16 Dnowsko-Łużycka Brygada Pancerna

16 Dnowsko-Łużycka Brygada Pancerna (ros. 16-я танковая Дновско-Лужицкая Краснознамённая ордена Виртути Милитари 5 класса бригада) – jednostka taktyczna Armii Czerwonej, która 5 lutego 1945 roku została włączona do Wojska Polskiego. Brygada została odznaczona Orderem Czerwonego Sztandaru oraz Orderem Virtuti Militari 5 klasy za swoje osiągnięcia w operacji łużyckiej, gdzie walczyła w składzie 2 Armii Wojska Polskiego.

Na mocy rozkazu organizacyjnego nr 033/Org. ND WP z 6 lutego 1946 roku, 16 Brygada Pancerna została przekształcona w 9 pułk czołgów średnich.

16 BPanc w Armii Czerwonej (1941–1945)

16 Brygada Pancerna została utworzona 15 sierpnia 1941 roku we Włodzimierzu, korzystając z zasobów 34 Dywizji Pancernej 8 Korpusu Zmechanizowanego RKKA. Otrzymała numer poczty polowej „57908”.

W latach 1941–1945 brygada była częścią różnych radzieckich armii i frontów, w tym:

1 października 1941 r. – 54 Armia Frontu Wołchowskiego,
1 stycznia 1942 r. – 54 Armia Frontu Wołchowskiego,
1 kwietnia 1942 r. – 54 Armia Frontu Wołchowskiego,
1 lipca 1942 r. – 54 Armia Frontu Wołchowskiego,
1 października 1942 r. – 8 Armia Frontu Wołchowskiego,
1 stycznia 1943 r. – 2 Armia Uderzeniowa Frontu Wołchowskiego,
1 kwietnia 1943 r. – bezpośrednie podporządkowanie dowódcy Frontu Wołchowskiego,
1 lipca 1943 r. – bezpośrednie podporządkowanie dowódcy Frontu Wołchowskiego,
1 października 1943 r. – 59 Armia Frontu Wołchowskiego,
1 stycznia 1944 r. – 59 Armia Frontu Wołchowskiego,
1 kwietnia 1944 r. – bezpośrednie podporządkowanie dowódcy Frontu Leningradzkiego,
1 lipca 1944 r. – bezpośrednie podporządkowanie dowódcy Frontu Nadbałtyckiego,
1 października 1944 r. – 67 Armia 3 Frontu Nadbałtyckiego,
1 stycznia 1945 r. – Białorusko-Litewski Okręg Wojskowy,
1 kwietnia 1945 r. – bezpośrednie podporządkowanie dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego.

W dniu 24 lutego 1944 roku brygada wzięła udział w operacji leningradzko-nowogródzkiej, walcząc o wyzwolenie miasta Dno, w obwodzie pskowskim. Na podstawie rozkazu ND RKKA od 24 lutego 1944 roku, brygada zyskała nazwę wyróżniającą „Dnowska”.

1 lutego 1945 roku dowództwo 16 BPanc przybyło do Rembertowa z Białoruskiego Obozu Czołgowego w Bobrujsku, transportem kolejowym nr 10001. W skład transportu wchodziły także pododdziały oraz trzy samochody pancerne BA-64, ale brakowało batalionu piechoty zmotoryzowanej i czołgów. Następnego dnia przybyły dodatkowe transporty z 45 i 20 czołgami T-34-85. Brygada zgrupowała się w rejonie Anina, gdzie rozpoczęła intensywne szkolenie. Uzupełniono stany osobowe żołnierzami polskimi.

16 BPanc w Wojsku Polskim (1945–1946)

5 lutego 1945 roku Naczelny Dowódca Wojska Polskiego, gen. broni Michał Rola-Żymierski, wydał rozkaz nr 26/Org., włączający radziecką 16 Brygadę Pancerną do Wojska Polskiego i przydzielający ją do 2 Armii WP. Rozkaz ten był oparty na zarządzeniu Nr 302010 Armii Czerwonej z 3 października 1944 roku.

