16 Pomorska Dywizja Zmechanizowana

16 Pomorska Dywizja Zmechanizowana im. Króla Kazimierza Jagiellończyka (16 DZ)

16 Pomorska Dywizja Zmechanizowana im. Króla Kazimierza Jagiellończyka (16 DZ) jest jednostką taktyczną w ramach Wojsk Zmechanizowanych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Rodowód

W lipcu 1945 roku powstała 16 Dywizja Piechoty, której dowództwo ulokowano w Gdańsku-Wrzeszczu. Od momentu powstania dywizja była poddawana różnym reorganizacjom, zmianom nazw i lokalizacji. W 1947 roku nadano jej specjalną nazwę „Kaszubska”.

W 1949 roku 16 Kaszubska Dywizja Piechoty została przekształcona w 16 Kaszubską Dywizję Pancerną i przeniesiona do Elbląga, Braniewa, Malborka oraz Tczewa. W 1952 roku jednostka została ponownie przeformowana na 16 Kaszubską Dywizję Zmechanizowaną, a w 1955 roku z powrotem na 16 Kaszubską Dywizję Pancerną.

W 1990 roku 16 DPanc przekształcono w 16 Kaszubską Dywizję Zmechanizowaną. Od stycznia 1992 roku weszła w struktury Warszawskiego Okręgu Wojskowego. 12 września 1991 roku, na mocy decyzji Ministra Obrony Narodowej, jednostka została pozbawiona wyróżniającej nazwy „Kaszubska”.

W 2017 roku dowództwo dywizji zostało przeniesione z Elbląga do Białobrzegów koło Warszawy. We wrześniu 2019 roku Minister Obrony Narodowej Mariusz Błaszczak ogłosił, że do końca roku dowództwo 16 DZ zostanie przeniesione do Olsztyna.

Historia dywizji

Struktura organizacyjna w 1991 roku:

Dowództwo 16 Kaszubskiej Dywizji Zmechanizowanej w Elblągu
55 pułk zmechanizowany – Braniewo
64 Pomorski pułk zmechanizowany – Braniewo
100 pułk zmechanizowany – Elbląg
16 Morąski Pułk Artylerii Przeciwpancernej im. gen. Krzysztofa Arciszewskiego – Morąg
18 Pomorski batalion rozpoznawczy – Elbląg

14 listopada 1992 roku dywizja otrzymała nazwę wyróżniającą „Pomorska” oraz imię Króla Kazimierza Jagiellończyka, przyjmując dziedzictwo tradycji:

4 Dywizji Strzelców Wielkopolskich (1919)
Pomorskiej Dywizji Strzelców (1919–1920)
16 Pomorskiej Dywizji Piechoty (1920–1939)
16 Pomorskiej Brygady Piechoty (1944–1947)

Dzień 14 września został ustanowiony jako Święto Dywizji. W latach 90. XX wieku doszło do częściowego skadrowania jednostki oraz rozformowania niektórych związków pancernych, które zastąpiono jednostkami zmechanizowanymi. Na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej z 1 stycznia 1999 roku, dywizja ponownie weszła w skład Pomorskiego Okręgu Wojskowego.

Rok 2000 przyniósł kolejne zmiany w strukturze organizacyjnej dywizji. Zgodnie z rozkazem Dowódcy Wojsk Lądowych z 15 czerwca 2000 roku, rozformowano 14 Brygadę Zmechanizowaną oraz 18 Batalion Rozpoznawczy w Elblągu. W ich miejsce włączono 20 Brygadę Zmechanizowaną z Bartoszyc oraz 3 Batalion Rozpoznawczy z Giżycka. W 2001 roku w strukturach dywizji powstała 16 Kompania Chemiczna, a jesienią tegoż roku jednostka została podporządkowana 1 Korpusowi Zmechanizowanemu. Po rozformowaniu korpusu, dywizja przeszła pod Dowództwo Wojsk Lądowych.

