16 Pułk Dragonów – pododdział piechoty zmotoryzowanej PSZ na Zachodzie.
Formowanie i zmiany organizacyjne
W wrześniu 1940 roku, w ramach pierwszej fazy reorganizacji I Korpusu Polskiego, powstał 1 Batalion Ciężkich Karabinów Maszynowych. Dnia 25 lutego 1942 batalion, który dotychczas funkcjonował jako jednostka korpuśna, został podporządkowany dowódcy 1 Dywizji Pancernej. W czerwcu 1942 jednostka została rozformowana, a na podstawie dwóch jej kompanii zorganizowano batalion strzelców zmotoryzowanych 16 Brygady Czołgów. Organizacja bazowała na brytyjskim etacie Motor Battalion, ref I/1931/8D/2, który przewidywał łączną liczbę 805 żołnierzy. Batalion stacjonował w Duns, w Szkocji. Dnia 8 października 1942 trzeci szwadron, pod dowództwem kpt. Stefana Kazimierczaka, został przeniesiony do Dryburgh i zakwaterowany w nowoczesnym hotelu.
Dnia 12 sierpnia 1942 16 Brygada Czołgów została przekształcona w 16 Brygadę Pancerną, a jej batalion strzelców zyskał nazwę 16 Batalion Dragonów. W okresie Świąt Bożego Narodzenia 1942 batalion liczył pięciu oficerów oraz 220 żołnierzy, w tym ośmiu ewangelików i trzydziestu wyznawców judaizmu. Wiosną 1943 poziom zgrania i wyszkolenia pododdziału oceniono jako dostateczny.
W kwietniu 1943, na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza, gen. broni Władysława Sikorskiego z dnia 20 marca 1943, do 16 BPanc włączono 1 Batalion Strzelców Podhalańskich, który zastąpił 16 Batalion Dragonów, likwidując go. Wyszkoleni kierowcy batalionu zostali przeniesieni do pułków pancernych brygady, a część żołnierzy trafiła do 10 Batalionu Dragonów.
Dnia 5 lutego 1945 dowódca Jednostek Wojskowych w Wielkiej Brytanii, gen. bryg. Janusz Głuchowski, wydał polecenie przystąpienia do formowania Dowództwa I Korpusu z jednostkami zabezpieczenia i obsługi, 4 Dywizji Piechoty, oraz 16 Samodzielnej Brygady Pancernej. Dnia 16 kwietnia 1945 na podstawie rozkazu organizacyjnego nr 8, dowódca 16 Samodzielnej Brygady Pancernej rozpoczął organizację 16 Pułku Dragonów. Początkowy skład pułku stanowiło 4 oficerów i 28 szeregowych, którzy zostali przekazani przez szwadron sztabowy 16 SBPanc, 14 Pułk Ułanów Jazłowieckich oraz Ośrodek Zapasowy 1 DPanc. W maju 1945 do brygady, w tym do dragonów, trafiło około 250 przeszkolonych żołnierzy ze Spadochronowego Ośrodka Zapasowego. Od kwietnia do sierpnia w pułku koncentrowano się głównie na szkoleniu pieszym, a szkolenie z użyciem sprzętu bojowego było ograniczone z powodu braku etatowego wyposażenia. W czerwcu stan wyszkolenia w pułku oceniono jako „bardzo surowe”. Pułk został podporządkowany dowódcy 16 SBPanc. Jednostka nie uczestniczyła w walkach. W lipcu 1945, po wcieleniu Polaków – jeńców Wehrmachtu, stan ewidencyjny batalionu wynosił 16 oficerów oraz 1226 podoficerów i szeregowych. Pułk, podobnie jak cała brygada, nie osiągnął pełnej gotowości bojowej z powodu polecenia władz brytyjskich o przerwaniu szkolenia. 16 Pułk Dragonów został rozformowany dnia 6 maja 1947.
Żołnierze batalionu/pułku
Dowódcy batalionu i pułku
- ppłk dypl. Wacław Kobyliński
- ppłk dypl. Aleksander Ruchaj-Taczanowski (X 1941 – II 1943)
- kpt. Adam Będzikowski (cz.p.o. do 19 IX 1942)
- mjr Zygmunt Szpotański (p.o. 23 III – 16 IV 1943)
- mjr Ksawery Wejtko (16 IV 1945 – 6 V 1947)
Zastępcy dowódcy
- ppłk dypl. Aleksander Ruchaj-Taczanowski
- rtm. / mjr Zygmunt Szpotański (26 IX 1942 – 16 IV 1943)
Oficerowie:
- kpt. Stefan Kazimierczak – dowódca 3 szwadronu
Odznaki i barwy pułku
Odznaka pamiątkowa o wymiarach 44,7 X 45,8 mm. Krzyż równoramienny wykonany z brązu, emaliowany na biało. Krawędzie w kolorze oksydowanego złota. Na krzyżu centralnie umieszczony jest kroczący lew wykonany z miedzi.
Odznaka honorowa – na lewym ramieniu biały sznur.
Proporczyk – amarantowo-żółty z białym paskiem w środku.
Przypisy
Bibliografia
- Józef Dembiniok, Bernard Szczech i Andrzej Urbański, Oznaki i odznaki Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, cz. I Wojsko Polskie we Francji. I Korpus Polski w Wielkiej Brytanii, Krajowa Agencja Wydawnicza, Katowice 1984, ISBN 83-03-00719-X.
- Stefan Kazimierczak: Żołnierz losu nie wybierał. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982. ISBN 83-11-06697-3.
- Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie 1939-1945 : barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8. Brak numerów stron w książce.
- Bohdan Królikowski: Kres ułańskiej epopei : szkice do dziejów kawalerii rozpoznawczej i pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1947. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2007. ISBN 83-7306-332-3. Brak numerów stron w książce.
- Juliusz Tym: 1. Dywizja Pancerna. Organizacja i wyszkolenie. Warszawa: ZP Grupa Sp. z o.o., 2009. ISBN 978-83-61529-27-9.
- Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk : Bellona, 1992. ISBN 83-11-08218-9. Brak numerów stron w książce.
- Juliusz S. Tym: Śladami polskich gąsienic 1939-1947. Polskie Oddziały Pancerne na Zachodzie tom 15, 16 Samodzielna Brygada Pancerna. Warszawa: Edipresse-Kolekcje Sp.o.o., 2014. ISBN 978-83-7989-114-6.