17 Pułk Piechoty (17 pp) – jednostka piechoty Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Jednostka ta została utworzona w listopadzie 1918 roku jako „pułk ziemi rzeszowskiej”. Na koniec grudnia przeszła reorganizację i przyjęła nazwę 17 pułku piechoty.
Pododdziały pułku brały udział w walkach na froncie polsko-ukraińskim, uczestnicząc w odsieczy Lwowa. W zimie 1919 roku pułk pełnił służbę na granicy z Czechosłowacją, a na koniec roku przeniósł się na front wojny polsko-bolszewickiej.
W okresie międzywojennym stacjonował w Rzeszowie, a podczas kampanii wrześniowej walczył z Niemcami w ramach 24 Dywizji Piechoty.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Równolegle z rozbrajaniem wojsk austriackich w garnizonie rzeszowskim, 1 listopada 1918 roku rozpoczęto tworzenie pułku piechoty Ziemi Rzeszowskiej. Kadrę stanowili Polacy – oficerowie austriaccy z 89 pułku piechoty oraz 17 pułku strzelców. I batalion sformowano z członków POW i ochotników. W połowie listopada jednostka liczyła już 4 pełne kompanie strzeleckie, w tym 5 kompania „studencka” złożona z uczniów rzeszowskich szkół średnich. Rozpoczęto również formowanie II batalionu. Pod koniec listopada do garnizonu powrócił austriacki 40 pp, złożony z Polaków, który zasilił kadry nowego pułku. Utworzono kompanię zapasową, rekrucką oraz sztabową. Rozpoczęto formowanie III batalionu oraz batalionu wartowniczego.
17 listopada 1918 roku kompanie 1 i 3 zostały wysłane na odsiecz Lwowa w składzie Grupy podpułkownika Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza. Później obie kompanie weszły w skład 5 pułku piechoty Legionów.
W grudniu 1918 roku II batalion odjechał do Przemyśla, gdzie na froncie ukraińskim 13 grudnia zdobył fort Grochowce po ciężkich walkach.
Na koniec grudnia pułk został zreorganizowany i utworzono dwa nowe pułki: 1 i 2 pułk piechoty Ziemi Rzeszowskiej, które wkrótce przemianowano na 14 i 15 pułk piechoty. Ostatecznie numeracja zmieniła się na 17 i 18 pułk piechoty. W zreorganizowanym 17 pp stworzono dwie nowe kompanie oraz nowy II batalion pod dowództwem kpt. Józefa Mücka. Powstał także batalion zapasowy do szkolenia uzupełnień, składający się z trzech kompanii rekruckich i trzech kompanii marszowych. W latach 1918–1920 dowodzili nim kolejno: kpt. Juliusz Schimack, mjr Józef Gellen, kpt. Erwin Pallas oraz mjr Kazimierz Zapalski.
W grudniu 1919 roku batalion zapasowy pułku stacjonował w Rzeszowie.
Pułk w walce o granice
Działania na froncie ukraińskim
W styczniu 1919 roku I batalion por. Kotowicza wyruszył na front przeciwukraiński, wchodząc w skład grupy mjr. Władysława Bończy-Uzdowskiego. Nocą z 22 na 23 stycznia batalion wziął udział w ataku na Włodzimierz Wołyński, a następnie przeszedł na zachodni brzeg Bugu, działając w składzie grupy kpt. Meraka. Do maja zajmował odcinek Rawa Ruska – Włodzimierz Wołyński, a 2 kompania obsadziła rejon Żabcze – Kościaszyn, a 4 kompania Honiatyn.
