17 Warszawska Drużyna Harcerska

17 Warszawska Drużyna Harcerska im. gen. Jakuba Jasińskiego

17 Warszawska Drużyna Harcerska im. gen. Jakuba Jasińskiego, uznawana za najstarszą drużynę harcerską na warszawskiej Pradze, pierwotnie funkcjonowała pod nazwą Pierwszej Praskiej Drużyny Skautowej. Zgodnie z przekazami ustnymi, jej działalność rozpoczęła się w 1911 roku, lecz najstarsze dostępne dokumenty datowane są na 1914 rok. W 1918 roku drużyna przystąpiła do ZHP, a jej działalność zakończono w 2019 roku.

Szczep

W 1970 roku drużyna przekształciła się w Szczep 17 Warszawskich Drużyn Harcerskich im. gen. Jakuba Jasińskiego (w latach 90. – Szczep 17 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych im. gen. Jakuba Jasińskiego), który w różnych okresach skupiał od 2 do 5 drużyn oraz gromad. Od 1918 roku drużyna działała wśród uczniów i absolwentów Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława IV, a od 1992 roku także w Szkole Podstawowej nr 30.

Ostatnio w skład szczepu wchodziły:

17 Warszawska Gromada Zuchowa „Mieszkańcy Zaginionego Grodu”
17 Warszawska Drużyna Harcerska „Orlęta” im. ppor. hm. Stanisława Srzednickiego
17 Warszawska Drużyna Wędrownicza „Purga”
17 Krąg Instruktorski

Odznaka szczepu

Najwyższym odznaczeniem w szczepie była Odznaka Szczepu, która miała formę czarnej plakietki, zaprojektowanej w latach 70. przez Witolda Dobieleckiego – nauczyciela w Liceum im. Władysława IV oraz opiekuna harcerzy, inspirowanego przez drużynowego Witolda Gawdę. Odznaka była dwustopniowa, a zasady jej przyznawania określał regulamin, który obowiązywał niezmiennie od 1981 roku.

Barwy drużyny i szczepu

Przed II wojną światową harcerze Siedemnastki nosili na mundurach zielone krajki. Po wojnie ustalone zostały nowe barwy – bordowe chusty z czarnym obszyciem. W celu uczczenia przedwojennych barw, nowo przybyli harcerze nosili w okresie próbnym tzw. przejściówki – chusty w barwach biało-zielonych. Harcerze mieli także inne elementy munduru w barwach szczepu: czarno-bordowe getry, bordowe wywijki, koszulki bordowe z czarnym lub zielone z białym nadrukiem. Plakietki drużyn były w większości dwustopniowe: biało-zielone i bordowo-czarne.

Sztandar

Pierwszy sztandar, zaprojektowany przez Bolesława Czarkowskiego (późniejszego kustosza Muzeum Wojska Polskiego), drużyna otrzymała w 1925 roku. Ten sztandar, częściowo malowany, odzwierciedlał barwy drużyny. Do dziś zachowały się rysunki i opisy tego sztandaru, wykonane przez autora projektu, jednak najprawdopodobniej zaginął. W 1929 roku drużyna otrzymała nowy sztandar.

W 1939 roku, po wybuchu II wojny światowej, sztandar został ukryty razem z aktami drużyny przez drużynowego Stanisława Srzednickiego, który zginął 20 sierpnia 1944 roku podczas Powstania Warszawskiego. Nie wiadomo, czy inne osoby znały miejsce przechowywania sztandaru.

W 1967 roku harcerze podjęli próby odnalezienia sztandaru lub wyjaśnienia jego losów, jednak bezskutecznie. W styczniu 1972 roku, podczas zjazdu wychowanków Gimnazjum i Liceum im. Króla Władysława IV, Szczep 17 WDH otrzymał nowy, trzeci sztandar, który różnił się nieco od wymagań regulaminowych – wzorowany był na sztandarze przedwojennym, z zachowaniem charakterystycznych barw: jedna strona biało-zielona, druga czerwona. W latach 90. sztandar przeszedł renowację.

