M777
M777 (ang. M777 Ultralightweight Field Howitzer) lub LW155 to ultralekka haubica o kalibrze 155 mm, zaprojektowana w Wielkiej Brytanii dla Sił Zbrojnych USA.
Firma VSEL stworzyła haubicę M777 jako lekkie i mobilne działo kal. 155 mm, dedykowane jednostkom szybkiego reagowania w US Army. Niska masa konstrukcji została osiągnięta dzięki zastosowaniu stopów tytanu, co zastąpiło dotychczas używaną stal. Na początku XXI wieku haubica M777 trafiła do USMC i US Army, mając na celu zastąpienie starszego modelu M198, który był cięższy i miał mniejsze możliwości bojowe. Dzięki swoim zaletom, haubica M777 została również przyjęta na wyposażenie przez Kanadę i Australię.
Historia
Na początku lat 80. XX wieku amerykańscy wojskowi zauważyli potrzebę stworzenia lekkich sił szybkiego reagowania, które mogłyby być przerzucane drogą lotniczą w ciągu kilkudziesięciu godzin. W odpowiedzi na te potrzeby, na polecenie prezydenta Cartera, 1 marca 1980 roku powołano Rapid Deployment Joint Task Force (RDJTF), pod dowództwem generała Paula X. Kelleya. RDJTF nie posiadał stałych jednostek, lecz w razie potrzeby korzystał z wydzielonych sił US Army, USMC, US Navy oraz USAF. W 1983 roku na bazie RDJTF utworzono United States Central Command (USCENTCOM). Nowa doktryna wymusiła opracowanie nowego uzbrojenia, które spełniałoby jej wymagania.
Uzbrojenie dla sił szybkiego reagowania musiało spełniać następujące kryteria:
- możliwość transportu strategicznego samolotami C-130 lub większymi,
- możliwość transportu i wyładunku taktycznego w obszarze walki za pomocą lekkich i średnich śmigłowców oraz pojazdów transportowych,
- zdolność do wyładunku na otwartych plażach z lekkich okrętów i poduszkowców desantowych.
Jednym z kluczowych wymagań było zapewnienie wsparcia artyleryjskiego dla oddziałów desantowych. Używana dotąd przez USMC haubica M198 była zbyt ciężka, aby można ją było desantować z morza oraz transportować śmigłowcami lżejszymi niż CH-47 i CH-53. Z kolei haubice 105 mm M119 stosowane przez US Army miały zbyt małą donośność oraz siłę rażenia.
W 1986 roku USMC i US Army określiły wstępne wymagania dla nowej haubicy holowanej kal. 155 mm. Nowy model miał spełniać m.in.:
- donośność i szybkostrzelność równą lub wyższą niż M198,
- masę poniżej 4000 kg,
- prosty design,
- zdolność do strzelania amunicją NATO,
- możliwość holowania przez pojazdy o masie poniżej 3 ton.
Pierwsze koncepcje haubicy zaproponowało pięć firm lub konsorcjów. Centrum badań i rozwoju Armii USA zamówiło prototypy od trzech firm do grudnia 1987 roku. W maju 1987 roku brytyjska firma Vickers Shipbuilding and Engineering (VSEL) zaprezentowała swoją koncepcję lekkiej haubicy kal. 155 mm, która spełniała wymagania. Propozycja wzbudziła zainteresowanie, a we wrześniu 1987 roku VSEL dostarczyło projekt haubicy o nazwie Ultralightweight Field Howitzer (UFH).
W czerwcu 1990 roku haubica UFH uzyskała certyfikat bezpieczeństwa i wstępną ocenę operacyjną USMC. W sierpniu 1990 roku przeprowadzono udane próby transportu UFH z 7-osobową załogą za pomocą śmigłowca UH-60L Black Hawk, a w styczniu 1991 roku US Army zatwierdziła program badań haubicy na poligonach amerykańskich.
W 1995 roku zaakceptowano wspólne wymagania operacyjne dla US Army i USMC. Po badaniach, w marcu 1997 roku podpisano umowę na dostarczenie haubic z konsorcjum VSEL oraz amerykańskiego Textron Marine and Land Systems. Konkurencyjne firmy to Lockheed Martin oraz United Defense wraz z Royal Ordnance. Pierwszy prototyp, oznaczony XM777, powstał we wrześniu 1998 roku, a w trakcie realizacji projektu wprowadzono liczne modyfikacje.