W maju wzmocnione wojska ukraińskie zaatakowały polskie pozycje, co doprowadziło do zaciętych walk. Utracono czasowo Oszczów i Honiatyn, ale wsparcie Błękitnej Armii pozwoliło na odzyskanie Honiatyna oraz zajęcie Uhrynowa i Warężu. W czerwcu 1919 roku 2 i 4 kompania wchodziły w skład Grupy generała Henryka Minkiewicza (Grupa operacyjna „Bug”). Ogólna ofensywa polskich wojsk doprowadziła do pościgu za nieprzyjacielem, a I batalion zetknął się z wojskami sowieckimi w rejonie Brodów. W tym miesiącu batalion walczył w składzie grupy pułkownika Stanisława Pallego w okolicach Podzamcza i Perniatyna, a potem prowadził pościg na Radziwiłłów.
Służba graniczna na Śląsku Cieszyńskim
Znaczne straty spowodowały wycofanie pułku z walk i przerzucenie go na Śląsk Cieszyński, gdzie miał nadzorować polsko-czeską linię demarkacyjną na odcinku Skrzeczoń – Zawada. II batalion dotarł na granicę w kwietniu, a w sierpniu przybyła reszta pułku. W Rzeszowie pozostał jedynie batalion zapasowy. Scalony pułk kwaterował w Skoczowie, a następnie w Jabłonkowie. Jesienią 1919 roku pułk odszedł do Kęt, a później przeniósł się do Wilna.
Działania na froncie litewsko-białoruskim
Na Litwie pułk został rozmieszczony w okolicznych miejscowościach. W tym czasie na froncie polsko-bolszewickim nastąpiła stabilizacja działań, a walki miały charakter lokalny. Na początku 1920 roku pułk przeniesiono do Łapicz, gdzie wszedł w skład 6 Dywizji Piechoty. 6 kwietnia pułk przerzucono nad Berezynę, a jego I i III bataliony obsadziły odcinek obrony na linii Jakszyce – Berezyna. Organizowano również akcje na wschodni brzeg rzeki.
W wyniku rozkazu Naczelnego Dowództwa z 1 kwietnia nastąpiła reorganizacja struktur Wojska Polskiego. Likwidacji uległ Front Litewsko-Białoruski, a na jego bazie utworzono trzy armie podległe Naczelnemu Wodzowi. 1 Armia gen. Stefana Majewskiego rozciągała się od Dźwiny po Borysów, 4 Armia gen. Stanisława Szeptyckiego – wzdłuż Berezyny po Polesie, a 7 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza chroniła front od strony Litwy. Po stronie wroga operowały wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego.
14 maja rozpoczęła się pierwsza ofensywa Armii Czerwonej, która przełamała polską obronę 1 Armii na północny wschód od Homla. 18 maja I batalion kpt. Więckowskiego został przydzielony do grupy pułkownika Stanisława Dziewulskiego i miał za zadanie obsadzenie odcinka Huta – Berezyna. Batalion z marszu odzyskał utraconą Hutę i odparł kontratak dwóch nieprzyjacielskich pułków. Jednak 20 maja polski batalion został odrzucony przez oskrzydlające uderzenie Sowietów do Bohuszewicz. Na rozkaz dowódcy grupy, batalion przeszedł do kontrataku, odbijając Jakszyce i atakując Horodyszcze, a następnie Osmołówkę, Michałowo, Pierawoz, ostatecznie osiągając zachodni brzeg Berezyny.
4 czerwca nieprzyjaciel przełamał obronę III batalionu na odcinku Berezyna – Niehonicze, zdobywając Huty i folwark Niehonicze. II batalion kontratakował, co pozwoliło pułkowi na odzyskanie utraconych pozycji nad Berezyną, jednak straty były znaczne.