Członkowie 17 WDH

W drużynie i szczepie wychowali się i działali m.in.:

ppor. Wacław Błaszczyk ps. Boruta – harcmistrz, wiceprzewodniczący Koła Przyjaciół Harcerstwa przy Chorągwi Warszawskiej, wykładowca na kursach wigierskich, usunięty z ZHP (sprawa Ludwiga), dyrektor wodociągów i kanalizacji
Bolesław Czarkowski – kustosz Muzeum Wojska Polskiego
Dobiesław Damięcki – aktor i reżyser, działacz Związku Artystów Scen Polskich
Jerzy Dargiel ps. Henryk – podporucznik AK, aktor, reżyser, dyrektor teatrów, nauczyciel, kompozytor, członek GK ZHP
Wiesław Drzewiecki – warszawski radny w kadencji 2002–2006
Witold Gawda – socjolog, menedżer, były dyrektor biura reklamy Telewizji Polskiej, właściciel Instytutu Mediów, od 2018 zastępca burmistrza Łomianek
Andrzej Goszczyński – dziennikarz, współtwórca Centrum Monitoringu Wolności Prasy przy Stowarzyszeniu Dziennikarzy Polskich
pchor. Zbigniew Klimas ps. Rawicz – drużynowy drużyny CP-300 (konspiracyjnej 17 WDH w Szarych Szeregach), korespondent i wiceprezes Polskiej Agencji Prasowej
Jerzy Kondracki – geograf, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, autor regionalizacji fizycznogeograficznej Polski
Zdzisław Kozankiewicz ps. Mimoza – przyboczny w konspiracyjnej drużynie CP-300, absolwent szkoły podchorążych „Agricola”
Stanisław Lange – harcmistrz, organizator i wykładowca na kursach instruktorskich, komendant Chorągwi Mazowieckiej
Tadeusz Mioduszewski – pedagog, działacz Towarzystwa Przyjaciół Dzieci
Władysław Padacz – duchowny rzymskokatolicki, doktor prawa kanonicznego, poseł na Sejm RP
Włodzimierz Paszyński – nauczyciel języka polskiego w Liceum im. Władysława IV, drużynowy 17 WDH, późniejszy stołeczny kurator oświaty
Paweł Pelc – były wiceprezes Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi
Zygmunt Pytliński ps. Sławek, Zenek – współtwórca organizacji „Orlęta”, organizator drużyn orlęcych w konspiracji
Józef Szczepański ps. Ziutek – poeta, żołnierz batalionu Parasol Armii Krajowej
por. Stanisław Srzednicki ps. Stach – współtwórca młodzieżowej organizacji „Orlęta”, dowódca batalionu motorowego „Orląt” AK
Zygmunt Syrokomski – pedagog, przewodniczący Koła Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. Władysława IV
Joanna Tokarska-Bakir – antropolog kultury i religii, profesor Uniwersytetu Warszawskiego
Janusz Warakomski – prawnik, były burmistrz dzielnicy Żoliborz
Wojciech Stefan Wyrobek ps. Żyłka – nauczyciel i wychowawca, organizator konspiracyjnych działań młodzieży na Targówku Fabrycznym
Dorota Zbińkowska – warszawska radna w latach 2007-2018, była przewodnicząca samorządu szkolnego

Historia

1911-1938

Według Zygmunta Syrokomskiego, drużyna rozpoczęła swoją działalność w 1911 roku, początkowo pod nazwą Pierwszej Praskiej Drużyny Skautowej. 29 listopada 1911 lub 1914 roku drużyna przyjęła imię gen. Jakuba Jasińskiego, obrońcy Pragi.

Początkowo drużyna skupiała młodzież męską z całej Pragi. Po opuszczeniu Pragi przez Rosjan, zaczęła działać przy Praskim Gimnazjum. Harcerze uczyli się wiązania węzłów, posługiwania się mapą, terenoznawstwa, musztry oraz obyczajów żołnierskich, odbywając piesze wycieczki w okolice Jabłonny, Legionowa, Strugi, Wawra i Zielonki. W 1915 lub 1916 roku zorganizowano pierwszy obóz letni w bliżej nieznanym majątku pod Warszawą, prowadzony przez Mścisława Modzelewskiego.

Podczas I wojny światowej kadra Siedemnastki oraz część harcerzy wstąpili do Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1918 roku harcerze brali udział w akcji rozbrajania Niemców opuszczających Warszawę.

W 1919 roku Gimnazjum im. Króla Władysława IV zostało upaństwowione, a w nim zorganizowano izba harcerska. Siedemnastacy rekrutowali się prawie wyłącznie spośród uczniów gimnazjum.

W 1920 roku, w trakcie obozu zorganizowanego pod Tucholą z powodu wybuchu wojny polsko-bolszewickiej, harcerze w wieku powyżej 16 lat zostali zmobilizowani do wojska, wstępując do Kompanii Harcerskiej w Grudziądzu. Młodsi kontynuowali normalne zajęcia obozowe.

W czerwcu 1922 roku drużyna wzięła udział w zlocie Chorągwi Warszawskiej, gdzie otrzymała dyplom za samodzielnie wykonaną radiostację. Latem odbyły się dwa obozy: stały w Skałce koło Olkusza oraz wędrowny przez Ojców, Kraków i Wieliczkę, z którego pochodzi najstarsze zachowane zdjęcie harcerzy 17 WDH.