W październiku 2002 roku podjęto decyzję o rozpoczęciu wstępnej produkcji małoseryjnej haubic, a w listopadzie Departament Obrony USA podpisał kontrakt na pierwszą seryjną partię 94 haubic M777 w niepełnej kompletacji. Głównym producentem dla USA została firma BAE Systems, która w 1999 roku przejęła firmę VSEL. Pierwsze haubice były produkowane w Wielkiej Brytanii, jednak z czasem większość produkcji przeniesiono do Hattiesburga w USA. Udział przemysłu amerykańskiego na początku oszacowano na 70%, a później zwiększono do 80%. W marcu 2005 roku USA zdecydowały o rozpoczęciu seryjnej produkcji haubic, zamawiając kolejne 495 sztuk, a następnie kolejne partie.
Pierwsze egzemplarze M777 dostarczono dla USMC w lutym 2004 roku.
Zastosowanie
USA
Pierwsze haubice M777 dotarły do USMC w 2004 roku, a w 2005 roku wyposażono w nie jednostki artylerii 11th Marine Regiment. Natomiast do US Army pierwsze haubice trafiły w 2006 roku do 2nd Battalion, 11th Field Artillery, stacjonującego na Hawajach.
Do sierpnia 2008 roku dostarczono dla USMC i US Army łącznie ponad 400 haubic M777.
Początkowo planowano zamówienie 737 sztuk, ale w 2011 roku zwiększono zamówienie do ponad 1000 sztuk. Do 2015 roku amerykańskie siły zbrojne przejęły 1071 haubic, w tym 518 dla US Army i 481 dla USMC.
Haubice M777 były wykorzystywane bojowo zarówno w Afganistanie (od grudnia 2007), jak i w Iraku (od 2008 roku).
Kanada
W 2005 roku Kanada zakupiła 6 haubic M777 od USMC, które trafiły do 1st Regiment Royal Canadian Horse Artillery. W lutym 2006 roku haubice zostały wysłane do Afganistanu w celu wsparcia kanadyjskiego kontyngentu. Podczas służby w Afganistanie haubica M777 zyskała pozytywne opinie, co skłoniło Kanadę do zamówienia dodatkowych 6 sztuk w 2006 roku.
W czerwcu 2008 roku Kanada zamówiła kolejne 25 haubic M777, zwiększając ich liczbę w dyspozycji Canadian Army do 37 sztuk.
W 2008 roku specjalnie dla haubic M777 zamówiono nowe precyzyjne pociski M982 Excalibur, których koszt wynosi około 150 tys. dolarów (dla porównania, koszt standardowego pocisku to około 2 tys. dolarów).
W kwietniu 2022 roku Kanada przekazała Ukrainie pewną liczbę haubic M777 wraz z amunicją, aby wspierać obronę przed rosyjską inwazją (zob. sekcja Ukraina poniżej).
Australia
W 2009 roku australijska armia zamówiła 35 sztuk haubic M777A2. Haubice trafiły do jednostek artylerii podporządkowanych 1 Dywizji, zastępując dotychczas używane haubice L119 kal. 105 mm oraz M198 kal. 155 mm.
W 2012 roku australijskie ministerstwo obrony zamówiło dodatkowe 19 haubic M777A2 za około 70 milionów dolarów. Zakup ten pozwolił na wyposażenie sześciu baterii artylerii w nowe działa.
Haubice M777A2 znajdują się w wyposażeniu 1st i 4th Regiment, Royal Australian Artillery oraz w School of Artillery w Puckapunyal.
Ukraina
Po rosyjskiej inwazji na Ukrainę w 2022 roku USA zdecydowały się dostarczyć Ukrainie 90 haubic M777 wraz z amunicją, której dostawy oraz szkolenie obsad rozpoczęły się w kwietniu 2022 roku. Kanada również ogłosiła 22 kwietnia przekazanie Ukrainie tych haubic, wskazując na cztery sztuki. 28 kwietnia Australia podjęła decyzję o przekazaniu Ukrainie sześciu haubic. W sumie, z tych krajów dostarczono 152 haubice oraz 924 tysiące sztuk amunicji.
Konstrukcja
Haubica M777 składa się z dwóch głównych elementów: łoża i zespołu wahliwego.
