14 Pułk Piechoty to jednostka piechoty Armii Księstwa Warszawskiego.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Latem 1809 roku, w trakcie wojny polsko-austriackiej, utworzono sześć nowych pułków piechoty. Aby nie pogarszać relacji z Rosją, nadano im nazwę „galicyjsko-francuskich”. 14 pułk piechoty został sformowany kosztem departamentów łomżyńskiego i płockiego. Do 28 grudnia 1809 roku nosił nazwę 2 pułku piechoty galicyjsko-francuskiej. Na koniec 1809 roku pułk liczył 2852 żołnierzy. Po wojnie polsko-austriackiej stacjonował w Płocku. Zgodnie z etatem z 1810 roku, pułk składał się z 27-osobowego sztabu oraz trzech batalionów piechoty, z których każdy miał po 6 kompanii. Sztaby batalionów liczyły po 4 osoby, a kompanie po 136 żołnierzy. Łącznie w pułku powinno służyć 2487 żołnierzy, jednak faktyczny stan osobowy był nieco niższy.
Zgodnie z zarządzeniem Napoleona z 17 maja 1811 roku, na obszarze Księstwa Warszawskiego powstały trzy dywizje, a pułk włączono do 2 Dywizji.
W trakcie przygotowań do inwazji na Rosję w 1812 roku, pułk został włączony w struktury 17 Dywizji Jana Henryka Dąbrowskiego z V Korpusu Wielkiej Armii księcia Józefa Poniatowskiego.
Po przegranej kampanii rosyjskiej, pułk został odtworzony w Kaliszu i wszedł w skład Dywizji Jana Henryka Dąbrowskiego. 14 lutego 1813 roku, pod dowództwem płk. Cypriana Zdzitowieckiego, przekroczył granice kraju i udał się do Niemiec.
Pod Lipskiem bataliony 14 pp zostały niemal całkowicie zniszczone.
Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I zgodził się na odesłanie polskich oddziałów do kraju, które miały stanowić podstawę do stworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Kaliszu.
Pułk jednak nie został odtworzony, ponieważ etat armii Królestwa Polskiego przewidywał jedynie 12 pułków piechoty. Nowe pułki piechoty zaczęto formować dopiero po wybuchu powstania listopadowego. Rozkaz dyktatora gen. Józefa Chłopickiego z 10 stycznia 1831 roku nakładał obowiązek ich organizacji na władze wojewódzkie. W województwie kaliskim tworzono 2 Pułk Województwa Kaliskiego, który później został przemianowany na 14 pułk piechoty liniowej.
Dowódcy pułku
Pułkiem dowodzili:
- płk Euzebiusz Siemianowski (od 25 kwietnia 1809),
- płk Cyprian Zdzitowiecki (od 18 stycznia 1813),
- płk Feliks Grotowski.
Walki pułku
Pułk brał udział w działaniach podczas wojny polsko-austriackiej, inwazji na Rosję w 1812 roku oraz kampanii 1813 roku.
W 1812 roku pułk walczył na trasie od Grodna aż do Borodino. Uczestniczył również w walkach podczas odwrotu armii francuskiej ku Berezynie. Straty poniesione w trakcie kampanii 1812 roku były tak duże, że pułk musiał być praktycznie na nowo odtworzony.
We wrześniu 1813 roku jednostka walczyła w ramach Korpusu Obserwacyjnego pod Jüterbog i Dennewitz. Pod Lipskiem bataliony 14 pp, dowodzone przez księcia Józefa Poniatowskiego, pełniły rolę straży tylnej armii napoleońskiej i zostały niemal całkowicie zniszczone.
Bitwy i potyczki:
- Kępy: Ośnicka (1809), Tokarska i Zawadzka,
- Góra (30 i 31 maja 1809),
- Jankowice (11 czerwca 1809),
- Borysów i Usza (21 listopada 1812),
- nad Berezyną (28 listopada 1812),
- Düben (16 października 1813) i pod
- Lipskiem (18 i 19 października 1813).
Mundur
Przepis dotyczący ubioru z 3 września 1810 roku nie doprowadził do pełnego ujednolicenia mundurów piechoty. Niektóre pułki znacznie odbiegały od ustaleń regulaminowych.
W 14 pułku piechoty tamburmajor nosił kapelusz ze złotymi galonami i trójkolorowym piórem, frak pąsowy, granatowy kołnierz; wyłogi były białe z obszyciem złotym galonem; bandolier wykonany był z taśmy złotej.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Szymon Askenazy, Bronisław Gembarzewski: Wojsko Polskie: Księstwo Warszawskie 1807–1814. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2003. ISBN 83-88841-47-5.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Bronisław Gembarzewski: Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960. T.3 od 1797 do 1814 roku. Warszawa: 1964.
Igor Kraiński: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. 14 pułk piechoty. Warszawa: Redakcja Historyczno-Wojskowa „Ergos”, 1992. ISBN 83-85253-13-0.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
Gabriel Zych: Armia Księstwa Warszawskiego 1807–1812. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1961.