Pułk w działaniach odwrotowych
Na początku lipca na kierunku litewsko-białoruskim znajdowały się dwie armie (1. i 4.) oraz Grupa Poleska, podczas gdy przeciwnik skoncentrował tu cztery armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego oraz Grupę Mozyrską. Większość tych sił została skierowana przeciwko polskiej 1 Armii gen. por. Gustawa Zygadłowicza, z zamiarem przerwania jej frontu od północy i zepchnięcia na błota poleskie. Rozpoczęta 4 lipca sowiecka kontrofensywa nad Autą i Berezyną doprowadziła do załamania Frontu Litewsko-Białoruskiego i polskie oddziały zaczęły odwrót. Na odcinku 17 pułku główne uderzenie skierowane było na pozycję 3 kompanii strzeleckiej. Od 9 lipca pułk rozpoczął działania odwrotowe, wycofując się najpierw na linię dawnych okopów niemieckich pod Baranowiczami, później na linię rzeki Szczary, a następnie na Bug. Podczas odwrotu pułk stoczył ciężkie walki pod Słonimem, Zelwą, Wołkowyskiem, Świsłoczą, Małą Narewką, Mendzenimem i Mordami.
Pułk w Bitwie Warszawskiej
6 sierpnia Naczelny Wódz, marszałek Józef Piłsudski, podjął decyzję o przeprowadzeniu zwrotu zaczepnego znad Wieprza oraz stoczenia walnej bitwy na przedpolach Warszawy. Rozpoczęto koncentrację jednostek, które miały wziąć udział w grupie uderzeniowej, a także przegrupowywano oddziały do obrony samej Warszawy, chroniąc tę obronę od północy. Działający w ramach XII Brygady Piechoty 17 pułk wycofał się spod Siedlec do Góry Kalwarii, przekroczył Wisłę i 12 sierpnia dotarł do Dęblina, gdzie przeszedł do odwodu 4 Armii gen. Leonarda Skierskiego. W trakcie kontrofensywy polskiej maszerował za lewym skrzydłem nacierających wojsk na Mińsk Mazowiecki, Ostrów i Ostrołękę.
Pułk w ofensywie jesiennej
Zwycięstwa nad Wisłą, Wkrą i Wieprzem oraz prowadzone działania pościgowe doprowadziły 2. i 4. Armię nad granicę z Prusami Wschodnimi. Naczelne Dowództwo WP postanowiło zmienić dotychczasowy kierunek natarcia obu związków operacyjnych z północnego na wschodni. 27 sierpnia rozpoczęto przegrupowanie.
17 pułk piechoty odjechał na front południowy, wyładował się w Zadwórzu i wszedł w podporządkowanie dowódcy 5 Dywizji Piechoty. Przy wsparciu czołgów i artylerii walczył o Rusiłów, a następnie Firlejówkę. Skniłów i Bortków. 3 września pułk zmienił podporządkowanie, wchodząc w skład 6 Dywizji Piechoty. W tym dniu jego I batalion walczył z powodzeniem na rubieży między Stronibabami a torem kolejowym Krasne – Brody. Sowieci wznowili natarcie 5 września. Po zaciętych walkach I batalion opuścił Stronibaby i wycofał się do Ostrowa.
Kolejne natarcie czerwonoarmistów na Krasne zmusiło pułk do wycofania się za Gołogórkę i obsadzenia pozycji między Bortkowem a Ostrowem. 6 września pułk atakował Krasne, Stronibaby i Mogiłki. III batalion zdobył stację Krasne i we współdziałaniu z I batalionem nacierał na Stronibaby. W tym czasie kawaleria Budionnego zdobyła Rusiłów, co stwarzało groźbę oskrzydlenia polskich batalionów. Dowódca pułku nakazał wycofać się w kierunku na Ostrów i Kutkorz. Po wejściu do walki odwodowego 20 pułku piechoty, atak kawalerii został powstrzymany, a pododdziały 17 pułku wznowiły natarcie, zajmując ponownie Firlejówkę i Krasne. 7 września I i III batalion czasowo opanowały Stronibaby, jednak kontratak sowiecki zmusił je do wycofania się w kierunku na Ostrów. 11 września pułk przeszedł do odwodu dywizji, odpoczywając.