Łoże dzieli się na część górną i dolną. Część dolna zawiera dwa stabilizatory oraz dwa składane ogony z samookopującymi się lemieszami. Po bokach łoża zamontowany jest układ jezdny z dwoma kołami z felgami aluminiowymi, współpracujący z zawieszeniem hydrauliczno-pneumatycznym i zwrotnicą. Przy każdym kole znajduje się ręczna pompa hydrauliczna do podnoszenia i opuszczania koła na stanowisku ogniowym.
Górna część łoża wyposażona jest w mechanizm śrubowy z dwoma ręcznymi pokrętłami, które umożliwiają zmianę położenia lufy w pionie oraz oddzielny mechanizm do obrotu haubicy w poziomie. Na górnym łożu znajduje się również celownik optyczno-mechaniczny.
Zespół wahliwy składa się z kołyski typu otwartego oraz lufy.
Haubica M777 ma lufę typu M284 o długości 39 kalibrów, zaprojektowaną do użycia wszystkich rodzajów amunicji NATO kal. 155 mm. Żywotność lufy szacuje się na 2650 strzałów, a żywotność zamka i oporopowrotnika na 5300 strzałów.
W konstrukcji zastosowano zamek M289 typu śrubowego, otwierany i zamykany hydraulicznie z mechanizmem uderzeniowym M49. Zapłonniki mogą być ładowane automatycznie z magazynka o pojemności 10 sztuk.
Komora nabojowa przystosowana jest do prowadzenia ognia z wykorzystaniem modułowych ładunków miotających MACS.
Haubica została w dużej mierze wykonana ze stopu na bazie tytanu (Ti-6Al-4V), co zapewnia wysoką wytrzymałość przy znacznie mniejszej masie w porównaniu do podobnych konstrukcji stalowych.
Warianty i modyfikacje
Warianty
- XM777 – prototyp zbudowany w 1998 roku,
- M777 – wersja podstawowa wdrożona do produkcji w 2002 roku,
- M777A1 – haubica z cyfrowym systemem kierowania ogniem,
- M777A2 – haubica M777A1 z zaktualizowanym oprogramowaniem dostosowującym system kierowania ogniem do pocisku naprowadzanego M982 Excalibur.
Modyfikacje
- M777 Portee – prototypowy system transportu haubicy M777 na podwoziu ośmiokołowym, zwiększający mobilność, jednak wymagał częściowego wyładunku przed strzałem. Opracowany przez BAE Systems dla British Army w 2005 roku, projekt zakończono w 2007 roku z powodów finansowych.
- XM1203 NLOS-C – projekt lekkiego samobieżnego zestawu artyleryjskiego z wykorzystaniem systemu uzbrojenia haubicy M777, który został anulowany w 2009 roku w ramach programu Future Combat Systems.
Możliwości transportowe
Haubica M777 może być holowana przez wszystkie pojazdy o napędzie 4×4 o masie powyżej 2,5 t, wyposażone w pneumatyczny układ hamulcowy. Na krótkie odległości haubica może być również holowana przez pojazdy takie jak Humvee czy Land Rover Defender.
Do transportu taktycznego drogą powietrzną można wykorzystać ciężkie śmigłowce: CH-47, CH-53, średnie: UH-60L, AS 532, AW101, UH-60A, AS 530, Westland Sea King i Bell 214ST. Możliwe jest również zastosowanie lżejszych śmigłowców po rozłożeniu haubicy na dwie części.
Transport strategiczny jest możliwy za pomocą samolotów: C-130, C-141, C-5 oraz V-22.
Transport morski haubicy możliwy jest przez wszystkie rodzaje okrętów i poduszkowców desantowych.
Użytkownicy
- Stany Zjednoczone: USMC i US Army
- Kanada – 37 sztuk
- Australia – 35 sztuk M777A2
- Indie – 145 sztuk
- Ukraina – 118 sztuk.
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Mariusz Magier. Lekka 155 mm haubica M777 (UFH) i jej warianty. „Nowa Technika Wojskowa”. 12/2005, s. 38–45, grudzień 2005. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1230-1655.
Michał Wasilewski. Tytanowa haubica. Lightweight 155. „Nowa Technika Wojskowa”. 12/2016, s. 30-35, grudzień 2016. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1230-1655.
Linki zewnętrzne
Haubica M777 w serwisie militarium.net. 2009-01-04. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-03)].