14 Batalion Celny
14 Batalion Celny to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku, bataliony wartownicze oraz etapowe zostały przekształcone w bataliony celne. 14 batalion celny został utworzony w Okręgu Generalnym „Poznań”, korzystając z 1/VII batalionu wartowniczego. Etat jednostki wynosił 14 oficerów oraz 600 żołnierzy. Batalion podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych oraz Ministerstwu Spraw Wewnętrznych w kwestiach politycznych.
Choć batalion miał charakter wojskowy, nie był częścią pokojowego etatu armii, co ograniczało możliwość uzupełniania jego stanu przez standardowy pobór. Ministerstwo Spraw Wojskowych w trakcie formowania oraz uzupełniania batalionu często przydzielało mu żołnierzy, którzy byli w trakcie zwolnienia, oficerów rezerwy oraz żołnierzy uznanych przez dowództwa okręgów generalnych za nieprzydatnych do dalszej służby. Po sformowaniu, dowództwo batalionu miało swoją siedzibę w Laskach. Sztab 1 kompanii celnej był zlokalizowany w Krzyżownikach, 2 kompania w Wodzicznej, 3 kompania w Siemianicach, a później w Słupi. 4 kompania celna stacjonowała w Trypnicach. Komenda miała swoją siedzibę w Argamewiczach. Ostatni meldunek dotyczący dyslokacji wpłynął 3 października 1921 roku.
Batalion pełnił służbę na terenie Wielkopolski do jesieni 1921 roku. Z dniem 23 października 1921 roku, odcinek granicy, który był chroniony przez batalion, został przekazany odpowiednim jednostkom organizacyjnym Straży Celnej.
Na podstawie tajnego rozkazu nr 10 z 7 października 1921 roku, Komendant Główny Batalionów Celnych zarządził likwidację batalionów nr 14, 17 i 18. Zgodnie z tym rozkazem, 14 batalion celny miał przekazać swoją 1 kompanię do 5 batalionu celnego w Praszce, 2 kompanię do 4 batalionu celnego w Ostrowach, 3 kompanię do 9 batalionu celnego w Oświęcimiu, a 4 kompanię do 19 batalionu celnego w Cieszynie. Wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów miały opuścić swoje miejsca stacjonowania do 28 października.
Służba celna
17 maja 1921 roku, Główna Komenda Batalionów Celnych zarządziła zmiany w dyslokacji batalionów. 14 batalion celny miał zabezpieczać odcinek granicy od Bogdaja do Bolesławca oraz rzeki Prosny, z siedzibą sztabu w Kępnie.
Odcinek batalionowy został podzielony na cztery pododcinki, które były obsadzane przez kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki były umiejscowione wzdłuż linii granicznej tak, aby mogły się nawzajem widzieć w ciągu dnia. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami oraz patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że Policja Państwowa wystawiała posterunki i patrole w głębi strefy, poza linią graniczną, podczas gdy batalion zapewniał stałe posterunki wzdłuż granicy. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście.
Sąsiednie bataliony
- 18 batalion celny w Rawiczu ⇔ 5 batalion celny w Praszce – VI 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T.1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn. 110/350 i 110/351)
Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Przejmowanie odcinków granicznych przez Straż Celną. Meldunki dowództwa 17 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.