16 Pułk Piechoty Liniowej
16 Pułk Piechoty Liniowej był polskim pułkiem piechoty, który funkcjonował w okresie powstania listopadowego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I zgodził się na powrót oddziałów polskich do kraju, które miały stanowić podstawę do stworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułk miał zostać skoncentrowany w Lublinie, jednak nie udało się go odtworzyć, ponieważ etat armii Królestwa Polskiego przewidywał jedynie 12 pułków piechoty. Nowe pułki piechoty zaczęto formować dopiero po rozpoczęciu powstania listopadowego. Zgodnie z rozkazem dyktatora, gen. Józefa Chłopickiego z 10 stycznia 1831 roku, obowiązek ich organizacji spoczywał na władzach wojewódzkich. 10 pułk piechoty był tworzony w województwie lubelskim, początkowo pod nazwą: 2 Pułk Województwa Lubelskiego. Zgodnie z etatem, pułk miał składać się ze sztabu oraz trzech batalionów piechoty liniowej, z których każdy miał liczyć cztery kompanie. Łącznie, pułk miał liczyć 57 oficerów, 216 podoficerów, 40 muzykantów, 2355 żołnierzy frontowych oraz 27 żołnierzy niefrontowych, co w sumie dawało 2695 żołnierzy.
Żołnierze pułku
Dowództwo pułku sprawowali:
- mjr Antoni Hillebrandt (ppłk do 21 marca)
- ppłk Józef Gajewski (poległ 26 maja)
- płk Rychłowski (od 5 czerwca 1831)
- ppłk Jan Lenkiewicz (od 28 lipca 1831)
- ppłk Wiktor Obyrn (od 1 sierpnia 1831)
Walki pułku
Pułk brał aktywny udział w walkach podczas powstania listopadowego.
Bitwy oraz potyczki, w których uczestniczył pułk, obejmowały:
- Rudki (20 maja)
- Tykocin (21 maja)
- Ostrołęka (26 maja)
- Warszawa (6 i 7 września)
W 1831 roku, w trakcie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 1 kawalerski, 21 złotych i 18 srebrnych krzyży Orderu Virtuti Militari.
Uzbrojenie i umundurowanie
Podstawowe uzbrojenie piechurów składało się z kos, pik oraz karabinów skałkowych. Prawdopodobnie były to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm) lub rosyjskie z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm), z bagnetami. W późniejszym czasie uzbrojenie ulegało poprawie dzięki zdobycznym broniom oraz produkcji krajowej. Oprócz kos i karabinów, żołnierze dysponowali także siekierami, a w późniejszych okresach czasem również tasakami (pałasze piechoty). Oficerowie byli uzbrojeni w szable i pistolety. Wyposażenie żołnierzy, uzbrojonych w karabiny, obejmowało ładownicę na 40 naboi (czasem zastępowaną torbą płócienną) oraz pochewkę na bagnet.
Początkowe umundurowanie było zróżnicowane, a powinno składać się z:
- wołoszki lub sukmany, najlepiej sukiennej, podszytej płótnem, w kolorze zgodnym z odzieżą włościańską w danym województwie, z kołnierzem w kolorze województwa;
- kaftana lub kożuszka z rękawami, zakrywającego podbrzusze;
- spodni sukiennych, podszytych płótnem, w kolorze szarym lub wołoszkowym;
- ciżem (trzewików) lub krótkich butów (z krótkimi cholewami);
- furażerki z zausznicami, z lampasem (otokiem) w kolorze województwa;
- dwóch halsztuchów (szalików lub krawatów) w kolorze czarnym;
- trzech koszul;
- pary rękawiczek bez palców;
- dwóch par kalesonów płóciennych.
Wyłogi były żółte z białą wypustką.
Przypisy
Bibliografia
- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
- Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
- Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.