Od 16 września brał udział w ogólnej ofensywie polskiej 6 Armii, zajmując Stronibaby, Uciszków i Olszanicę. W kolejnych dniach, jako odwód 6 Dywizji Piechoty, maszerował na Złoczów i Sassów. Działania bojowe zakończył w Dubie pod Brodami.
Bilans walk
W trakcie walk poległo 3 oficerów oraz 124 podoficerów i żołnierzy. Ponadto zaginęło 1361 żołnierzy, z których część mogła zostać zamordowana w niewoli. Odznaczenia w postaci Krzyża Srebrnego Virtuti Militari otrzymało 11 żołnierzy, a Krzyżem Walecznych uhonorowano 14 oficerów i 61 szeregowych. W wyniku walk zdobyto 6 armat, 50 karabinów maszynowych, 60 wozów i 200 koni. Wzięto do niewoli 1600 jeńców.
Okres międzywojenny
26 grudnia 1920 roku pułk powrócił do Rzeszowa, gdzie został rozlokowany w poaustriackich koszarach im. Sobieskiego przy ul. Langiewicza, Kilińskiego przy Placu Kilińskiego oraz Lisa-Kuli przy ul. Lwowskiej. Przy ul. Lwowskiej mieściła się rusznikarnia i magazyny mobilizacyjne. Warsztaty i pluton artylerii piechoty umieszczono w koszarach Stary Browar przy ul. Reformackiej. W latach trzydziestych pluton artylerii przeniesiono do koszar Sobieskiego.
Pułk dysponował dwoma placami ćwiczeń: Baranówka i Słocina. Strzelania z broni ręcznej odbywały się na strzelnicy garnizonowej, a z moździerzy, granatników i ckm na poligonie w Nowej Dębie. Po demobilizacji i reorganizacji wszedł w skład 24 Dywizji Piechoty, podlegając DOK X w Przemyślu. Korpus oficerski w latach dwudziestych składał się głównie z byłych żołnierzy armii rosyjskiej, austriackiej oraz Legionów, jednak w latach trzydziestych większość stanowili absolwenci polskich szkół.
Początkowo święto pułkowe obchodzono 4 listopada, w rocznicę powstania pułku w 1918 roku. 19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Józef Piłsudski zatwierdził dzień 6 września jako datę święta pułkowego. Od tego momentu pułk obchodził swoje święto w rocznicę pięciodniowych, krwawych walk pod Krasnem. 20 czerwca 1934 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zmienił datę święta pułkowego z 6 września na 4 czerwca, obchodząc je w rocznicę boju pod Niegoniczami z 1920 roku.
W „Jednodniówce 17 pułku piechoty”, wydanej w 1924 roku z okazji wręczenia sztandaru, znajduje się wzmianka o patronie pułku: pułk 17 nosi imię Marcina Borelowskiego […].
Zgodnie z rozkazem wykonawczym Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty, wprowadzającym organizację piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, 17 pułk piechoty został zakwalifikowany do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). Co roku otrzymywał około 610 rekrutów, a stan osobowy wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, natomiast latem batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych. W pułku, w ramach eksperymentu, utworzono kompanię podchorążych rezerwy piechoty, składającą się z trzech plutonów strzeleckich i plutonu karabinów maszynowych. Kompania ta podlegała dowódcy dywizji pod względem organizacyjnym oraz dowódcy pułku pod względem administracyjnym.
17 pp w kampanii wrześniowej
Mobilizacja
W ramach mobilizacji alarmowej 17 pułk piechoty w grupie „czerwonej” zmobilizował:
- 101 kompanię asystencyjną,
- 102 kompanię asystencyjną,
- 165 pułk piechoty bez III batalionu.
W ramach mobilizacji powszechnej w I rzucie mobilizacyjnym od 31 sierpnia 1939 roku zmobilizował:
- 17 pułk piechoty,
- 17 kolumnę taborową.
W II rzucie mobilizacji powszechnej utworzył swój batalion marszowy.
