155 Pułk Piechoty – rezerwowy oddział piechoty Wojska Polskiego.
Pułk nie funkcjonował w czasie pokoju. Został utworzony w II rzucie mobilizacji powszechnej, jednak nie był w pełni skoncentrowany.
Formowanie i zmiany organizacyjne
155 pułk piechoty był formowany zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” w ramach II rzutu mobilizacji powszechnej dla rezerwowej 45 Dywizji Piechoty. Mobilizacja pułku odbywała się przez jednostki z terenu DOK nr V i X. Dowództwo pułku, pododdziały poza batalionowe oraz I batalion zostały zmobilizowane w Tarnowie przez 16 pułk piechoty w terminie X+4. II batalion powstał w Samborze w 6 pułku strzelców podhalańskich w terminie X+3, natomiast III batalion w Jarosławiu przez 3 pułk piechoty legionów, również w terminie X+3.
155 pp w kampanii wrześniowej
Po mobilizacji, z uwagi na brak pełnej koncentracji 45 DP rez., każdy pułk, batalion i dywizjon walczyły w składzie różnych jednostek. 155 pp rez. bez II i III batalionu włączono do 24 DP. Batalion II/155 pp rez. stał się częścią improwizowanej Podgrupy „Drohobycz” dowodzonej przez ppłk. Ludwika Dudka w Grupie „Stryj”. Z kolei batalion III/155 pp rez. wszedł w skład improwizowanej Grupy „Jarosław” pod dowództwem ppłk. Jana Wójcika.
Batalion II/155 pp
II batalion 155 pułku piechoty, po mobilizacji w koszarach w Samborze, z powodu zagrożenia ataków lotniczych, przemaszerował do wsi Kulczyce. Z powodu zniszczenia linii kolejowej, batalion pozostał w Samborze. Po uzyskaniu informacji o przerwaniu frontu, na rozkaz ppłk. Mieczysława Pretscha, 9 września obsadził południowo-wschodni brzeg Dniestru na odcinku pomiędzy Kulczycami a Kornalowicami. W nocy 11/12 września, po zajęciu Sambora przez oddziały niemieckiej Grupy „Schörner” z 1 Dywizji Górskiej, ppłk Mieczysław Pretsch nakazał wycofać batalion do Stryja. Dowódca batalionu, kpt. J. Rutkowski, nie wycofał się 12 września i prowadził walki ogniowe z niemieckimi czołówkami. W nocy 12/13 września batalion wycofał się wzdłuż Dniestra do Wołoszy, a 16 września dotarł do Delawy, niedaleko Drohobycza. W Delawie włączono go do Grupy „Drohobycz” ppłk. Ludwika Dudka. W związku z informacjami o przebijaniu się Frontu Południowego gen. broni Sosnkowskiego w kierunku południowo-wschodnim, II/155 pp otrzymał rozkaz natarcia o świcie 17 września na Sambor. Nocą 16/17 września batalion został przetransportowany koleją do stacji Dublany i o godzinie 6:00 zaatakował miejscowość Horodyszcze, zajętą przez oddziały niemieckich 5 Dywizji Pancernej i 57 Dywizji Piechoty. Energiczne natarcie batalionu zaskoczyło niemiecką obronę i początkowo przyniosło sukces. Jednak z powodu dysproporcji sił i braku wsparcia artylerii, natarcie po kilku godzinach walki załamało się, a batalion został rozproszony. Dowódca batalionu kpt. Jan Rutkowski odniósł ciężkie rany, wielu żołnierzy poległo lub zostało rannych, w tym dowódca 4 kompanii por. Stanisław Król. Resztki batalionu wycofały się w kierunku Drohobycza. W obliczu wkroczenia wojsk sowieckich, resztki II batalionu na rozkaz dowódcy Grupy „Stryj” gen. Stefana Dębińskiego wycofały się na południe i 21 września przekroczyły granicę polsko-węgierską na południe od Klimca.
