16 Armia (ros. 16-я армия) – była to jednostka operacyjna Armii Czerwonej w czasie wojny domowej w Rosji oraz wojny polsko-bolszewickiej.
Formowanie i walki
Jednostka została utworzona w listopadzie 1918 roku, początkowo jako Armia Zachodnia. W marcu 1919 zmieniono jej nazwę na Armię Białorusko-Litewską, a w czerwcu 1919 przyjęła oznaczenie 16 Armii. Wchodziła w skład Frontu Zachodniego i działała na obszarze Litwy oraz Białorusi. Latem 1919 armia ta doznała dużych strat i została zmuszona do odwrotu za Berezynę przez siły polskie.
W czerwcu 1919 roku 16 Armia dysponowała 14.318 bagnetami, 99 szablami, 415 km i 168 działami. Na początku listopada 1919 liczby te wzrosły do 14.860 bagnetów, 830 szabel, 396 km i 97 dział.
Podczas ofensywy w lipcu 1920 16 Armia otrzymała polecenie przełamania obrony na Berezynie oraz kontynuowania natarcia w kierunku Ihumenia. Wspierać ją miała Grupa Mozyrska. Latem 1920 armia dotarła do Warszawy i podjęła szturm na stolicę Polski. W trakcie odwrotu znad Wisły armia została rozbita. Odtworzona we wrześniu 1920, poniosła znaczne straty w czasie operacji niemeńskiej. Po zawarciu rozejmu między Polską a Rosją Sowiecką armia skutecznie prowadziła walki z oddziałami gen. Bulaka-Bałachowicza. Została rozformowana w maju 1921 roku.
Dowódcy armii
Andriej Sniesariew (15 listopada 1918 – 13 marca 1919);
Filipp Mironow (9 – 14 czerwca 1919, cz.p.o.);
Aleksandr Nowikow (14 czerwca – 22 lipca 1919);
Wasilij Głagolew (22 lipca – 14 sierpnia 1919);
Nikołaj Sołłohub (14 sierpnia 1919 – 21 września 1920);
Aleksandr Kuk (26 września 1920 — 24 kwietnia 1921);
Jewgienij Szyłowski (24 kwietnia — 7 maja 1921, cz.p.o.).
Struktura organizacyjna
w czerwcu 1919
Zachodnia Dywizja Strzelców (późniejsza 52 Dywizja Strzelców)
7 Dywizja Strzelców
8 Dywizja Strzelców
2 Dywizja Pograniczna
w lipcu 1919
8 Dywizja Strzelców
17 Dywizja Strzelców
52 Dywizja Strzelców (dawna Zachodnia Dywizja Strzelców)
2 brygada z 5 Dywizji Strzelców
pod koniec sierpnia 1919
8 Dywizja Strzelców – 5760 bagnetów, 175 szabel, 102 km, 49 dział
17 Dywizja Strzelców – 4839 bagnetów, 334 szable, 66 km, 30 dział
52 Dywizja Strzelców – 3195 bagnetów, 111 szabel, 76 km, 37 dział
1 listopada 1919
8 Dywizja Strzelców
17 Dywizja Strzelców
52 Dywizja Strzelców
4 lipca 1920
2 Dywizja Strzelców
8 Dywizja Strzelców
10 Dywizja Strzelców
17 Dywizja Strzelców
27 Dywizja Strzelców
Przekształcenia
Zachodnia Armia Radziecka → Litewsko-Białoruska Armia Radziecka → 16 Armia
Przypisy
Bibliografia
Grzegorz Łukomski, Bogusław Polak, Mieczysław Wrzosek, Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920, Koszalin 1990.
Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.