Struktura organizacyjna w latach 2001–2011:

Dowództwo 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Króla Kazimierza Jagiellończyka w Elblągu
9 Brygada Kawalerii Pancernej (Braniewo)
15 Brygada Zmechanizowana (Giżycko)
16 Brygada Zmechanizowana (Morąg) – rozformowana w 2008
20 Brygada Zmechanizowana (Bartoszyce)
16 Pomorski pułk artylerii (Braniewo) – rozformowany w 2011
13 Elbląski pułk przeciwlotniczy (Elbląg) – rozformowany w 2011
14 Suwalski pułk przeciwpancerny (Suwałki) przekazany pod w podległość DG od 2019
3 Mazurski batalion rozpoznawczy (Giżycko) – rozformowany w 2010
16 batalion dowodzenia (Elbląg)
16 Tczewski batalion saperów (Tczew)
16 Żuławski Batalion Remontowy (Elbląg) przemianowany na 16 pułk logistyczny od 2019
16 batalion zaopatrzenia (Elbląg)
16 batalion medyczny (Elbląg) – rozformowany w 2009
16 kompania chemiczna (Elbląg) – rozformowana w 2010

W dniu 22 marca 2011 roku w Orzyszu pełniący obowiązki dowódcy 1 DZ, gen. bryg. Grzegorz Duda, przekazał, a dowódca 16 DZ, gen. bryg. Janusz Bronowicz, przyjął w podporządkowanie 15 Mazurski Batalion Saperów. Następnie gen. bryg. Janusz Bronowicz przekazał, a dowódca 15 BZ, gen. bryg. Piotr Błazeusz, przyjął w podporządkowanie 15 bsap.

27 kwietnia 2011 roku w Tczewie dowódca 16 DZ, gen. bryg. Janusz Bronowicz, przekazał, a dowódca 21 BSP, gen. bryg. Stanisław Olszański, przyjął w podporządkowanie 16 bsap.

28 czerwca 2011 roku w Wesołej pełniący obowiązki dowódcy 1 DZ, gen. bryg. Grzegorz Duda, przekazał, a zastępca dowódcy 16 DZ, gen. bryg. Krzysztof Makowski, przyjął w podporządkowanie 1 BPanc.

28 czerwca 2011 roku w Elblągu dowódca 16 DZ, gen. bryg. Janusz Bronowicz, przekazał, a komendant 2 Regionalnej Bazy Logistycznej, płk Marek Kalwasiński, przyjął w podporządkowanie 16 brem i 16 bzaop.

Z dniem 31 grudnia 2011 roku rozformowano 16 Pomorski Pułk Artylerii oraz 13 Elbląski Pułk Przeciwlotniczy.

Struktura organizacyjna od 1 stycznia 2012 roku

Dowództwo 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Króla Kazimierza Jagiellończyka w Elblągu
1 Warszawska Brygada Pancerna im. Tadeusza Kościuszki w Wesołej, Chełmie, Zamościu i Siedlcach
9 Brygada Kawalerii Pancernej im. Króla Stefana Batorego w Braniewie
15 Giżycka Brygada Zmechanizowana im. Zawiszy Czarnego w Giżycku i Orzyszu
20 Bartoszycka Brygada Zmechanizowana im. Hetmana Polnego Litewskiego Wincentego Gosiewskiego w Bartoszycach i Morągu
16 Batalion Dowodzenia Ziemi Elbląskiej w Elblągu

W październiku 2013 roku do jednostek dywizji przyjęto pułki różnych rodzajów wojsk:

11 Mazurski pułk artylerii w Węgorzewie
15 Gołdapski pułk przeciwlotniczy w Gołdapi

Od 1 stycznia 2014 roku, w związku z rozformowaniem Dowództwa Wojsk Lądowych, dywizja przeszła w podporządkowanie Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych.

W 2017 roku Ministerstwo Obrony Narodowej zdecydowało o przeniesieniu dowództwa 16 Dywizji do Białobrzegów, co było związane z utworzeniem w Elblągu dowództwa Wielonarodowej Dywizji Północny Wschód. Z czasem decyzja ta uległa zmianie i od końca 2019 roku dowództwo 16 Pomorskiej DZ znajduje się przy ulicy Jagiellońskiej 53 w Olsztynie.

