Galicyjski Pułk Ułanów Nr 13 (UR. 13) – pułk kawalerii wchodzący w skład cesarskiej i królewskiej armii.
Historia pułku
17 stycznia 1860 roku w Stockerau powstał Ochotniczy Pułk Ułanów (niem. Freiwilligen-Uhlanen-Regiment), który powstał z połączenia czterech dywizjonów oddelegowanych przez Pułki Ułanów nr 1, 2, 8 i 10.
W 1862 roku pułk został przekształcony w 13 Pułk Ułanów.
W 1866 roku regiment składał się głównie z Polaków, w tym z niedawnych uczestników powstania styczniowego oraz mieszkańców Galicji. 24 czerwca tegoż roku, pod dowództwem pułkownika Maksymiliana Rodakowskiego, przeprowadzili szarżę na włoską piechotę w rejonie Custozy. W trakcie ataku polski ułan, Władysław Brzuchowiecki, zranił następcę tronu Italii, księcia Humberta. Pułk poniósł duże straty, ale jego zwycięska szarża przyczyniła się do wzrostu jego popularności. Pułkownik Rodakowski w swoich pamiętnikach zaznacza, że jego żołnierze „w znacznym stopniu przyczynili się do podniesienia sławy rycerskiej Polaków oraz austriackich ułanów”. Szarża ułanów spod Custozzy była przez wiele lat wspominana przez polską społeczność Galicji, obok tych spod Kircholmu i Somosierry. Pułk brał udział w pierwszej wojnie światowej.
W 1867 roku pułk stacjonował w Tarnopolu i rekrutował żołnierzy z okręgów uzupełnień pułków piechoty nr 40 (Rzeszów) oraz 45 (Sanok). Od 1873 roku rekruci pochodzili wyłącznie z okręgu uzupełnień Pułku Piechoty Nr 40.
W 1912 roku pułk wchodził w skład XI Korpusu Armijnego – 8 Dywizji Kawalerii – 15 Brygady Kawalerii, a jego komendantem był podpułkownik Leo Graf Spannocchi. Rejon rekrutacji znajdował się we Lwowie, a garnizony: sztab oraz II Dywizjon były zlokalizowane w Złoczowie, podczas gdy I Dywizjon stacjonował w Zborowie.
Garnizony
Miejsca stacjonowania garnizonu 13 Pułku obejmowały: 1860 Stockerau, 1862 Enns, 1864 Klagenfurt, Udine, 1865-1866 Werona, 1866 Tarnopol, 1869 Gródek, 1874 Łańcut, 1879 Prossnitz, 1883 Göding, 1886 Lwów oraz 1888 Złoczów.
Rejony rekrutacji regimentu
1867–1873: Okręgi uzupełnień Nr 40 i 45 (Rzeszów, Sanok),
1873–1875: Okręg uzupełnień Nr 40 (Rzeszów),
1876–1883: Okręgi uzupełnień Nr 10 i 30 (Stryj, Lwów),
1883–1889: Okręg uzupełnień Nr 80 (Złoczów),
1889–1914: Okręg uzupełnień: XI AK (Lwów).
W 1914 roku skład narodowościowy pułku przedstawiał się następująco: 55% Rusini, 42% Polacy, 3% inne narodowości.
Barwy pułku
Żołnierze nosili czapki w kolorze ciemnoniebieskim oraz srebrne guziki.
Szefowie pułku
Wśród kolejnych szefów pułku byli:
- Książę Obojga Sycylii Ludwik (1861 – †8 VI 1886),
- Generał kawalerii Hermann von Nostitz-Rieneck (1886 – †27 XII 1895),
- Generał kawalerii Alois Paar (1898 – †5 II 1909),
- Marszałek polny Eduard von Böhm-Ermolli (od 1913).
W latach 1861–1886, gdy szefem pułku był książę Ludwik, funkcje drugiego szefa pełnił FML Hermann von Nostitz-Rieneck.
Żołnierze
Komendanci pułku
- Płk Ludwig Pulz (1860 – 1866 → brygadier w 9 Dywizji w Pradze),
- Płk Maksymilian von Rodakowski (1866 – XII 1871 → komendant 21 Brygady Kawalerii),
- Płk Franciszek Suchodolski de Suchodol (XII 1871 – III 1874 → komendant Brygady Kawalerii 11 Dywizji w Brzeżanach),
- Płk Zygmunt Gniewosz (1874 – 1 VI 1879 → stan spoczynku w stopniu tytularnego generała majora),
- Płk Franz Beneš (1879 – 1882 → komendant placu w Komárom),
- Płk Nicolaus Czeke de Szt. György (1882 – 1883 → prezes Komisji Remontowej Nr 1 w Budapeszcie),
- Płk Karl von Gilsa (1883 – 1885 → stan spoczynku),
- Płk Egmont zur Lippe-Weissenfeld (1885 – 1890 → komendant 11 Brygady Kawalerii),
- Płk Ferdinand Oehl (1890 – 1892 → urlopowany),
- ppłk / płk Franz Neuhaus (1892 – 1898 → urlopowany),
- ppłk / płk Friedrich Janowski (1898 – †31 I 1903 Złoczów),
- Płk Georg von Lehmann (1903 – 1909 → komendant 17 Brygady Kawalerii),
- ppłk / płk Stanisław von Ursyn-Pruszyński (28 V 1909 – IV 1913 → komendant 17 Brygady Kawalerii),
- ppłk / płk Lelio Spannocchi (1913 – 1916 → komendant 21 Brygady Kawalerii).
Oficerowie
- Por. Hubert Brabec (1898–1912),
- Zbigniew Dunin-Wąsowicz,
- Wilhelm Habsburg (1895–1948),
- ppor. rez. Leon Kniaziołucki,
- ppor. rez. Tadeusz Mencel,
- ppor. rez. dr Kazimierz Papara de Budzisz,
- Por. Roman Pasławski,
- Mjr Adam Rozwadowski,
- Rtm. Julian Jan Fischer-Drauenegg (w latach 1894–1901),
- Rtm. Wiktor Rozwadowski,
- Rtm. Samuel Rozwadowski,
- Por. Ludwik Schweizer,
- Wilhelm Siemieński,
- Edmund Ritter von Zaremba (1876),
- Lekarz Josef Herzum (1869–1880),
- Starszy lekarz Ignacy Zieliński (1896–1897),
- Por. oficer prowiantowy Zygmunt Seweryński.
Przypisy
Publikacje
Juliusz Bator: Wojna galicyjska. Działania armii austro-węgierskiej na froncie północnym (galicyjskim) w latach 1914–1915. Kraków: Wydawnictwo EGIS Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-7396-747-2. OCLC 316449958. Brak numerów stron w książce.
Peter Jung: Armia austro-węgierska w I wojnie światowej. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2020. ISBN 978-83-8178-241-8.
Militärschematismus des österreichischen Kaiserthumes. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1861. (niem.).
Militärschematismus des österreichischen Kaiserthumes für 1867. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, kwiecień 1867. (niem.).
Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1914. (niem.).
H. Skala: Slávne časy cisárskej jazdy v 17.-19. storočí, Prešov 2005.
Studia historyczne, PAN Oddział w Krakowie. 1978, str. 110.
Jan Rydel, W służbie Cesarza i Króla, ISBN 83-7188-235-1, 9788371882357.