15 Pułk Wojsk Obrony Wewnętrznej Ziemi Opolskiej (15 pWOWew) – to zlikwidowany oddział Wojsk Obrony Wewnętrznej Wojska Polskiego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Jednostka została sformowana na podstawie zarządzenia szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Nr 0170/Org. z dnia 22 grudnia 1966 roku. Utworzono ją w garnizonie Prudnik, bazując na rozwiązanym 15 Pułku KBW. W ramach pułku powstał również szkolny batalion Obrony Terytorialnej Kraju (OTK), którym dowodził Jan Nowak.
W marcu 1969 roku 68 Batalion Łączności Wojsk Obrony Wewnętrznej został przeniesiony do Węgrzyc w pobliżu Krakowa (Garnizon Kraków).
26 sierpnia 1969 roku pułk utracił swoją orkiestrę wojskową.
Na początku lat 70. na podstawie pułku sformowano 15 Brygadę Wojsk Obrony Wewnętrznej, która składała się z: trzech pułków WOWew, batalionu czołgów średnich, dywizjonu artylerii, dywizjonu moździerzy oraz dywizjonu artylerii przeciwlotniczej.
Od 1971 roku pułk pełnił rolę bazy mobilizacyjnej dla dowództwa 28 Rezerwowej Dywizji Zmechanizowanej, 111 Pułku Zmechanizowanego, 77 Batalionu Łączności oraz 28 Batalionu Zaopatrzenia w czasie „W”. Jednostki te, wraz z 15 pWOWew, wchodziły w skład 28 RDZ.
Na mocy zarządzenia szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego Nr 041/Org. z dnia 20 kwietnia 1989 roku, pułk został rozwiązany.
Struktura pułku
dowództwo i sztab
batalion piechoty zmotoryzowanej (trzy kompanie piechoty zmotoryzowanej oraz kompania wsparcia)
batalion czołgów
batalion szkolny
bateria moździerzy 120 mm
bateria przeciwpancerna (armaty 85 mm D-44)
bateria przeciwlotnicza
kompania saperów
kompania łączności
kompania regulacji ruchu
kompania zaopatrzenia
pluton chemiczny.
Wydarzenia
1968 – 29–30 lipca, w związku z planowaną operacją „Dunaj”, do koszar ściągnięto pododdziały z Kamienia Śląskiego oraz poligonu w Łambinowicach.
1968 – 25 sierpnia, w godzinach 4.00–5.00, w trakcie operacji „Dunaj”, pułk dotarł pod miejscowość Krnov w Czechosłowacji mając na celu uniemożliwienie wciągnięcia tamtejszego garnizonu (pułku czołgów) do walki. W czasie interwencji zabroniono żołnierzom oraz kadrze zawodowej posiadania radioodbiorników na baterie oraz zasilanie sieciowe, a codzienna prasa nie była dostarczana. Przed wkroczeniem do Czechosłowacji, na trasie Lubrza–Laskowice, podczas postoju wydano ostrą amunicję dla 3 kompanii piechoty, kompanii czołgów i baterii moździerzy oraz granaty ręczne. Szpicę wojsk interwencyjnych stanowiła 3 kompania piechoty dowodzona przez por. Madejskiego.
1968 – 27 sierpnia, jednostki pancerne przełamały szlaban graniczny. Rozbrojono posterunek milicji w Krnovie, zlikwidowano wyposażenie lokalnego komitetu partii, a broń, notatki i dokumenty zostały zdeponowane. Urząd Miejski w Krnovie pozbawiono łączności, a magazyny broni, amunicji oraz garaże z czołgami zostały zaplombowane. Koszary w Krnovie były systematycznie opróżniane z wyposażenia przez wojska radzieckie. Czechosłowaccy żołnierze, głównie rezerwiści, zostali odesłani do domów. Pozytywną rolę w negocjacjach z dowództwem czechosłowackiej jednostki odegrał zastępca dowódcy strażnicy WOP Pomorzowice, por. Jan Wojtak, który próbował „rokować” z nimi przy pomocy słów oraz alkoholu, co wpłynęło na zachowanie czechosłowackich sztabowców. Mimo to, czechosłowaccy pogranicznicy zaczęli dystansować się wobec polskich WOP-istów, a dotychczasowe przyjazne relacje znacznie się ochłodziły. (W trakcie wydarzeń w Czechosłowacji, 45 batalion WOP z Prudnika nie uczestniczył bezpośrednio. W drugiej dekadzie sierpnia, na zwołanej odprawie dowódców strażnic, nakazano, aby w kontaktach z czechosłowackimi pogranicznikami unikać nieodpowiedzialnych działań na ich granicy).
1968 – 2. połowa października, pułk został odwołany z operacji „Dunaj” i powrócił do koszar w Prudniku.
1969 – od 14 lutego do 25 lipca, żołnierze pułku brali udział w filmie „Sól ziemi czarnej” w reżyserii Kazimierza Kutza. Żołnierze oraz kadra zawodowa wcielali się w rolę powstańców śląskich i występowali w mundurach grenzschutzu. Żołnierze byli zakwaterowani na lotnisku Katowice-Muchowiec oraz w chorzowskich koszarach (od 4 kwietnia do 5 maja – 50 żołnierzy, od 5 maja do 10 lipca – 250 żołnierzy, od 10 do 25 lipca – 60 żołnierzy).
1970 – we wrześniu, jednostka uczestniczyła w dużych ćwiczeniach pod kryptonimem „Ziemia Lubuska – 1970”. Ćwiczenia rozpoczęły się 27 września, a 1 października ogłoszono mobilizację rezerwistów. 3 października nastąpił wyjazd na ziemię lubuską siedmioma kolumnami.
1971 – w okresie od kwietnia do lipca, 300 żołnierzy pod dowództwem mjr. Adama Poliszuka, kpt. Mariana Olszówki oraz kpt. Ignacego Molesztaka, jako statyści występowało w filmie „Perła w koronie” w reżyserii Kazimierza Kutza. Konsultantem wojskowym był ppłk Kazimierz Kokociński, zastępca dowódcy pułku ds. liniowych.
Dowódcy pułku
płk Józef Kotorosz (1966–1973)
płk Wiktor Brzeszczak (1973–1978)
płk Henryk Czerniawski (1978–1986)
ppłk dypl. Jerzy Pawelec (1986–1989).
Upamiętnienie
Tablica pamiątkowa poświęcona żołnierzom oraz pracownikom cywilnym byłych jednostek wojskowych stacjonujących w koszarach przy ul. Dąbrowskiego w Prudniku została odsłonięta 19 maja 2007 roku o godz. 10.00. Inicjatorem tego przedsięwzięcia było Stowarzyszenie Integracji Rodzin Wojskowych Kadry Zawodowej byłego Garnizonu w Prudniku oraz Koło Miejsko-Gminne Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego w Prudniku.
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Kajetanowicz. Wojska Obrony Terytorialnej Kraju w systemie bezpieczeństwa Polski w latach 1959–1989. „Poligon – Magazyn Miłośników Wojsk Lądowych”. 2 (37) marzec–kwiecień, 2013. Warszawa: Magnum X Sp. z o.o.. ISSN 1895-3344.
Jerzy J. Kajetanowicz, Wojsko Polskie w systemie bezpieczeństwa państwa 1945–2010, Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, 2013, ISBN 978-83-7455-316-2, OCLC 857952761.
Ryszard Kasza (red.): Ulicami Prudnika: z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat prudnicki ul. Kościuszki 76, 48-200 Prudnik, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.