Działania bojowe
3 września pułk został załadowany na transporty kolejowe, a 4 września przetransportowany do Gromnika, gdzie III batalion wyładował się w Ciężkowicach. Na początku pułk pozostawał w odwodzie 24 Dywizji Piechoty. Od 6 września miał zorganizować obronę na odcinku: Wróblowice – Gromnik. W tym celu pozycje obronne zajęły I batalion w rejonie Małe Góry − Moszczenica, II batalion w Dąbkówce − Babia Góra, a III batalion pozostał w odwodzie w lasach Lichwin.
Walki od Wisłoka do Sanu
Do pierwszego kontaktu z oddziałami niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej doszło 6 września wieczorem około 18.00 pod Wróblowicami. Ogniem broni maszynowej rozbito niemiecką kolumnę zmotoryzowaną. Przeciwnik otworzył ogień artyleryjski na czołowe bataliony pułku. Wzmocniona 1 kompania strzelecka i artyleria pułkowa w Gromniku stoczyły nocną walkę z piechotą zmotoryzowaną i czołgami, niszcząc jeden z nich. Około północy do sztabu pułku dotarł rozkaz wycofania się w kierunku Tuchowa, a następnie za Wisłokę. Odwrót rozpoczął się w nocy i rano 7 września. Wieczorem nadszedł kolejny rozkaz: wycofać się za Wisłok, w rejon Frysztak-Wysoka Strzyżowska-Strzyżów. W trakcie marszu pułk stoczył walki z oddziałami zmotoryzowanymi 4 D Lekkiej, ponosząc duże straty. Szczególnie ucierpiał III batalion, który pełnił straż tylną pułku, oraz 3 kompania strzelecka w Tuchowie. 8 września pułk wycofywał się przez Wiśniową i Wolę Strzyżowską, a następnie rozpoczął marsz w kierunku Sanu. Późnym wieczorem 9 września dotarł do Węglówki, a około 24.00 do Żyznowa i Barycza. W trakcie dalszego marszu, wśród zgiełku wojsk i uciekinierów, oddziały pułku pomieszały się z oddziałami 11 Dywizji Piechoty. 10 września rano I batalion bez przeszkód przekroczył most pontonowy na Sanie. Dowódca 24 Dywizji Piechoty nakazał I batalionowi dotrzeć do Jawornika Ruskiego, gdzie od wieczora miał stanowić straż tylną 24 Dywizji Piechoty w marszu na Birczę. Pozostałe siły pułku maszerowały, osiągając rano Lutczę, a następnie Domaradz i Golcową. II batalion 17 pp osiągnął 11 września przeprawę na Sanie w Wara, Siedliska. O świcie 11 września reszta pułku dotarła do Lutczy i przeprawiła się przez San. Po południu II batalion pozostawił tabor i ruszył na Jawornik Ruski, zajmując obronę na okolicznych wzgórzach frontem do tej miejscowości. Stanowiska obronne zostały ostrzelane ogniem niemieckiej artylerii. W nocy z 11 na 12 września II batalion z resztą pułku, maszerując po złych drogach, dotarł o świcie 12 września do skraju wsi Borownica. Wieś była zajęta przez Niemców, więc ppłk Beniamin Kotarba postanowił zdobyć miejscowość. Po krótkiej walce Borownica została przejęta, II batalion i pododdziały pułkowe zajęły stanowiska w Borownicy i w okolicy, odpierając kontrataki piechoty z niemieckiej 2 Dywizji Górskiej. Jednocześnie 8 kompania z pozostałości III batalionu prowadziła rozpoznanie i wykonała natarcie w kierunku wschodnim. Po zatrzymaniu natarcia okazało się, że pułk został otoczony. Po całodziennym boju dowódca doszedł do wniosku, że przedarcie się pułku w całości jest niemożliwe i zdecydował się na rozformowanie pododdziałów, dzieląc żołnierzy na małe grupy i przebijając się na północ. W międzyczasie niemieckie oddziały górskie przystąpiły do szturmu pozycji obronnych 17 pułku piechoty. W trakcie kontrataku dowódca pułku ppłk Kotarba zginął. Obrona 17 pp załamała się, żołnierze rozproszyli się, część została wzięta do niewoli, a część przedarła się małymi grupkami, co doprowadziło do rozwiązania pułku.
