13 Wileński Batalion Strzelców „Rysiów” (13 bs) – jednostka piechoty Polskich Sił Zbrojnych.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Batalion został utworzony w ramach 4 Brygady Strzelców 25 października 1942 roku, w obozie Khánaqín w Iraku. Jednostka ta powstała na podstawie 13 pułku piechoty „Rysi” według brytyjskich etatów.
W marcu 1943 roku 13 batalion „Rysi” został podporządkowany dowódcy 5 Wileńskiej Brygady Piechoty, do której włączono również 10 batalion strzelców.
12 maja 1945 roku batalion został przeniesiony do San Benedetto del Tronto, a w dniach 7-12 czerwca 1945 roku do Forlimpopoli. 11 lutego 1946 roku sześciu strzelców zostało przekazanych do 20 batalionu saperów w Fano.
Po zakończeniu wojny batalion, będąc częścią wojsk okupacyjnych, pełnił m.in. funkcje wartownicze. W lutym 1946 roku zabezpieczał obiekty wojskowe i komunikacyjne w okolicy Ferrary.
Działania bojowe batalionu
Pod koniec lutego batalion został przetransportowany do południowych Włoch. Po aklimatyzacji, już 23 marca 1944 roku, został wysłany na linię frontu wzdłuż rzeki Sangro, gdzie zastąpił oddziały 2 Marokańskiej Dywizji Piechoty.
„Rysie”
W ramach 13 bs działał posterunek żandarmerii, który był częścią 5 Szwadronu Żandarmerii. W 1945 roku komendantem tego posterunku był wachm. Piotr Jozajtis.
Organizacja batalionu
Batalion strzelecki 2 KP na Bliskim Wschodzie oraz we Włoszech w latach 1943-1944 obejmował:
- kompanię dowodzenia
- pluton łączności
- pluton gospodarczy
- pluton moździerzy (6 moździerzy)
- pluton rozpoznawczy (13 carierów)
- pluton przeciwpancerny (działa 6-funtowe)
- pluton pionierów
- pluton plot. (do marca/kwietnia 1944, potem jako pluton ckm)
- cztery kompanie strzeleckie
- poczet dowódcy
- trzy plutony strzeleckie
- trzy drużyny strzelców
- sekcję moździerzy
Batalion etatowo składał się z 39 oficerów oraz 744 szeregowych, posiadał także 55 pojazdów.
Od października 1944 roku nowo formowane bataliony strzeleckie były organizowane według nowego etatu, a od stycznia do marca 1945 roku wszystkie bataliony strzelców przeszły reorganizację według następującego etatu:
- dowództwo batalionu: 5 oficerów, 54 szeregowych
- kompania dowodzenia (plutony: łączności, techniczno-gospodarczy): 5 oficerów, 91 szeregowych
- kompania wsparcia (plutony: rozpoznawczy, moździerzy, pionierów, ckm, oddział/pluton ppanc.): 7 oficerów, 184 szeregowych
- 4 kompanie strzelców: 5 oficerów, 120 szeregowych
Łącznie batalion liczył 37 oficerów i 809 szeregowych.
Symbole batalionu
Sztandar batalionu
Uroczystość wręczenia sztandaru miała miejsce 26 stycznia 1944 roku w obozie wojskowym Quassasin pod Kairem. Dowódca Armii Polskiej na Wschodzie, generał dyw. Władysław Anders, wręczył sztandar, który został ufundowany przez p. Wojtkiewicz. Rysunki na sztandarze wykonała p. Bronowska, absolwentka sztuk pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego, a sam sztandar został wyhaftowany przez Polki w 1943 roku w Teheranie. Rodzicami chrzestnymi sztandaru zostali pp. Aniela i Nikodem Sulik.
Sztandar różnił się znacząco od standardowego wzoru; miał kształt prostokąta i nie zawierał motywu krzyża kawalerskiego. Główna strona wykonana była z wzorzystego pąsowego adamaszku, a centralnym elementem był haftowany białym jedwabiem orzeł wraz z napisem: „Honor i Ojczyzna 1943”. W lewym górnym i prawym dolnym rogu umieszczono kolorowe sylwetki rysia. Z kolei na stronie odwrotnej, z białego jedwabiu, znajdował się wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej, haftowany kolorowym jedwabiem z elementami malowanymi, a pod nim napis: „Pod Twoją obronę uciekamy się”.
Obecnie sztandar jest eksponowany w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
Odznaka batalionu
Odznaka została zatwierdzona rozkazem dowódcy 2 Korpusu z dnia 18 czerwca 1946 roku nr 76 pkt. 414.
Wykonana była w srebrze dla oficerów, a dla szeregowych w metalu srebrzonym i oksydowanym; jej wymiary wynoszą 45 x 35 mm. Przybierała formę głowy rysia z otwartą paszczą. Była noszona na beretach w odległości 5 cm z lewej strony orzełka, na podkładce sukiennej lub plastykowej w kolorze ciemnowiśniowym.
Przypisy
Bibliografia
Kronika 13 P.P. „Rysiów” od 15 IX 1941-42 13 Baonu „Rysiów” IV Bryg. 1942-43 13 Baonu „Rysiów” V Bryg. 1943- wrzesień 1944, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. C.129/I
Jan Partyka: Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939-1945. Wojska Lądowe. Rzeszów: Wydawnictwo Libri Ressovienses, 1997. ISBN 83-902021-9-0.
Jakub Żak: Nie walczyli dla siebie. Powojenna odyseja 2 Korpusu Polskiego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 978-83-7399-621-2.
Jerzy Murgrabia: Symbole wojskowe Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07825-4.
Tadeusz Kryska-Karski, Henryk Barański: Piechota Polska 1939-1945 Zeszyt nr 15 Materiały Uzupełniające do Księgi Chwały Piechoty Polskiej. Londyn: 1974.
Tadeusz Panecki (red.): 2 Korpus Polski w bitwie o Monte Cassino. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08291-X.
Grzegorz Gera: Historia batalionu. 13 Wileński Batalion Strzelców „Rysiów”. [dostęp 2018-04-11].