Batalion III/155 pp
III batalion 155 pułku piechoty, po mobilizacji w koszarach w Jarosławiu, z powodu zniszczeń linii kolejowych w regionie przez niemieckie lotnictwo, nie mógł być załadowany do transportów kolejowych i dołączyć do macierzystego pułku. Batalion przeszedł do wsi Szówsko, gdzie wszedł w skład improwizowanej Grupy „Jarosław” ppłk. Jana Wójcika. W miejscu, gdzie się znajdował, przystąpił do organizacji obrony wschodniego brzegu rzeki San. 9 września batalion obsadził linię obrony na odcinku Surochów–Szuwsko. Od południa 10 września prowadzono walki ogniowe z niemieckimi patrolami z 2 Dywizji Pancernej i 4 Dywizji Lekkiej. Zabezpieczał wycofanie oddziałów 10 Brygady Kawalerii płk dypl. Stanisława Maczka z zachodniego brzegu Sanu. 11 września o godzinie 11:00 oddziały niemieckiej 2 DPanc. zdołały przełamać obronę na linii Sanu. O godzinie 15:00 ppłk Jan Wójcik wydał rozkaz dla III/155 pp do odwrotu w kierunku lasu na południe od Radawy. Do batalionu dołączyła 1 kompania strzelecka batalionu improwizowanego „M” z OZ 2 DP Leg. oraz większość artylerii grupy. Batalion zajął pozycje obronne na skraju lasu, z czasem dołączając inne pododdziały grupy. 12 września, na rozkaz dowódcy grupy, III batalion wycofał się za rzeczkę Lubaczówkę. Rano 13 września północna część grupy ppłk Wójcika pomaszerowała w kierunku wsi Futory. Po napotkaniu tam oddziałów niemieckich, grupa pomaszerowała nocą 14/15 września przez Dzików, a w nocy 15/16 września przez Ułazów i Zamek za rzekę Tanew. Rano 15 września batalion z resztą grupy dotarł do rejonu wsi Borowiec i Kozaki. Do 17 września batalion III/155 pp wraz z resztą grupy kluczył po lasach Puszczy Różanieckiej. W obliczu okrążenia rejonu przez jednostki niemieckie, ppłk Wójcik nakazał zniszczenie sprzętu ciężkiego oraz rozwiązanie pozostałych pododdziałów grupy, w tym batalionu, a żołnierze rozeszli się małymi grupkami do domów.
Skład
dowództwo pułku
dowódca pułku – ppłk Stanisław Witold Kwapniewski
I adiutant pułku – kpt. Mieczysław Jerzy Kaczmarczyk
II adiutant pułku – ppor. rez. Józef Walenty Kaczmarczyk
oficer łączności – por. Walenty Szytuła
oficer informacyjny – ppor. Józef Chudy
kwatermistrz – kpt. Stanisław Ryczek
dowódca kompanii gospodarczej – ppor. rez. Jan Adolf Kusznik
dowódca kompanii zwiadu – ppor. Jerzy Jan Lis, por. Zbigniew Gawlik
dowódca kompanii przeciwpancernej – ppor. rez. Stanisław Marian Majcher
I batalion piechoty – mjr Wilhelm Stanisław Polek
adiutant batalionu – ppor. Mariusz Jan Kwiatkowski
dowódca 1 kompanii strzeleckiej – ppor. rez. Józef Michał Kuraś, ppor. Mikołaj Pawłosiewicz
dowódca 2 kompanii strzeleckiej – ppor. Marian Zieliński, ppor. Józef Mirczyński
dowódca 3 kompanii strzeleckiej – por. Leonard Stanisław Królak
dowódca 1 kompanii ckm – por. Władysław Franciszek Różański
II batalion piechoty – kpt. Jan Rutkowski
dowódca 4 kompanii strzeleckiej – por. Stanisław Król
dowódca 5 kompanii strzeleckiej – por. rez. Jan Początek
dowódca 6 kompanii strzeleckiej – por. rez. Edward Rudolf Hess
dowódca 2 kompanii ckm – por. Józef Tadeusz Żyjewski
III batalion piechoty – mjr Tadeusz Zarzycki
dowódca 7 kompanii strzeleckiej – ppor. rez. Kazimierz Rutka
dowódca 8 kompanii strzeleckiej – por. Feliks Babula
dowódca 9 kompanii strzeleckiej – ppor. rez. Stanisław Gwozdecki
dowódca 3 kompanii ckm – ppor. rez. Kazimierz Serwas
Przypisy
Bibliografia
Czesław Grzelak, Henryk Stańczyk, Kampania polska 1939 roku. Początek II wojny światowej, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2006, ISBN 83-7399-169-7.
Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota 1939-1945. Zeszyt 14. Londyn: Polish Institute, 1973.
Ryszard Dalecki: Armia „Karpaty” w wojnie 1939 roku, wydanie III. Rzeszów: Wydawnictwo Libra, 2009. ISBN 978-8389183-47-7.
Andrzej Wesołowski, Tadeusz Zawadzki: 45 Dywizja Piechoty Rezerwowa. seria: Wielka Księga Piechoty Polskiej tom nr 47. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2020. ISBN 978-83-8164-330-6.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Adiutor, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Robert Osiński: 6 pułk strzelców podhalańskich. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1996, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 40. ISBN 83-85621-85-7.
Przemysław Dymek: 3 Pułk Piechoty Legionów. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 149. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2021. ISBN 978-83-66508-12-5.
Przemysław Dymek: 22. Dywizja Piechoty Górskiej (2. Dywizja Górska) 1921-1939 tom I. Poznań: Wydawnictwo PIU Geopertus, 2019. ISBN 97883-95198748.
Przemysław Dymek: 24. Dywizja Piechoty 1921–1939. Tom I Meritum. Poznań: Wydawnictwo PIU Geopertius, 2020. ISBN 978-83-951987-6-2.
Przemysław Dymek: 24. Dywizja Piechoty 1921–1939. Tom II Annexis. Poznań: Wydawnictwo PIU Geopertius, 2020. ISBN 978-83-951987-7-9.