 kompanii strzeleckiej – ppor. rez. Władysław Buczyński
dowódca 1 kompanii ckm – por. Bolesław Władysław Götz
dowódca II batalionu – kpt. Władysław Peksa
zastępca dowódcy II batalionu – kpt. st. sp. Bazyli Sobolew († 28 IX 1939)
adiutant batalionu – por. Adam Brudkowski
dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. Jan Oleksy
dowódca 5 kompanii strzeleckiej (saperów) – por. rez. Wacław Brudnicki
dowódca 6 kompanii strzeleckiej (saperów) – por. rez. Edward Maciągowski
dowódca 2 kompanii ckm – por. Czesław Dobrowolski
dowódca III batalionu – por. Bogusław Cereniewicz
adiutant batalionu – ppor. rez. Jan Karol Dehnel
dowódca 7 kompanii strzeleckiej – por. rez. Władysław Szukalski
dowódca 8 kompanii strzeleckiej – por. Stanisław Wojciech Furgał
dowódca 9 kompanii strzeleckiej – ppłk (wojsk gen. Bułak–Bałachowicza) Włodzimierz Szuwałow
dowódca 3 kompanii ckm – ppor. rez. Aleksander Juszkiewicz
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz. 4 Dywizja „Brzoza”. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, 2015. ISBN 978-83-64475-25-2.
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz.1 Dowództwo. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Wydawnictwo Tetragon, 2013. ISBN 978-83-64475-04-7.
Andrzej Wesołowski, Tadeusz Zawadzki: 50 Dywizja Piechoty „Brzoza”. Wielka księga piechoty polskiej 1918-1939 tom 39. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019. ISBN 978-83-8164-219-4.