13 Dywizja Piechoty Obrony Krajowej

13 Dywizja Piechoty Obrony Krajowej (k. k. 13. LITD) to jednostka piechoty cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej.

Historia dywizji

W latach 1894–1900 w Komendzie Obrony Krajowej w Wiedniu istniało stanowisko dywizjoniera Obrony Krajowej, podlegającego Komendzie Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Wiedniu. Pod komendą brygady znajdowały się:

  • 1 Pułk Piechoty Obrony Krajowej w Wiedniu,
  • 14 Pułk Piechoty Obrony Krajowej w Brnie,
  • 21 Pułk Piechoty Obrony Krajowej w St. Pölten.

1 października 1900 roku powstały dwa nowe Pułki Piechoty Obrony Krajowej: Nr 24 w Wiedniu i 25 w Kromieryżu, a także nowa Komenda Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Brnie, które dołączono do Dywizji Obrony Krajowej w Wiedniu. Dodatkowo, komendantowi dywizji podporządkowano Szkołę Kadetów Obrony Krajowej w Wiedniu oraz Główny Depot Ekwipunku Obrony Krajowej w Wiedniu, jak również Pułk Ułanów Obrony Krajowej Nr 5 w Stockerau, który podlegał komendantowi dywizji przez inspektora kawalerii Obrony Krajowej.

Na jesieni 1900 roku w skład dywizji wchodziły:

  • Brygada Piechoty Obrony Krajowej w Wiedniu,
  • 1 Pułk Piechoty Obrony Krajowej w Wiedniu,
  • 21 Pułk Piechoty Obrony Krajowej w St. Pölten,
  • 24 Pułk Piechoty Obrony Krajowej w Wiedniu,
  • Brygada Piechoty Obrony Krajowej w Brnie,
  • 14 Pułk Piechoty Obrony Krajowej w Brnie,
  • 25 Pułk Piechoty Obrony Krajowej w Kromieryżu,
  • Szkoła Kadetów Obrony Krajowej w Wiedniu,
  • Główny Depot Ekwipunku Obrony Krajowej w Wiedniu,
  • Pułk Ułanów Obrony Krajowej Nr 5 w Stockerau.

W 1901 roku Dywizja Obrony Krajowej w Wiedniu przekształciła się w 13 Dywizję Obrony Krajowej (niem. 13. Lanwehr-Truppen-Division), a wchodzące w jej skład brygady zostały przemianowane na 25 Brygadę Piechoty Obrony Krajowej w Wiedniu i 26 Brygadę Piechoty Obrony Krajowej w Brnie. Równocześnie, dotychczasowa 13 Dywizja Piechoty w Wiedniu zmieniła nazwę na 47 Dywizję Piechoty. W tym czasie z Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Wiedniu wyłączono 21 Pułk Piechoty Obrony Krajowej w St. Pölten, który został przydzielony do komendanta 87 Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Linzu, będącej częścią 44 Dywizji Piechoty Obrony Krajowej.

W 1905 roku dywizja zyskała nazwę 13 Dywizji Piechoty Obrony Krajowej. W tym samym roku Szkoła Kadetów Obrony Krajowej oraz Główny Depot Ekwipunku Obrony Krajowej w Wiedniu zostały podporządkowane bezpośrednio Komendzie Obrony Krajowej w Wiedniu.

W 1907 roku Pułk Ułanów Obrony Krajowej Nr 5 został włączony do nowo utworzonej 1 Brygady Kawalerii Obrony Krajowej, a komendant dywizji zyskał nową Baterię Armat Nr 1/2 w Wiedniu. W styczniu 1908 roku sformowano Baterię Armat Nr 2/2. 1 października 1908 roku połączono obie baterie, tworząc Dywizjon Armat Obrony Krajowej Nr 13 w Wiedniu, który 1 stycznia 1909 roku został przekształcony w Dywizjon Haubic Polowych Obrony Krajowej Nr 13 w Wiedniu.

1 października 1913 roku w Wiedniu powstał Dywizjon Armat Polowych Obrony Krajowej Nr 13, który był podporządkowany komendantowi dywizji.

