16 Eskadra Towarzysząca
16 Eskadra Towarzysząca (obserwacyjna, łącznikowa) to pododdział lotnictwa Wojska Polskiego z okresu II Rzeczypospolitej.
Jednostka ta została utworzona w 1937 roku. W czasie kampanii wrześniowej, jako 16 eskadra obserwacyjna, pełniła rolę jednostki dyspozycyjnej dowódcy Okręgu Korpusu nr I, a później także naczelnego dowódcy Lotnictwa.
Formowanie i zmiany organizacyjne
16 eskadra towarzysząca została zorganizowana w październiku 1937 roku na podstawie rozkazu DDO MSWojsk. L.dz. 4359 z 19 lipca 1937. Sformowanie miało miejsce na lotnisku Okęcie w Warszawie, w ramach 1 pułku lotniczego. Pododdział powstał z IV plutonu IV/13 eskadry towarzyszącej, a jego wyposażenie stanowiły samoloty Lublin R-XIIID. Wraz z 13 i 19 eskadrą, jednostka ta tworzyła VI/1 dywizjon towarzyszący.
Sprawność ćwiczebną osiągnęła na przełomie 1937 i 1938 roku.
W lutym 1938 roku I/16 pluton ćwiczył współdziałanie ze sztabem 9 Dywizji Piechoty. Następnie, załogi eskadry udały się na poligon Błędów, gdzie odbyły szkołę ognia. Program strzelecki zakończono na poligonie Pohulanka. Ćwiczenia letnie miały miejsce na przełomie sierpnia i września w ramach manewrów jednostek DOK nr I.
Działania 16 eskadry obserwacyjnej w 1939
Wraz z nadejściem wiosny 1939 roku, oba plutony eskadry uczestniczyły w ćwiczeniach w rejonie Czerwonego Boru, a w czerwcu odbyły szkołę ognia na poligonie Trauguttowo.
Mobilizacja eskadry
W dniach 24 i 25 sierpnia 1939 roku przeprowadzono mobilizację eskadry na macierzystym lotnisku Okęcie, a jednostka zmieniła nazwę na 16 eskadrę obserwacyjną (łącznikową).
W nocy z 27 na 28 sierpnia, rzut kołowy przemieścił się na lotnisko polowe Pęchery. 31 sierpnia na tym lotnisku wylądował rzut powietrzny składający się z 7 samolotów obserwacyjnych Lublin R-XIIID oraz 2 samolotów łącznikowych RWD-8.
Działania eskadry w kampanii wrześniowej
Podczas kampanii wrześniowej eskadra pełniła rolę jednostki dyspozycyjnej dowódcy Okręgu Korpusu Nr I, a następnie naczelnego dowódcy Lotnictwa.
W dniach 1 i 2 września, pozostając w dyspozycji gen. dyw. Edwarda Trojanowskiego, nie prowadziła żadnych działań bojowych.
3 września dowódca eskadry otrzymał rozkaz przeniesienia jednostki do Ogrodzienic. Tam również nie nadchodziły rozkazy bojowe. W tym czasie w Ogrodzienicach wylądowały samoloty Instytutu Technicznego Lotnictwa oraz Polskich Linii Lotniczych LOP.
4 września eskadra powróciła na lądowisko Pęchery.
5 września nastąpił przerzut eskadry na lądowisko Kołbiel. Z tym dniem jednostka stała się jednostką łącznikową naczelnego dowódcy Lotnictwa. Przy lądowaniu ppor. Mirosław Maciejewski rozbił samolot, który z powodu braku możliwości naprawy został spalony.
6 września miała miejsce kolejna zmiana lądowiska; samoloty poleciały do Czerwonego Boru.
10 września otrzymano rozkaz przesunięcia eskadry na lotnisko Niepokojczyce.
11 września załoga por. obs. Lemieszonek oraz plut. pil. Halicki poleciała z rozkazami gen. Józefa Zająca dla dowódcy „Armii Karpaty”, a załoga ppor. obs. Kiełkiewicz i ppor. pil. Szajdecki z analogicznymi rozkazami dla dowódcy Brygady Pościgowej.
12 września, prawdopodobnie z powodu braku łączności ze sztabem gen. Zająca, eskadra nie wykonywała zadań bojowych.
13 września eskadra została przeniesiona na lotnisko Hutniki.
14 września lotnisko Hutniki zostało zbombardowane przez Luftwaffe, co skutkowało uszkodzeniem jednego samolotu. Po bombardowaniu rzut powietrzny odleciał na lądowisko koło Tarnopola, gdzie podczas lądowania samolot ppor. obs. Kiełkiewicza oraz kpr. pil. Wojczyńskiego uszkodził podwozie.
15 września eskadra odleciała na lądowisko koło Horodenki. Z powodu awarii silnika, ppor. pil. Maciejewski i kpr. Szypulewski nie wystartowali, a sierż. pil. Murzynowski przy lądowaniu rozbił RWD-8.
16 września jeden samolot R-XIII oraz RWD-8 przerzucono w rejon Kołomyi, a rzut kołowy skierowano do Kornic.
17 września dowódca eskadry otrzymał rozkaz ewakuacji samolotów oraz personelu do Rumunii. Z powodu braku map oraz niekorzystnych warunków atmosferycznych, kpt. Eugeniusz Lech zdecydował o spaleniu samolotów, a następnie z całym rzutem kołowym oraz personelem latającym przekroczył granicę polsko-rumuńską wieczorem.
Żołnierze eskadry
Samoloty eskadry
We wrześniu 1939 roku eskadra była wyposażona w 7 samolotów Lublin R.XIII oraz 2 RWD-8.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Izydor Koliński: Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego (lotnictwo). Formowanie, działania bojowe, organizacja i uzbrojenie, metryki jednostek lotniczych. Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Cz. 9. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1982. ISBN 83-206-0281-5.
Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.