3 maja 1923 roku Siedemnastka brała udział w defiladzie z okazji pobytu w Polsce Marszałka Francji Ferdynanda Focha. W lipcu drużyna zorganizowała pierwszy oboz pod namiotami w Cimochowiznie nad jeziorem Wigry, którego komendantem był Stanisław Lange. Na tym terenie, prawdopodobnie z inicjatywy Langego, w latach 1929-1959 (z przerwą w okresie wojny) odbywały się wigierskie kursy instruktorskie.

W 1924 roku na obozie nad jeziorem Łot koło Druskienik drużynę odwiedził marszałek Józef Piłsudski z rodziną.

W 1925 roku drużyna otrzymała sztandar zaprojektowany przez Bolesława Czarkowskiego. Harcerze uczestniczyli w uroczystościach pogrzebowych Stefana Żeromskiego i Władysława Reymonta.

11 listopada 1928 roku Siedemnastka gościła u Prezydenta RP Ignacego Mościckiego na Zamku Królewskim.

Po obozie letnim w 1929 roku w Rakowni k. Murowanej Gośliny 17 WDH wzięła udział w zlocie w Poznaniu, gdzie zajęła II miejsce w ogólnej klasyfikacji jako drużyna sygnalizacyjna. Drużyna otrzymała swój drugi sztandar.

W 1931 roku starsi harcerze udali się do Pragi w Czechosłowacji na Zlot Skautów Słowiańskich, gdzie zostali odwiedzeni przez prezydenta Czechosłowacji Tomáša Masaryka. W drodze powrotnej harcerze odwiedzili Polaków mieszkających na Śląsku Cieszyńskim.

17 WDH brała udział w Jubileuszowym Zlocie 25-lecia Harcerstwa Polskiego w Spale w 1935 roku, gdzie czynny udział brali byli członkowie drużyny.

1939-1945

Po powrocie z obozu w Trokach w 1939 roku, drużyna została skierowana do Pogotowia Harcerskiego w praskiej Komendzie Obrony Przeciwlotniczej, gdzie pełnili dyżury przeciwlotnicze i przeciwpożarowe, pomagając rannym. Na mocy rozkazu płk. Romana Umiastowskiego w 1939 roku harcerze powyżej 16 lat zostali skoncentrowani na Saskiej Kępie, a następnie w Harcerskim Batalionie Marszowym ewakuowani ze stolicy na wschód, gdzie utworzono drugą linię obrony.

W Cycowie drużyna przyłączyła się do oddziału wojskowego tworzonego przez kpt. Stanisława Lisa-Błońskiego, który miał przedzierać się w kierunku granicy rumuńskiej. Po wkroczeniu do Polski Armii Czerwonej, część harcerzy zdołała uciec, pozostali jako jeńcy zostali przewiezieni do Zamościa, gdzie po kilku dniach zostali zwolnieni.

Ocaleni harcerze powrócili do Warszawy i nawiązali kontakty z innymi środowiskami harcerskimi. Część Siedemnastaków skupiła się w grupie, która przekształciła się w Batalion Wigry. Tymczasem Stanisław Srzednicki ukrył sztandar i akta drużyny.

W 1940 roku Siedemnastka weszła w skład Hufca Praga Szarych Szeregów, oznaczona później symbolem CP-300.

W listopadzie 1942 roku nastąpił podział CP-300: powstała drużyna Grup Szturmowych GS-PR-300 oraz drużyna Bojowych Szkół BS-PR-300. Drużyna BS-PR-300 przechodziła szkolenie wojskowe i kursy u Tuszyńskiego. Harcerze brali udział w akcjach WISS oraz kolportażu wydawnictw podziemnych.

Do „Wigier” trafiło wielu harcerzy z konspiracyjnych kompletów Władysława IV, a część z nich uczestniczyła w II turnusie Szkoły Podchorążych Rezerwy. W 1943 roku powstało Centrum Wyszkolenia Wojskowego Szarych Szeregów oraz Szkoła Podchorążych Rezerwy Piechoty „Agricola”.

W 1944 roku, w Bloku „Bazylika” Chorągwi Warszawskiej, powstały nowe hufce Grup Szturmowych, a Siedemnastka weszła w skład plutonu „Jurand”. W czasie Powstania Warszawskiego harcerze brali udział w działaniach Armii Krajowej, a wśród poległych byli m.in. Stanisław Srzednicki, Zdzisław Kozankiewicz, Jerzy Dybczak.

