16 dywizjon artylerii ciężkiej (16 dac)
16 dywizjon artylerii ciężkiej (16 dac) to jednostka artylerii ciężkiej Wojska Polskiego. Został powołany na mocy rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.5541/Org.tj.38 z dnia 2 grudnia 1938 roku, w wyniku wydzielenia baterii armat 105 mm oraz baterii haubic 155 mm z 8 pułku artylerii ciężkiej stacjonującego w Toruniu. Nowo utworzony dywizjon ulokowano w koszarach w Grupie, osiągając pełną zdolność bojową w maju 1939 roku. Był integralną częścią 16 Pomorskiej Dywizji Piechoty, która w marcu 1939 roku stacjonowała w Grudziądzu.
16 dac w kampanii wrześniowej
Mobilizacja
W dniach 24-26 sierpnia 1939 roku, 16 dywizjon artylerii ciężkiej został zmobilizowany w Grupie przez 16 pułk artylerii lekkiej, w ramach mobilizacji alarmowej w tzw. grupie żółtej. Następnie, 30 sierpnia, dywizjon przemaszerował do rejonu na południe od Gruty, gdzie otrzymał zadanie wsparcia odcinka „Gruta”. Jednostka składała się z dwóch baterii, z których każda miała po trzy działony. Pierwsza bateria była uzbrojona w trzy armaty 105 mm wz. 1913, a druga w trzy haubice 155 mm wz. 1917.
Działania bojowe
W trakcie kampanii wrześniowej dywizjon walczył w ramach swojej macierzystej dywizji, będącej częścią Armii „Pomorze”.
Oddział Zbierania Nadwyżek 16 dac
Oddział Zbierania Nadwyżek (OZN) 16 dac został utworzony z nadwyżek żołnierzy rezerwy, koni oraz sprzętu taborowego, które pozostały po mobilizacji rzutu bojowego 16 dac. Składał się z 4 oficerów rezerwy, około 160 podoficerów oraz szeregowych rezerwy, 39 koni i 11 wozów, które były w złym stanie technicznym. Dowódcą oddziału został mianowany ppor. rez. Feliks Gaworzewski. Nocą z 26 na 27 sierpnia 1939 roku OZN 16 dac załadowano na transport kolejowy wraz ze sprzętem kwaterunkowym, a następnie przewieziono do Skierniewic, gdzie po wyładunku kwaterował w sąsiedniej wsi Maków-Podnarce. W nocy z 3 na 4 września, na rozkaz przełożonych, oddział rozpoczął marsz pieszy do Warszawy, docierając na miejsce w nocy z 7 na 8 września. Stamtąd, przez Siedlce, oddział nadwyżek dotarł 13 września do Brześcia nad Bugiem. Z powodu braku broni, oddział nie włączył się do garnizonu brzeskiego, a został skierowany do Kobrynia, a następnie przez Ratno do Kowla. 20 września w rejonie Kowla stwierdzono, że zgrupowanie Wojska Polskiego zostało zdemobilizowane, a w mieście stacjonują oddziały sowieckie. Oddział wrócił do Ratna, a następnie do Małoryty. W Małorycie wszedł w skład Zgrupowania „Brzoza” pod dowództwem płk. Brzozy-Brzeziny. Dozbrojenie miało miejsce podczas marszu, z bronią porzuconą. OZN 16 dac skapitulował 6 października wraz z SGO „Polesie” w Woli Gułowskiej.
Organizacja i obsada personalna w 1939
W marcu 1939 roku obsada personalna 16 dac przedstawiała się następująco:
- dowódca – ppłk Stanisław Jerzy Ostapowicz
- zastępca dowódcy i oficer zwiadowczy – mjr Kazimierz Julian Klimko
- adiutant – kpt. Józef Franciszek Skaza
- dowódca plutonu łączności – kpt. Wiktor Kołowrocki
- dowódca 1 baterii – por. Teodor Włodzimierz Opolski
- dowódca 2 baterii – kpt. Lech Piotr Buderawski
- dowódca plutonu – por. Wacław Wierzchowski
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Lech Piotr Buderawski: Sprawozdanie z Kampanii wrześniowej r. 1939. [w:] B.I.32g [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1945-11-23. [dostęp 2024-06-14].
Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 – 1939. Londyn: 1975.
Jędrzej Korbal: Armata 105 mm wz.13 i wz.29. Wielki Leksykon Uzbrojenia wydanie specjalne tom 5/2021. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2021. ISBN 978-83-8164-501-0.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
Andrzej Wesołowski (red.): SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach cz. 4 Dywizja „Brzoza”. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon, Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, 2015. ISBN 978-83-64475-25-2.