16 BPanc została zorganizowana według radzieckiego etatu wojennego brygady pancernej nr 010/500 – 010/506, licząc 1354 żołnierzy. W skład brygady wchodziły:

dowództwo brygady (54 żołnierzy),
3 bataliony czołgów (148 żołnierzy każdy),
zmotoryzowany batalion strzelców (507 żołnierzy),
kompania przeciwlotniczych karabinów maszynowych (48 żołnierzy),
kompania dowodzenia (164 żołnierzy),
kompania technicznego zaopatrzenia (123 żołnierzy),
pluton medyczno-sanitarny (14 żołnierzy).

Każdy batalion czołgów składał się z dowództwa, załóg czołgów, trzech kompanii oraz plutonu technicznego. Struktura zmotoryzowanego batalionu strzelców obejmowała dowództwo, trzy kompanie oraz różne jednostki wsparcia.

23 lutego 1945 roku żołnierze złożyli przysięgę. 26 lutego brygada otrzymała rozkaz przemieszczenia się do rejonu Krzyża na Pomorzu Zachodnim, skąd marszem dotarła do Strzelec Krajeńskich. 20 marca brygada ruszyła pod Wrocław, docierając do Oleśniczki, gdzie przeprowadzono obsługę sprzętu bojowego. 5 kwietnia brygada weszła w skład wojsk blokujących Wrocław na zewnętrznym pierścieniu okrążenia.

Tego dnia brygada liczyła 1312 żołnierzy, w tym 250 oficerów, 559 podoficerów i 503 szeregowców, będąc uzbrojoną w 438 karabinów i 528 pistoletów maszynowych, 22 ręczne karabiny maszynowe, 4 ciężkie karabiny maszynowe, 9 przeciwlotniczych karabinów maszynowych, 4 armaty 76,2 mm, 18 rusznic przeciwpancernych, 83 samochody i 65 czołgów T-34-85.

W związku z przygotowaniami do operacji berlińskiej brygada została przesunięta w rejon lasów nad Nysą, gdzie przeprowadzono rozpoznanie tras działania. 15 kwietnia brygada wymaszerowała z pozycji wyjściowych, a po sforsowaniu Nysy, zajęła kluczowe pozycje. 22 kwietnia brygada znalazła się w okrążeniu, ponosząc duże straty. Po wyjściu z okrążenia, 1 maja skoncentrowała się w rejonie Grube Ostfeld (Mortka), a następnego dnia odtwarzała zdolność bojową.

5 maja brygada wzięła udział w operacji praskiej, osiągając Łabę w rejonie Bad Schandau. Szlak bojowy brygady zakończył się w czeskim Decinie.

10 maja 1945 roku brygada liczyła 405 żołnierzy, co stanowiło 31% stanu z dnia 5 kwietnia 1945 roku. Na uzbrojeniu miała 72 karabiny i 116 pistoletów maszynowych, 26 samochodów i 20 czołgów T-34-85. Nie wykazano ręcznych, ciężkich ani przeciwlotniczych karabinów maszynowych, co wskazuje na ich utratę.

Na podstawie rozkazu Nr 180 ND WP z 19 sierpnia 1945 roku, 16 Dnowska Brygada Pancerna otrzymała drugą nazwę wyróżniającą „Łużycka”. Została następnie podporządkowana dowódcy Pomorskiego Okręgu Wojskowego i przeniesiona do Szczecina. 14 września 1945 roku brygada została przekształcona na etat Nr 5/15 brygady pancernej (czasu pokojowego) o stanie 677 żołnierzy i 6 pracowników wojska.

Obsada personalna

dowódca brygady:

płk Iwan Cybin (15 września 1941 – 14 października 1941)
płk Iwan Barysznikow (15 października 1941 – 23 kwietnia 1942)
ppłk Włodzimierz Pietrowski (24 kwietnia 1942 – 24 września 1942)
płk/gen. bryg. Korniej Iwanow (25 września 1942 – 1 października 1943)
płk Kirył Urwanow (2 października 1943 – 1 września 1944)
płk Michał Kudriawcew (do 27 kwietnia 1945, poległ)
ppłk Michał Ławizin (od 27 kwietnia 1945 do końca wojny)

zastępca dowódcy brygady do spraw liniowych:

płk Piotr Biełow
płk Iwan Barysznikow
ppłk Michał Ławizin (do 28 kwietnia 1945)
mjr Wsiewołod Gorczakow (od 28 kwietnia 1945 do końca wojny)

komisarz wojskowy:

płk Aleksander Kuzniecow

zastępca dowódcy brygady do spraw politycznych:

mjr Szatochin (do końca wojny)

zastępca dowódcy brygady do spraw technicznych:

ppłk Wiktor Demjanow

szef sztabu brygady:

mjr Mikołaj Makarow (do końca wojny)

pomocnik szefa sztabu brygady:

mjr Piotr Timczenko

dowódca batalionu czołgów:

mjr Wiktor Fiodorczenko

Oficerowie:

Eugeniusz Ankutowicz
Witold Wereszczyński
Wiktor Tiufiakow

Kamuflaż i oznakowanie wozów

Wozy bojowe były malowane farbą olejną w kolorze ciemnozielonym, z możliwością różnorodności odcieni. W razie potrzeby pojazdy malowano w nieregularne plamy. W zimie stosowano bielidło, które nakładano na zieloną farbę, tworząc nieregularne plamy. Zamiast farby można było używać wapna.

Na wieży malowano orła, stylizowanego na orła piastowskiego, o wysokości od 20 do 40 cm. Znak orła umieszczano w kole białym, a kolejność malowania była określana w rozkazach dowództwa.

Oznakowanie taktyczne

Numery taktyczne brygady:

1 batalion — dowódca — 1000
1 kompania — dowódca — 1100
1 pluton — 1111, 1112, 1113
2 pluton — 1121, 1122, 1123
3 pluton — 1131, 1132, 1133
2 kompania — dowódca — 1201
1 pluton — 1211, 1212, 1213
2 pluton — 1221, 1222, 1223
3 pluton — 1231, 1232, 1233
2 batalion — dowódca — 2000
1 kompania — dowódca — 2100
1 pluton — 2111, 2112, 2113
2 pluton — 2121, 2122, 2123
3 pluton — 2131, 2132, 2133
2 kompania — dowódca — 2200
1 pluton — 2211, 2212, 2213
2 pluton — 2221, 2222, 2223
3 pluton — 2231, 2232, 2233
3 batalion — dowódca — 3000
1 kompania — dowódca — 3100
1 pluton — 3111, 3112, 3113
2 pluton — 3121, 3122, 3123
3 pluton — 3131, 3132, 3133
2 kompania — dowódca — 3200
1 pluton — 3211, 3212, 3213
2 pluton — 3221, 3222, 3223
3 pluton — 3231, 3232, 3233

Zobacz też

7 Łużycka Brygada Obrony Wybrzeża
16 Brygada Pancerna (PSZ)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.

Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07419-4.

Magnuski, Janusz: Wozy bojowe LWP: 1943-1983. Warszawa: Wydaw. Min. Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-06990-5.

Jarosław Piątek, 16 Dnowska Brygada Pancerna, Przegląd Wojsk Lądowych nr 11 z 1998 r.

Paweł Piotrowski, Śląski Okręg Wojskowy: Przekształcenia organizacyjne 1945-1956, Warszawa 2003.

Zbigniew Raźnikiewicz, Wojska pancerne 2 armii WP w operacji łużyckiej i praskiej, część I, WPH Nr 4 z 1974 r., zakończenie, WPH Nr 3 z 1976 r.

Franciszek Skibiński, Wojska pancerne w II wojnie światowej, Warszawa 1982, ISBN 83-11-06747-3.

Kazimierz Kaczmarek: Polacy na polach Łużyc. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1980. ISBN 83-11-06464-4.

[red.] Stanisław Stąpor: Organizacja i działania bojowe ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.