Struktura organizacyjna w latach 2021–2025:

Dowództwo 16 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Króla Kazimierza Jagiellończyka w Olsztynie
9 Brygada Kawalerii Pancernej im. Króla Stefana Batorego w Braniewie
15 Giżycka Brygada Zmechanizowana im. Zawiszy Czarnego w Giżycku i Orzyszu
20 Bartoszycka Brygada Zmechanizowana im. Hetmana Polnego Litewskiego Wincentego Gosiewskiego w Bartoszycach i Morągu
16 Brygada Zmotoryzowana w Załuskach koło Nidzicy
9 Batalion Dowodzenia w Olsztynie
1 Mazurska Brygada Artylerii w Węgorzewie (do 12.12.2022 – 11 Mazurski Pułk Artylerii)
15 Gołdapski pułk przeciwlotniczy w Gołdap
16 Pułk Saperów w Orzyszu
14 Pułk Przeciwpancerny w Suwałkach
16 Żuławski pułk logistyczny

Planowane jest utworzenie „czwartej” brygady zmechanizowanej.

Uzbrojenie

pojazdy – 266M2, Jelcz 442.32, Skorpion-3
kołowe transportery opancerzone – BRDM-2, MT-LB, transporter Kroton, KTO Rosomak, MRAP Cougar
bojowe wozy piechoty – BWP-1
czołgi – PT-91, K-2
artyleria samobieżna – Dana, 2S1 Goździk, AHS Krab, moździerze samobieżne Rak, armatohaubice K-9
przeciwlotnicze zestawy rakietowe – ZU-23-2, OSA-AK, Hibneryt, SPZR Poprad
wyrzutnie rakietowe – WR-40 Langusta, BM-21 Grad, M142 HIMARS
wozy zabezpieczenia technicznego – WZT-2, WZT-3
sprzęt inżynieryjny – amfibia PTS, MS-20 Daglezja, MID
wozy zabezpieczenia sanitarnego – sanitarka Honker, ambulans Iveco
system Mała Narew
i inne

Dowódcy dywizji

płk dypl. Wojciech Kubiak (1988–1992)
płk dypl. Ryszard Buchta (1992–1994)
gen. bryg. Piotr Makarewicz (1994–1997)
gen. bryg. Krzysztof Skarbowski (1997–1998)
gen. bryg. Waldemar Skrzypczak (1998–2001)
gen. bryg. Lech Stefaniak (2001–2002)
gen. dyw. Krzysztof Skarbowski (2002–2005)
gen. dyw. dr Ryszard Sorokosz (2005–2007)
gen. dyw. Wiesław Michnowicz (2007–2009)
gen. dyw. Bogusław Samol (2009–2011)
gen. dyw. Janusz Bronowicz (2011–2013)
gen. dyw. Leszek Surawski (2013–2016)
gen. bryg. Marek Sokołowski cz.p.o. (05.03.2016–02.05.2016)
gen. bryg./gen. dyw. Marek Sokołowski (03.05.2016–19.07.2019)
gen. bryg./gen. dyw. Krzysztof Radomski (19.07.2019–11.07.2022)
gen. bryg./gen. dyw. Wojciech Ziółkowski (od 11.07.2022)

Odznaka pamiątkowa 16 DZ

Dolna część odznaki to tarcza amazonek wypełniona emaliowanym herbem Elbląga, otoczona czarnym otokiem z napisem: POMORSKA DYWIZJA ZMECHANIZOWANA. Górną krawędź herbu wieńczy złoty fragment stylizowanej baszty obronnej zamku w Malborku. Na baszcie wygrawerowano trzy historyczne daty: 1919, 1945, 1992. Po obu stronach baszty umiejscowiono złote liczby 16. Na baszcie, w cieniu srebrnego skrzydła husarskiego, znajduje się czerwony Gryf Pomorski trzymający złoty miecz.

Odznaka ma wymiary 50×33 mm, została zaprojektowana przez Ryszarda Buchta oraz Kazimierza Kowalika. Wykonano ją w pracowni grawerskiej Zygmunta Olszewskiego w Warszawie, a pierwsze odznaki wręczono 6 stycznia 1993 roku.

Przypisy

Bibliografia

Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6. Brak numerów stron w książce
Kazimierz Czernikowski, 16 Pomorska Dywizja Zmechanizowana im. Króla Kazimierza Jagiellończyka, Drukarnia W&P Edward Waszkiewicz, Elżbieta Panter s. c., Malbork 2001, ISBN 83-86590-02-5.
Zdzisław Sawicki: Mundur i odznaki Wojska Polskiego: czas przemian. Warszawa: „Bellona”, 1997. Brak numerów stron w książce