W 1914 roku dywizja składała się z:

  • Komendy 13 Dywizji Piechoty Obrony Krajowej w Wiedniu,
  • 25 Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Wiedniu,
  • 1 Pułku Piechoty Obrony Krajowej,
  • 24 Pułku Piechoty Obrony Krajowej,
  • 26 Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Brnie (niem. Brünn),
  • 14 Pułku Piechoty Obrony Krajowej,
  • 25 Pułku Piechoty Obrony Krajowej,
  • Dywizjonu Armat Polowych Obrony Krajowej Nr 13 w Wiedniu,
  • Dywizjonu Haubic Polowych Obrony Krajowej Nr 13 w Wiedniu.

26 sierpnia 1914 roku, po mobilizacji i przyjęciu organizacji wojennej, dywizja składała się z:

  • 25 Brygady Piechoty Obrony Krajowej,
  • 1 Pułku Piechoty Obrony Krajowej,
  • 24 Pułku Piechoty Obrony Krajowej,
  • 26 Brygady Piechoty Obrony Krajowej,
  • 14 Pułku Piechoty Obrony Krajowej,
  • 25 Pułku Piechoty Obrony Krajowej,
  • 13 Brygady Artylerii Polowej Obrony Krajowej,
  • Pułku Armat Polowych Nr 4 – płk Heinrich Schulhof,
  • Dywizjonu Armat Polowych Obrony Krajowej Nr 13 – płk Eugen Seh,
  • Dywizjonu Haubic Polowych Obrony Krajowej Nr 13 – ppłk Karl von Majneri,
  • 5 i 6 szwadronu Pułku Ułanów Obrony Krajowej Nr 5 – mjr graf Friedrich Wurmbrand-Stuppach,
  • 4 kompanii Batalionu Saperów Nr 2 – kpt. Otto Schütz,
  • 5 kompanii Batalionu Pionierów Nr 2 – por. Carl Moyses.

W skład każdego z czterech pułków piechoty OK wchodziły trzy bataliony. Pułk Armat Polowych Nr 4 składał się z dwóch dywizjonów po dwie baterie. Oba dywizjony OK również składały się z dwóch baterii. Łącznie dywizja liczyła 12 batalionów piechoty, 8 baterii artylerii, 2 szwadrony kawalerii oraz 2 kompanie saperów.

W 1917 roku dywizja została przekształcona w 13 Dywizję Strzelców (niem. 13. Schützendivision, k. k. 13. SchD.), a jej brygady i pułki piechoty Obrony Krajowej zmieniły nazwy na 25 i 26 Brygadę Strzelców (niem. 26. Schützenbrigade, k. k. 26. SchBrig.) oraz pułki strzelców.

Obsada personalna

Dywizjonierzy Obrony Krajowej oraz komendanci dywizji:

  • FML Moriz Schmidt (1894 – 1898 → zastępca naczelnego komendanta c. k. Obrony Krajowej),
  • FML Ludwig Castaldo (1898 – 1 VIII 1900 → stan spoczynku),
  • FML Eduard von Steinitz (1900 – 1 V 1905 → stan spoczynku),
  • FML Mansuet Versbach von Hadamar (1905 – 1908 → komendant 2 Korpusu),
  • FML Alfred Hausenblas (1908 – 1909 → generalny inspektor korpuśnych szkół oficerskich),
  • GM / FML Stephan von Ljubičić (1909 – 1911 → szef sekcji w części wojskowej c. k. Ministerstwa Obrony Kraju),
  • GM / FML Franz von Georgi (1911 – 1913 → minister Obrony Krajowej),
  • GM / FML Eduard von Kreysa (1913 – XI 1914),
  • GM / FML Gustav Székeli de Doba (XI 1914 – II 1915),
  • FML Eduard von Kreysa (II – VIII 1915),
  • FML Gustav Székeli de Doba (VIII 1915 – VI 1916),
  • FML Franz Kalser von Maasfeld (VII 1916 – II 1918 → komendant XX Korpusu),
  • FML Ernst Kindl (II – XI 1918).

