14 Pułk Piechoty Liniowej był polskim pułkiem piechoty, który działał w okresie powstania listopadowego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I zgodził się na powrót polskich oddziałów do kraju, które miały stanowić podstawę do stworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku wyznaczono miejsce koncentracji pułku w Kaliszu. Pułk jednak nie został sformowany, ponieważ etat armii Królestwa Polskiego przewidywał jedynie 12 pułków piechoty. Nowe jednostki piechoty zaczęto tworzyć dopiero po rozpoczęciu powstania listopadowego. Rozkaz dyktatora gen. Józefa Chłopickiego z 10 stycznia 1831 roku nakładał na władze wojewódzkie obowiązek organizowania tych pułków. 14 pułk piechoty formowano w województwie kaliskim pod nazwą: 2 Pułk Województwa Kaliskiego. Zgodnie z etatem, pułk miał składać się ze sztabu oraz trzech batalionów piechoty liniowej, z których każdy miał mieć cztery kompanie. W skład pułku wchodziło 57 oficerów, 216 podoficerów, 40 muzykantów, 2355 szeregowych frontowych oraz 27 żołnierzy niefrontowych, co łącznie dawało 2695 żołnierzy.
W marcu 1831 roku pułk wszedł w skład Korpusu Obserwacyjnego gen. Paca. 26 kwietnia 1831 roku przeprowadzono kolejną reorganizację piechoty armii głównej, dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk został przydzielony do 1 Brygady 5 Dywizji Piechoty.
Konflikt zbrojny zakończył jednocześnie istnienie 14 pułku piechoty liniowej.
W Wojsku Polskim II RP tradycje 14 pułku piechoty liniowej kontynuował 14 pułk piechoty Ziemi Kujawskiej. W 1930 roku na terenie koszar 14 pp wmurowano tablicę, która upamiętniała walki 14 pułku piechoty liniowej w powstaniu listopadowym.
W Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej tradycje pułku kontynuowała 14 Brygada Obrony Terytorialnej.
Żołnierze pułku
Pułkiem dowodzili:
- płk Ludwik Glazer
- ppłk Jakub Jan Krasicki (od 1 lutego 1831, awansowany na płk. 1 maja)
- ppłk Jan Siemieński (od 6 maja 1831)
- płk Bonawentura Jastrzębski (od 5 czerwca 1831)
Walki pułku
Pułk brał udział w walkach podczas powstania listopadowego. Działał w ramach 5 Dywizji, między innymi w bitwie pod Nurem nad Bugiem. W Ostrołęce uczestniczył w przeciwnatarciu na lewą flankę piechoty feldmarszałka Iwana Dybicza, co chwilowo zatrzymało nieprzyjacielskie wojska, pozwalając armii gen. dyw. Jana Skrzyneckiego uniknąć klęski.
Bitwy i potyczki:
- Nur (22 maja)
- Ostrołęka (26 maja)
- Szymanów (15 sierpnia)
- Zembry (28 sierpnia)
- Rogoźnica (29 sierpnia)
- Warszawa (6 września)
- Opole i Józefów (15 września)
- Borowe (16 września)
W 1831 roku, podczas wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 12 złotych i 16 srebrnych krzyży Orderu Virtuti Militari.
Uzbrojenie i umundurowanie
Podstawowym uzbrojeniem piechurów były karabiny skałkowe. Na początku były to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), które później zastąpiono rosyjskimi z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm). Oprócz karabinów, piechurzy posiadali bagnety oraz tasaki (pałasze piechoty). Wyposażenie uzupełniała łopatka saperska, ładownica na 40 naboi oraz pochwa na bagnet.
Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki oraz białych spodni wykonanych z sukna. Różne pułki miały odmienne kolory naramienników, wyłogów i kołnierzy. Używano czapek czwórgraniastych. Po reformie w 1826 roku wprowadzono pantalony zapinane na guziki. Czapki czwórgraniaste zastąpiono kaszkietami z czarnymi daszkami i białymi sznurami. Na kaszkiecie znajdowała się blacha z orłem, numer pułku oraz ozdobny pompon.
Wyłogi były niebieskie, a naramienniki granatowe z wypustką.
Przypisy
Bibliografia
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Igor Kraiński: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 14 pułk piechoty. Warszawa: Redakcja Historyczno – Wojskowa „Ergos”, 1992. ISBN 83-85253-13-0.
Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.