Od Birczy do Brzuchowic
I batalion kontynuował działania bojowe. 12 września I batalion oraz część kompanii zwiadu wzięły udział w walkach 24 DP na wschód od Birczy. I batalion 17 pp, ostrzelany ogniem artyleryjskim w rejonie Łodzianki Górnej, został podporządkowany dowódcy 1 pułku piechoty KOP „Karpaty”. I batalion mjr. Weisbacha prowadził działania opóźniające przez wzgórze 500, Łodziankę Dolną i Posadę Rybotycką, zbierając rozbitków, w tym część rozbitego wcześniej III batalionu. Następnie przeszedł do Cisowej, gdzie osłaniał odwrót zbiorczego pułku ppłk. Ziętkiewicza, stanowiąc tylną straż 24 Dywizji Piechoty. 13 września I/17 pp zajmował rejon miejscowości Olszany. Nazajutrz wycofał się do Przemyśla, a 15 września przeszedł do Mościsk, gdzie zajmował stanowiska obronne w Chorośnicy. W bitwach zgrupowania Frontu Południowego gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego głównie osłaniał tyły przebijających się dywizji 11 i 38 w rejonie Sądowej Wiszni i Janowa. Stanowił straż tylną swojej 24 DP, walcząc na kolejnych pozycjach opóźnienia. 17 września prowadził walki w lesie „Na Chmurowem” koło Mołoszkowic. Maszerując w straży tylnej, dotarł 18 września do Kozic pod Lwowem, wspierając natarcie 38 i 39 pułku piechoty na Rzęsną Ruską. Batalion zakończył działania wojenne w Brzuchowicach pod Lwowem 19 września, pozostawiając jedynie 4 oficerów, 10 szeregowych, wóz taborowy i biedkę z ckm.
Jednostki mobilizowane w II rzucie mobilizacyjnym
Batalion marszowy 17 pp
Na terenie Rzeszowa w OZN 17 pp zmobilizowano batalion marszowy 17 pp pod dowództwem por. rez. Nowaka, według innych źródeł kpt. Ludwika Stankiewicza, a z zasobów KRU Rzeszów 105 batalion wartowniczy kpt. Andrzeja Racięskiego. Oba bataliony w dniach 6-8 września obsadziły budowane umocnienia na przedmieściach Rzeszowa oraz wyloty szos z miasta. 8 września w godzinach popołudniowych batalion marszowy 17 pp podjął marsz przez Kańczugę do Przemyśla. 9 września został rozbity w rejonie Pruchnika przez Oddział Wydzielony 4 DLek.
Oddział Zbierania Nadwyżek 17 pp
Oddział Zbierania Nadwyżek 17 pp liczył ponad 2000 żołnierzy, częściowo umundurowanych i uzbrojonych, pod dowództwem kpt. Józefa Zwierzyńskiego. Dowódca OZN 17 pp 6 i 7 września podzielił oddział na dwie grupy i podjął pieszą ewakuację w celu dołączenia do Ośrodka Zapasowego 24 DP w Przemyślu. I grupa, pod dowództwem kpt. J. Zwierzyńskiego, podjęła marsz przez Kańczugę, wychodząc z Rzeszowa 6/7 września. 9 września w Rokietnicy grupa została zaatakowana przez niemiecki Oddział Wydzielony 4 DLek., co doprowadziło do częściowego rozbicia. Część z dowódcą dostała się do niewoli, część rozproszyła się, a pozostali dotarli do Przemyśla. Po uporządkowaniu grupa maszerowała do Sambora, skąd zawróciła na Rudki-Sądową Wisznię, gdzie została rozbita 12 września koło Jaworowa. II grupa, pod dowództwem kpt. Feliksa Boluka, maszerowała przez Tyczyn, Dylągówkę, a przez Babicę dotarła do OZ w Przemyślu. W następnych dniach, maszerując przez Drohobycz, Stryj, Nadwórną, Delatyn, Jabłonów, Kosów Huculski, dotarła do Kut i 19 września przekroczyła granicę rumuńską.
