120A

Wagon typu 120A

Wagon typu 120A to wagon osobowy, który pierwotnie był użytkowany przez PKP, następnie przez PKP Przewozy Regionalne, a obecnie przez Polregio. W środowisku kolejarzy i entuzjastów kolejnictwa zyskał miano „bonanzy”.

Historia

Wagon został zaprojektowany w 1972 roku, a jego seryjna produkcja rozpoczęła się w 1976 roku w Państwowej Fabryce Wagonów we Wrocławiu. Stosowano w nim wiele rozwiązań konstrukcyjnych zaczerpniętych z wagonów EN57. Wagony te były przeznaczone do obsługi ruchu lokalnego na niezelektryfikowanych liniach, gdzie liczba podróżnych była zbyt mała, by stosować pojemne wagony piętrowe typu Bhp, a zbyt duża dla wagonów motorowych, takich jak SN61, które również były używane jako wagony doczepne.

W trakcie swojej eksploatacji najczęściej można je było spotkać w pociągach lokalnych, ciągniętych przez lokomotywy SP32, SU42 i SU45, a także jako wagony doczepne do autobusów szynowych. Używane były również w składach pociągów dalekobieżnych, w tym pospiesznych, zwłaszcza latem. Na początku XXI wieku część wagonów typu 120A przekształcono w wagony do przewozu rowerów poprzez usunięcie niektórych siedzeń z jednego z przedziałów pasażerskich.

Wagony 120A były rozwinięciem podobnych wagonów, które zostały zbudowane przez Pafawag na eksport do Rumunii, dla tamtejszych kolei CFR. Poza podstawową wersją drugiej klasy, występowały również wagony z pierwszą klasą, a także wagony pierwszej i drugiej klasy oraz wagony barowe.

Obecnie zachowało się niewiele czynnych wagonów 120A, mimo że łączna liczba wyprodukowanych egzemplarzy przekraczała 700. Obecnie w normalnym ruchu rozkładowym funkcjonuje 11 wagonów tego typu – dwa w malowaniu województwa pomorskiego oraz siedem w malowaniu Polregio, wszystkie przydzielone do stacji Chojnice. Dodatkowo, na trasach Leszno – Wolsztyn i Wolsztyn – Poznań, w składzie obsługiwanym przez parowozy, można spotkać dwa wagony w malowaniu oliwkowym, będące własnością Instytucji Kultury Parowozownia Wolsztyn. Kilka wagonów zachowało się w muzeach, skansenach oraz zbiorach stowarzyszeń, które zajmują się ochroną dziedzictwa polskich kolei, w tym jeden czynny w malowaniu oliwkowym i z oznakowaniem z lat 80. XX wieku, znajdujący się w Skansenie Taboru Kolejowego w Chabówce.

Budowa

Wagony 120A zostały zaprojektowane z myślą o prędkości maksymalnej wynoszącej 140 km/h, jednak pod koniec swojej eksploatacji prędkość ta została obniżona do 120 km/h, co w pełni odpowiada obecnym wymaganiom użytkowym. Wagon oferuje 88 miejsc siedzących.

Wyposażono je w podwójne drzwi skrzydłowo-łamane, które są charakterystyczne dla tego typu wagonów, znajdujące się w 1/3 i 2/3 długości składu. Układ siedzeń to podwójne ławki z wspólnym oparciem oraz przejściem między nimi. W większości wagonów zastosowano półmiękkie siedzenia pokryte skajem, podobnie jak w wagonach typu Bhp. W niektórych zmodernizowanych wagonach, np. tych należących do województwa warmińsko-mazurskiego, zastosowano siedzenia z tapicerki półmiękkiej pochodzące z wagonów piętrowych Bmnopux.

Wagony są wyposażone w ogrzewanie elektryczne oraz parowe, ale z powodu braku użycia systemu parowego większość instalacji tego typu jest niesprawna lub zdemontowana. Istnieją tylko nieliczne trasy, na których ten rodzaj ogrzewania jest wykorzystywany. W niektórych wagonach, używanych jako doczepne, zainstalowano ogrzewanie typu Webasto, z uwagi na brak możliwości ogrzewania wagonu przez ciągnący go autobus szynowy.

Toalety znajdują się w krańcowych częściach wagonów. Dzięki podwójnym drzwiom, które przypominają wejście do saloonu, oraz układowi siedzeń porównywalnemu do wagonów z westernów, wagony te zyskały przydomek „bonanza”.

Malowanie

Pierwotnie wagony 120A były malowane na oliwkowo, podobnie jak inne wagony osobowe PKP. Pod koniec lat osiemdziesiątych wprowadzono nowy schemat malowania wagonów PKP, w rezultacie wagony typu 120A przeszły do około 1996 roku proces przemalowywania na zielono-kremowe z szarym dachem. Wagony wykorzystywane jako doczepne do szynobusów zostały przemalowane w kolory zbliżone do kolorystyki szynobusów. Oliwkowe barwy przywrócono w składach ciągniętych przez parowozy na trasie Wolsztyn – Poznań. W 2017 roku, w związku z wprowadzeniem nowej marki konsumenckiej POLREGIO w spółce Przewozy Regionalne, wagony, które przeszły naprawę P5, zyskały nowy schemat malowania w kolorach czerwono-szaro-pomarańczowym.

SA106

Podczas budowy szynobusu SA106-001 wykorzystano wiele komponentów z wagonów 120A, podczas gdy w pozostałych szynobusach zastosowano nowe części, wzorowane na podzespołach 120A.

Przypisy

Bibliografia

Traffic Screensaver – wagony pasażerskie. [dostęp 2008-09-26]. (pol.).