17 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Zgodnie z rozkazem Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku, bataliony celne zostały utworzone w miejsce batalionów wartowniczych oraz etapowych. 17 batalion celny został zorganizowany w obrębie DOG Poznań na podstawie 4/VII batalionu wartowniczego. Etat batalionu obejmował 14 oficerów oraz 600 szeregowych. Podlegał on Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a w kwestiach politycznych Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
Pomimo że batalion miał charakter wojskowy, nie wchodził w skład pokojowego etatu armii, co uniemożliwiało pozyskiwanie rekrutów z normalnego poboru. Ministerstwo Spraw Wojskowych, zarówno w trakcie formowania, jak i uzupełniania batalionu, często przydzielało żołnierzy, którzy mieli być zwolnieni, oficerów rezerwy oraz żołnierzy i oficerów uznanych przez dowództwa okręgów generalnych za niezdolnych do dalszej służby wojskowej.
W dniu 7 października 1921 roku, w wyniku tajnego rozkazu nr 10, Komendant Główny Batalionów Celnych zadecydował o likwidacji batalionów nr 14, 17 i 18. W ramach tego rozkazu, 17 batalion celny miał przekazać swoje kompanie: 1 kompanię do 3 batalionu celnego w Kościerzynie, 2 kompanię do 13 batalionu celnego w Lubawie, 3 kompanię do 16 batalionu celnego w Nowem, a 4 kompanię również do 13 batalionu celnego w Lubawie. Wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów miały opuścić swoje miejsca stacjonowania do 28 października.
W listopadzie 1921 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zdecydowało o utworzeniu brygad celnych. 17 batalion celny został włączony do struktury 1 Brygady Celnej. W tym samym miesiącu dowództwo batalionu przeniosło się do Kościerzyny.
Na podstawie uchwały Rady Ministrów z dnia 23 maja 1922 roku, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z dnia 9 listopada 1922 roku zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”. Wprowadzono również nową organizację wewnętrzną w formacji. 17 batalion celny został przemianowany na 17 batalion Straży Granicznej.
Służba celna
Odcinek batalionowy był podzielony na cztery pododcinki, które były obsadzane przez kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki umieszczano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, aby mogły się wzajemnie obserwować w ciągu dnia. Batalion współpracował w tym zakresie z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Ta współpraca polegała na tym, że batalion wystawiał stałe posterunki i patrole wzdłuż granicy, podczas gdy policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście.
Latem 1922 roku 17 batalion celny przejął od II Litewsko-Białoruskiego batalionu etapowego odcinek Landwarowa.
Sąsiednie bataliony
- 15 batalion celny w Chodzieży ⇔ 18 batalion celny w Rawiczu – VI 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Artur Ochał: Na litewskiej rubieży Brygada KOP Grodno (1929-1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017. ISBN 978-83-8098-148-5.
Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T.1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)