Symbole pułkowe
Sztandary
Sztandar nieprzepisowy
Jesienią 1919 roku „Koło Panien” w Rzeszowie ufundowało 17 pułkowi piechoty sztandar. Pierwszy znak pułku po 1924 roku przechowywany był w Rzeszowie. We wrześniu 1939 roku wycofujący się żołnierze zakopali jego płat w ziemi. W lecie 1944 roku został odkopany i przekazany 17 pp ludowego Wojska Polskiego. Płat o wymiarach 90 × 127 cm, obszyty srebrną frędzlą z trzech stron, przymocowany do drzewca za pomocą wiązadeł. Drzewce wykonane z jasnego drewna. Przy drzewcu wstęga karmazynowa i wstęga biała związane w kokardę. Na stronie głównej, na karmazynowym polu, haftowany srebrną nicią orzeł. Korona oraz dziób i szpony orła są złote. Po obydwu stronach orła oraz pod nim widnieje napis haftowany srebrną nicią „17 PP W JEDNOŚCI SIŁA”.
Strona odwrotna:
Na białym polu aplikowany i malowany olejną farbą wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Poniżej napis haftowany złotą nicią: „POD TWOJĄ OBRONĘ”.
Chorągiew 17 pp
W 1923 roku, z inicjatywy ówczesnego dowódcy pułku ppłk. Ignacego Oziewicza oraz starosty rzeszowskiego dr. Koncowicza, powołano komitet do ufundowania sztandaru 17 pp. W miejscowej gazecie „Ziemia Rzeszowska i Jarosławska” ukazał się apel do „Ziemiaństwa, Duchowieństwa, Kupiectwa, Korporacji, Stowarzyszeń i obywateli” o ofiary na zakup sztandaru.
27 września 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził chorągiew 17 pułku piechoty. Chorągiew została wykonana w pracowni haftów p. Ślusarczykowej (później Baczkowskiej) w Rzeszowie, a głowica z orłem w firmie Kopaczyńskiego z Krakowa. Na wstędze umieszczono napis „17 pułkowi piechoty Ziemie: rzeszowska, mielecka, pilzneńska i ropczycka”. Fundatorem chorągwi było społeczeństwo powiatów: rzeszowskiego, mieleckiego, pilzneńskiego i ropczyckiego.
W niedzielę 19 października 1924 roku na boisku sportowym Resovii na Przybyszówce (obecnie dzielnica Rzeszowa) szef Sztabu Generalnego generał dywizji Stanisław Haller, w imieniu Prezydenta RP, wręczył chorągiew podpułkownikowi Ignacemu Oziewiczowi. Ceremonię poświęcenia i wręczenia chorągwi poprzedziła msza polowa odprawiona przez biskupa polowego Stanisława Galla, a zakończyła defilada pułku przed budynkiem Gimnazjum Nr I. O godz. 14.00 w salach kasyna garnizonowego odbył się bankiet, w którym wzięło udział około 230 osób. Tego samego dnia o godz. 21.00 w kasynie odbył się raut. W sobotę 25 października 1924 roku członkowie komitetu fundatorów chorągwi byli podejmowani przez dowódcę oraz oficerów 17 pp w kasynie pułkowym w koszarach im. Sobieskiego. Obecnie sztandar znajduje się w Muzeum im. Generała Sikorskiego w Londynie.
Opis chorągwi
Płat sztandaru o wymiarach 100×96 cm wykonany z podwójnego lyońskiego jedwabiu.