1946-1979

W pierwszych latach po wojnie drużyna wznowiła działalność, biorąc udział w różnych wydarzeniach harcerskich. W 1947 roku uczestniczyła w kwietniowym złazie 29 drużyn Hufca Praga oraz w Harcerskim Obozie Odbudowy Warszawy.

W 1949 roku drużyna została rozwiązana, a ZHP zlikwidowane, tworząc Organizację Harcerską Związku Młodzieży Polskiej. W 1954 roku do liceum dołączono Szkołę Podstawową nr 49, gdzie powstała drużyna OH ZMP.

Po Krajowym Zjeździe Działaczy Harcerskich w 1956 roku, harcerstwo wróciło do „Władka”, a w 1957 roku drużyna została przyjęta do związku, otrzymując tradycyjny numer siedemnasty. Wkrótce przywrócono patrona – generała Jakuba Jasińskiego.

W 1958 roku harcerze uczestniczyli w Harcerskiej Akcji Letniej Młodzieży Starszej oraz w pracach na rzecz zagospodarowywania Bieszczadów. W tym czasie 17 WDH skupiała młodzież z różnych klas, a w 1959 roku Jerzy Stadler utworzył 317 Warszawską Drużynę Harcerską.

W 1960 roku powstał szczep, który grupował dwie Siedemnastki. W 1961 roku, po wakacjach, powstał Szczep „Jakobinów”, a w 1964 roku harcerze zorganizowali występ zespołu „Gawęda” oraz wzięli udział w VI Harcerskim Rajdzie Świętokrzyskim.

W 1966 roku zatwierdzono barwy drużyn hufca, a Siedemnastka zdobyła pierwsze miejsce w hufcowych zawodach. Harcerze zorganizowali również plebiscyt „Ludzie naszych czasów”.

W 1967 roku zorganizowano „tydzień harcerski”, a harcerze podjęli próby odnalezienia przedwojennego sztandaru. Po wakacjach 1968 roku drużyna wybrała specjalność turystyczno-krajoznawczą.

W lutym 1970 roku drużyna podzieliła się na dwie: turystyczno-krajoznawczą oraz artystyczną, tworząc Szczep 17 Warszawskich Drużyn Harcerskich. W 1972 roku, podczas zjazdu wychowanków, szczep otrzymał nowy sztandar, ufundowany przez Komitet Rodzicielski.

W 1974 roku zorganizowano obchody 60-lecia Siedemnastki, w których uczestniczyły drużyny z całego kraju. W trakcie obozów w 1976 i 1977 roku harcerze pracowali nad budową Huty Katowice.

W 1979 roku przy szczepie powstał krąg instruktorski, a drużyna spisała własną konstytucję. W tym okresie chusty harcerzy były jednolicie zielone, a później biało-zielone.

1980-1988

W 1981 roku Siedemnastki otrzymały nowe pomieszczenie na harcówkę. Harcerze obchodzili siedemdziesięciolecie istnienia drużyny. Po wprowadzeniu stanu wojennego część dokumentów została utajniona. W 1983 roku harcerze uczestniczyli w Białej Służbie podczas pielgrzymki Jana Pawła II do Polski.

W 1986 roku drużyna brała udział w obchodach stulecia Gimnazjum i Liceum im. Władysława IV oraz w jubileuszu warszawskiego harcerstwa. W 1987 roku uczestniczyli w zlocie św. Jerzego oraz w VII Akademickiej Pielgrzymce Diecezjalnej.

W 1988 roku harcerze wzięli udział w II Zlocie św. Jerzego w Puszczy Bolimowskiej, a w szkole zorganizowali kurs tańca towarzyskiego.

Po 1989

W 1989 roku przy szczepie powstał Harcerski Klub Turystyczny nr 19 „Babiniec”. Harcerze uczestniczyli w różnych zlotach i pielgrzymkach. W 1991 roku wzięli udział w szkoleniu PCK i zorganizowali grę samarytańską.

W 1992 roku powstał zastęp młodszoharcerski „Cichociemni”, a po feriach zimowych nowa drużyna młodszoharcerska przy Szkole Podstawowej nr 30. W 1993 roku wydano I edycję Śpiewnika Siedemnastek.

W 1995 roku reaktywowano 17 Krąg Instruktorski, a w 1996 roku nakręcono film o obozowym życiu harcerzy pt. „Habeta”. W 1999 roku harcerze brali udział w Białej Służbie pod katedrą praską św. Floriana.

W 2007 roku instruktorzy szczepu uczestniczyli w zbiórce założycielskiej Kręgu Płaskiego Węzła, a drużyna wędrownicza przyjęła specjalność wodno-turystyczną.