Komendanci Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Wiedniu oraz komendanci 25 Brygady Piechoty:

  • GM Ludwig Wiener (1894 – 1897 → komendant 4 Dywizji Piechoty),
  • GM Erich Thoss (1897 – 1901 → generał przydzielony komendantowi 13 Korpusu),
  • GM Wilhelm Schleif von Degenwart (1901 – 1 V 1904 → stan spoczynku),
  • GM Ferdinand Eifler von Lobenstedt (1904 – 1 VI 1906 → stan spoczynku),
  • GM Ottomar Madlé von Lenzbrugg (1906 – 1910 → komendant 25 Dywizji Piechoty),
  • GM Karl Kraus (1910 – 1 VIII 1911 → stan spoczynku),
  • GM Karl von Langer (1911 – 1914 → szef sekcji w c. k. Ministerstwa Obrony Kraju),
  • GM Karl Englert (1914 – 1915),
  • GM Heinrich Bolzano von Kronstätt (zaginiony 17 VI 1918).

Komendanci Brygady Piechoty Obrony Krajowej w Brnie oraz komendanci 26 Brygady Piechoty:

  • GM Karl Dunst von Adelshelm (1900 – 1 V 1902 → stan spoczynku),
  • GM Karl von Streicher (1902 – 1903 → generał przydzielony komendantowi 1 Korpusu),
  • GM Richard von Buttlar zu Brandenfels genannt Treusch (1903 – 1 V 1907 → stan spoczynku),
  • GM Ferdinand Fidler von Isarborn (1907 – 1908 → generał przydzielony komendantowi 10 Korpusu),
  • GM Johann von Fabrizii (1908 – 1911 → generał przydzielony komendantowi 15 Korpusu),
  • GM Emil Lischka (1911 – IX 1914 → komendant 26 Dywizji Piechoty Obrony Krajowej),
  • płk / GM Gustaw Zygadłowicz (III 1916 – III 1918).

Komendanci 13 Brygady Artylerii Polowej Obrony Krajowej:

  • GM Eduard Tunk (VIII 1914 – 1915).

Szefowie sztabu:

  • mjr / ppłk SG Emanuel Kral (1900 – 1903 → komendant 1. batalionu 2 Pułku Piechoty Obrony Krajowej),
  • mjr SG Oskar Preißler (1903 – 1905 → szef Oddziału Wojskowego Grupy Obrony Krajowej 2 Korpusu),
  • mjr SG Alfred Redl (1905 – 1907),
  • mjr / ppłk SG Karl Zahradniczek (1907 – 1909 → komendant 2. batalionu 1 Pułku Piechoty Obrony Krajowej),
  • mjr / ppłk SG William von Einem (1909 – 1913 → komendant 2. batalionu 2 Pułku Piechoty Obrony Krajowej),
  • ppłk SG Artur Noë (1913–1914),
  • mjr SG Heinrich Mazanec von Engelhardswall (1914 –).

Szlak bojowy

Dywizja brała udział w bitwie pod Komarowem (26 sierpnia-2 września 1914).

W grudniu 1914 roku uczestniczyła w operacji limanowsko-łapanowskiej, w trakcie której poniosła znaczne straty osobowe – przystąpiła do walki z 3 tys. żołnierzy, a po dziesięciu dniach zmagań pozostało jedynie 700 ludzi.

Przypisy

Bibliografia

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1895. Wiedeń: luty 1895. (niem.).

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1897. Wiedeń: styczeń 1897. (niem.).

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1898. Wiedeń: styczeń 1898. (niem.).

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1899. Wiedeń: styczeń 1899. (niem.).

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1900. Wiedeń: styczeń 1900. (niem.).

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1901. Wiedeń: styczeń 1901. (niem.).

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1902. Wiedeń: styczeń 1902. (niem.).

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1906. Wiedeń: styczeń 1906. (niem.).

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1908. Wiedeń: styczeń 1908. (niem.).

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1909. Wiedeń: styczeń 1909. (niem.).

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrat Vertretenen Königreiche une Länder für 1910. Wiedeń: styczeń 1910. (niem.).

Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrat Vertretenen Königreiche une Länder für 1914. Wiedeń: styczeń 1914. (niem.).

Tomasz Nowakowski: Armia Austro-Węgierska 1908-1918. T. 5. Warszawa: Fenix, 1992, seria: Barwa i Broń. ISBN 83-900217-4-9.

Antonio Schmidt-Brentano: Die k. k. bzw. k. u. k. Generalität 1816-1918. Wiedeń: Austriackie Archiwum Państwowe, 2007.

Divisional Commanders 1914–1918. [w:] Austro-Hungarian Land Forces 1848–1918 [on-line]. Glenn Jewison & Jörg C. Steiner. [dostęp 2020-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-02)].