Na stronie prawej umieszczono centralnie amarantowy krzyż. W środku krzyża haftowany orzeł ze złotą koroną, szponami i dziobem. Między ramionami krzyża znajduje się liczba 17 w złotym wieńcu laurowym.
Po stronie lewej, w środku amarantowego krzyża, widnieje napis HONOR I OJCZYZNA w wieńcu laurowym. Na ramionach krzyża umieszczono napisy: na górnym: GONIATYN – OSZCZÓW 7-9 V 1919, na dolnym: SWISŁOCZ – /N/ BEREZ. 27 V 1920, na lewym: NIEGONICZE /N/ BEREZ. 4-5 VI 1920, na prawym: KRASNE – GOŁOGÓRY – STRONIBABY 2-7 IX 1920. W rogach, między ramionami krzyża, umieszczono herby miast: Rzeszowa, Pilzna, Mielca i Ropczyc.
Drzewce mahoniowe, zwieńczone srebrnym orłem na tarczy, na której widnieje liczba 17 z obu stron. Szarfy biało-czerwone, obszyte złotymi frędzlami, z haftowanymi złotem napisami: 17 PUŁKOWI PIECHOTY ZIEMIA RZESZOWSKA, MIELECKA, PILZNEŃSKA I ROPCZYCKA.
Odznaka pamiątkowa
6 września 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 17 pp. Odznaka o wymiarach 41×41 mm ma kształt krzyża o ostro ściętych ramionach pokrytych białą emalią. Na ramionach krzyża wpisano numer oraz inicjały „17 PP” oraz rok powstania pułku „1918”. Środek krzyża wypełnia nałożony srebrny orzeł państwowy według wzoru z 1927 roku. Krzyż jest umieszczony na ośmiokątnej tarczy w barwach granatowej i żółtej. Od orła do rogów tarczy biegnie pięć płomieni. Odznaka dwuczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze, z próbą srebra oraz imiennikiem grawera WG. Wykonawcami odznak byli: Wiktor Gontarczyk z Warszawy, Bronisław Grabski z Łodzi oraz Jan Knedler z Warszawy.
Odznaka żołnierska bita była w tombaku i nie emaliowana. Po raz pierwszy odznaki wręczono w 1930 roku podczas obchodów Święta Narodowego Trzeciego Maja.
Marsz pułkowy
Marsz pułkowy skomponował w latach 1926–1927 oficer oświatowy pułku kpt. Władysław Wisłocki, ojciec dyrygenta i kompozytora Stanisława Wisłockiego.
Żołnierze pułku
Żołnierze 17 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Katyńskie.
Upamiętnienie
Od 29 sierpnia 2008 roku tradycje 17 pułku piechoty dziedziczy 1 batalion piechoty zmotoryzowanej Ziemi Rzeszowskiej im. płk dypl. Beniamina Piotra Kotarby w Międzyrzeczu.
Na fasadzie kościoła św. Wojciecha i św. Stanisława w Rzeszowie znajduje się tablica upamiętniająca żołnierzy 17 pułku piechoty.
W Rzeszowie działa Grupa Rekonstrukcji Historycznej „Siedemnasty”.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Władysław Ciepielowski: Zarys historji wojennej 17-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
Przemysław Dymek: 24. Dywizja Piechoty 1921–1939. Tom I Meritum. Poznań: Wydawnictwo PIU Geopertius, 2020. ISBN 978-83-951987-6-2.
Przemysław Dymek: 24. Dywizja Piechoty 1921–1939. Tom II Annexis. Poznań: Wydawnictwo PIU Geopertius, 2020. ISBN 978-83-951987-7-9.
Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
Jerzy Majka: 17 Pułk Piechoty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1992, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 24. ISBN 83-85621-21-0.
Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
Bronisław Prugar-Ketling (red.): Księga chwały piechoty. Warszawa: Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona, 1992.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca