16 Batalion Celny
16 Batalion Celny to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku, w miejsce batalionów wartowniczych oraz batalionów etapowych, powstały bataliony celne. 16 batalion celny został utworzony w ramach DOG Poznań, korzystając z zasobów 3/VII batalionu wartowniczego. Etat batalionu wynosił 14 oficerów oraz 600 szeregowych. Batalion podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych oraz Ministrowi Spraw Wewnętrznych w zakresie politycznym.
Choć batalion był w pełni oddziałem wojskowym, nie był częścią pokojowego etatu armii, co uniemożliwiało pozyskiwanie żołnierzy z normalnego poboru. Przy formowaniu oraz uzupełnianiu batalionu Ministerstwo Spraw Wojskowych często przydzielało żołnierzy przeznaczonych do zwolnienia, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów uznawanych przez dowództwa okręgów generalnych za niezdolnych do dalszej służby wojskowej. Po sformowaniu, dowództwo batalionu stacjonowało w Nowem nad Wisłą, a kompanie rozmieszczono w Lipnikach, Dusocinie, Gronowie i Nowem. 1 sierpnia sztab 4 kompanii celnej został przeniesiony z Nowego do Pieniążkowa. Z dniem 1 września 1921 roku zniesiono placówkę celną w Niecponiach. Na podstawie tajnego rozkazu nr 10 z 7 października 1921 roku, Komendant Główny Batalionów Celnych polecił likwidację batalionów nr 14, 17 i 18. Zgodnie z tym rozkazem, 17 batalion celny miał przekazać swoją 3 kompanię do 16 batalionu celnego w Nowem. Dnia 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów miały udać się do nowych miejsc przeznaczenia.
W listopadzie 1921 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło utworzyć brygady celne, w wyniku czego 16 batalion celny został włączony do struktury 1 Brygady Celnej. Batalion został zluzowany przez Straż Graniczną 14 marca 1922 roku o godzinie 12:00, a wkrótce potem został rozwiązany. Ostatni meldunek o dyslokacji batalion przesłał na dzień 1 kwietnia 1922 roku.
Służba celna
17 maja 1921 roku Główna Komenda Batalionów Celnych zatwierdziła zmiany w dyslokacji batalionów. 16 batalion celny miał za zadanie chronić odcinek granicy od Scharschau–Jędrychów do Schlanz–Sobkowy, z dowództwem batalionu ulokowanym w Grupie.
Odcinek batalionowy został podzielony na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie, wystawiające posterunki oraz patrole. Posterunki były umieszczane wzdłuż linii granicznej, aby mogły wzajemnie się widzieć w ciągu dnia. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że posterunki celne wystawiały stałe punkty wzdłuż granicy, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście.
Sąsiednie bataliony
- 13 batalion celny w Lubawie ⇔ 21 batalion celny w Tczewie – VI 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
- Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1939. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
- Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
- Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)
- Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.