13 Batalion Celny – to jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Na mocy rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 roku, w miejsce batalionów wartowniczych oraz etapowych powołano bataliony celne. 13 batalion celny został utworzony w obrębie DOG Pomorze, na bazie 8/VI batalionu wartowniczego. Etat batalionu obejmował 14 oficerów i 600 szeregowych. Jednostka podlegała Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a w kwestiach politycznych Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
Chociaż batalion był w pełni wojskowym oddziałem, nie wchodził w skład pokojowego etatu armii, co uniemożliwiało rekrutację z normalnego poboru. Ministerstwo Spraw Wojskowych, zarówno w procesie formowania, jak i uzupełniania, często przydzielało mu żołnierzy zwolnionych, oficerów rezerwy oraz tych, którzy zostali uznani przez dowództwa okręgów generalnych za niezdolnych do dalszej służby. Po sformowaniu, dowództwo batalionu miało swoją siedzibę w Lubawie, a kompanie rozlokowane były w Dusocinie, Uzdowie i Wojmie. W lipcu sztaby kompanii zmieniły miejsca stacjonowania, a na dzień 1 sierpnia 1921 roku znajdowały się w Radominie, Rozentalu, Rybnie i Działdowie. Na mocy tajnego rozkazu nr 10 z 7 października 1921 roku, Komendant Główny Batalionów Celnych zarządził likwidację batalionów nr 14, 17 i 18. Zgodnie z tym rozkazem, 17 batalion celny miał przekazać swoje 2 i 4 kompanie do 13 batalionu celnego w Lubawie. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów miały zostać przeniesione do nowych miejsc przeznaczenia.
13 marca 1922 roku o godzinie 12:00, 13 batalion celny został zluzowany przez Straż Celną i wkrótce później rozwiązany.
Służba celna
17 maja 1921 roku, Główna Komenda Batalionów Celnych zleciła zmiany w dyslokacji batalionów. 3 batalion celny miał zapewnić ochronę odcinka granicy od pepłówka (granica DOG Pomorze i DOG Warszawa) do szosy Mława – Niborg. Sztab batalionu miał być zlokalizowany w Lubawie.
Odcinek batalionowy był podzielony na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki oraz patrole. Posterunki były rozmieszczane wzdłuż linii granicznej w taki sposób, aby mogły się wzajemnie widzieć w ciągu dnia. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca ta polegała na tym, że pierwsze wystawiały stałe posterunki i patrole wzdłuż linii granicznej, podczas gdy policja organizowała je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy, batalion podlegał staroście.
Sąsiednie bataliony
- 1 batalion celny w Chorzelach ⇔ 16 batalion celny w Nowem – VI 1921
Kadra batalionu
Dowódcy batalionu
Struktura organizacyjna
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1939. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
Teresa T. Prengel-Boczkowska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i likwidacji batalionów celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Materiały dotyczące dyslokacji 3 batalionu celnego. Wytyczne władz zwierzchnich. Wykazy rozlokowania jednostek. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.