17 pułk artylerii ciężkiej (17 pac) to jednostka artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, która działała w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Wiosną 1919 roku rozpoczęto formowanie brygad artylerii, które miały wspierać dywizje piechoty. Każda brygada składała się z dowództwa, pułku artylerii polowej oraz pułku artylerii ciężkiej, który był zorganizowany w dywizjon trzybateryjny. Drugi dywizjon pułku artylerii ciężkiej był przeznaczony do rezerwy artylerii Naczelnego Dowództwa.
Formowanie i działania I dywizjonu
W styczniu 1919 roku powstała 1 bateria pułku artylerii ciężkiej, dowodzona przez porucznika Jana Chylewskiego. W czerwcu porucznik Zawitaj zorganizował 7 baterię, a pod koniec czerwca 8 baterię, której dowództwo objął porucznik Kapsa.
1 bateria jako pierwsza zaangażowała się w działania bojowe, walcząc z Niemcami o Szubin, a następnie w okolicach Nakła. 3 lutego bateria zniszczyła pociąg pancerny i wspierała piechotę w odpieraniu niemieckiej ofensywy na Kcynię.
Później 1 bateria działała ponownie w rejonie Nakła, a następnie w Kołaczkowie, Gołańczy, Rybowie, Połajewie, Gerabicach, Przybychowie, Bukowcu oraz Ryczywołach. 24 czerwca została przetransportowana do Małopolski Wschodniej, gdzie uczestniczyła w ofensywie polskiej, walcząc pod Biłką, Janczynem oraz Husiatynem. W sierpniu wróciła do Poznania.
W międzyczasie 7 bateria pod dowództwem porucznika Zawitaja została przeniesiona 19 czerwca 1919 roku do Inowrocławia, a w listopadzie do rejonu Międzychodu. W styczniu 1920 roku bateria brała udział w zajmowaniu terenów przyznanych Polsce na mocy traktatu wersalskiego. 8 bateria, po wyruszeniu na front, działała w rejonie Chrośnicy oraz uczestniczyła w zajmowaniu Zbąszynia.
W styczniu 1920 roku 7. i 8 baterie przybyły do Poznania, gdzie przekształcono je na 2. i 3. baterię 17 pułku artylerii ciężkiej. Do I/17 pac włączono również 1 baterię, która była już na froncie wschodnim. Pod koniec kwietnia I/17 pac dołączył do 17 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty walczącej na froncie przeciwbolszewickim, wspierając ją podczas polskiej kontrofensywy nad Berezyną.
4 lipca rozpoczęła się wielka ofensywa wojsk Frontu Zachodniego pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego. Dywizjon podjął działania opóźniające, jednak z powodu strat w koniach, baterie pozostały w tyle za piechotą. 16 lipca, wyczerpany i samotnie maszerujący ku Lidzie, oddział dotarł w okolice Gieranon. Tam dywizjon został otoczony i stracił wszystkie działa. Część żołnierzy zdołała się wydostać z okrążenia i dotarła do Ros. Pozostałe niedobitki I/17 pac zostały przewiezione koleją do Leszna.
Po reorganizacji, pododdział został przemianowany na 17 dywizjon artylerii ciężkiej, a w listopadzie 1921 roku zmienił nazwę na II/7 dac.
W kwietniu 19 dywizjon wszedł w skład nowo formowanego pokojowego 2 pułku artylerii ciężkiej jako jego III dywizjon, a 30 lipca dotarł do swojego nowego garnizonu w Chełmie.
Żołnierze pułku/dywizjonu
Przypisy
Bibliografia
Jan Gintel: Zarys historji wojennej 2-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
Piotr Zarzycki: 2 Pułk Artylerii Ciężkiej Ziemi Chełmskiej im. Hetmana Jana Zamoyskiego. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt 111. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1999. ISBN 83-87103-97-7.