15 Dywizja Zmechanizowana im. Gwardii Ludowej (15 DZ) to związek taktyczny Sił Zbrojnych PRL.
Na pojazdach dywizji widniał charakterystyczny biały prostokąt jako znak taktyczny.
Formowanie i zmiany organizacyjne
15 Dywizja Zmechanizowana została utworzona w 1954 roku w wyniku przeorganizowania 15 Dywizji Piechoty. Została zorganizowana według etatów dywizji zmechanizowanej typu B i włączona do 8 Korpusu Armijnego. W 1957 roku dywizję włączono do 1 Korpusu Pancernego, a w 1958, po rozwiązaniu 1 KPanc, podporządkowano dowódcy Warszawskiego Okręgu Wojskowego.
W 1961 roku dywizja została zakwalifikowana do grupy skadrowanych dywizji szkolnych.
Struktura jej pułków zmechanizowanych była zróżnicowana. Pierwszy typ pułku zmechanizowanego składał się z dwóch batalionów szkolnych (rozpoznawczego i czołgów średnich) oraz dwóch batalionów piechoty zmotoryzowanej. Liczył on 1139 żołnierzy, a jego uzbrojenie obejmowało 20 czołgów T-54A, 2 transportery opancerzone BTR-40, 6 armat przeciwpancernych 85 mm, 4 działa bezodrzutowe 82 mm, 4 armaty przeciwpancerne 57 mm, 6 moździerzy 120 mm, 6 moździerzy 82 mm, 4 zestawy PKM-2 oraz 49 granatników RPG-2. Drugi typ pułku zmechanizowanego miał jeden batalion szkolny czołgów oraz trzy bataliony piechoty zmotoryzowanej, z czego dwa były skadrowane; liczył 646 żołnierzy. Jego sprzęt bojowy składał się z 30 czołgów T-34/85 oraz 1 transportera BTR-152. Trzeci typ pułku zmechanizowanego zawierał dwa bataliony szkolne (piechoty zmotoryzowanej i czołgów) oraz dwa bataliony piechoty zmotoryzowanej, z których jeden był całkowicie skadrowany. Etat pułku wynosił 1097 żołnierzy, a uzbrojenie obejmowało 30 czołgów T-34/85, 1 transporter opancerzony BTR-152, 6 armat przeciwpancernych 85 mm, 4 działa bezodrzutowe 82 mm, 4 armaty przeciwpancerne 57 mm, 6 moździerzy 120 mm, 6 moździerzy 82 mm, 7 karabinów przeciwlotniczych PKM-2 oraz 46 granatników RPG-2.
W pułku czołgów średnich tradycyjne kompanie czołgów zastąpiono pododdziałami szkolnymi, a także istniała kompania wsparcia. Z powodu szkolnego charakteru pułku, jego stan wynosił 1159 żołnierzy, a sprzęt bojowy stanowiło 40 czołgów T-54A.
W 1988 roku dywizja została rozformowana, a na jej podstawie powstała 15 Baza Materiałowo-Techniczna.
1 września 1993 roku, na bazie 15 BMT, dywizja została sformowana ponownie, przyjmując nazwę 15 Warmińsko-Mazurskiej Dywizji Zmechanizowanej.
Skład i dyslokacja (1960)
Dowództwo i sztab (Olsztyn)
50 pułk zmechanizowany (Lidzbark)
75 pułk zmechanizowany (Bartoszyce)
94 pułk zmechanizowany (Morąg)
35 pułk czołgów (Ostróda)
55 dywizjon artylerii haubic (Morąg)
95 dywizjon artylerii haubic (Morąg)
19 dywizjon artylerii rakietowej (Morąg)
46 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (Olsztyn)
12 batalion rozpoznawczy (Biskupiec)
46 batalion saperów (Olsztyn)
27 batalion łączności (Olsztyn)
Żołnierze dywizji
Dowódcy dywizji:
płk Zygmunt Olędzki
płk Leonid Łapiński
płk Janusz Sieczkowski (od IV 1966)
płk / gen. bryg. Jan Światowiec (1969–1971)
gen. bryg. Jan Czarnecki
płk dypl. Zdzisław Ostrowski (od 1976)
płk dypl. Zygmunt Skotnicki
płk dypl. Józef Flis (1986–1988)
Oficerowie sztabu dywizji:
Apoloniusz Golik
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Kajetanowicz. Związki taktyczne i oddziały polskich wojsk pancernych i zmechanizowanych w latach 1945–1970. Zmiany organizacyjne. „Zeszyty Naukowe WSOWL”. 2 (144), 2007. Wrocław: Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych. ISSN 1731-8157.
Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6. Brak numerów stron w książce.
Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.
Franciszek Puchała: Budowa potencjału bojowego Wojska Polskiego 1945-1990. Obszary szpiegowskich działań. Warszawa: Fundacja „Historia i Kultura”, 2013. ISBN 978-83-11-12800-2.
Wiesław Mąsior: Dowódcy dywizji Wojska Polskiego. Profesjonalne Forum Wojskowe. Serwis-militarny.net, 2005. [dostęp 2018-02-05].