Armata 120 mm mle 1878 De Bange
Armata 120 mm mle 1878 De Bange (Canon de 120 mm L modèle 1878) to francuska armata oblężnicza, która została zaprojektowana przez Charles’a de Bange’a. Była używana przez armię francuską podczas I wojny światowej. Pomimo swojej przestarzałej konstrukcji, znalazła się w arsenale innych krajów, w tym Polski, a armia fińska posługiwała się tymi działami jeszcze podczas II wojny światowej.
Armata wz. 1878 stanowiła część serii dział zaprojektowanych przez Charles’a de Bange’a, które wykorzystywały innowacyjny uszczelniacz, umożliwiający stosowanie silnych ładunków prochowych w dziale z zamkiem śrubowym. Konstrukcje de Bange’a nie miały oporopowrotnika, co oznaczało, że po każdym wystrzale odrzut przemieszczał je do tyłu. Wymóg przetoczenia armaty na stanowisko wpływał negatywnie na celność oraz szybkostrzelność, co spowodowało ich wypieranie przez nowocześniejsze działa Schneidera. W wyniku I wojny światowej i znacznych strat w artylerii francuskiej, a także niewystarczającej mocy rażenia dział kal. 75 mm, Francuzi byli zmuszeni do użycia armat, które wcześniej uznano za przestarzałe.
Pomimo swojej przestarzałej konstrukcji, armaty De Bange wz. 1878 miały pewne zalety: mogły wystrzeliwać osiem typów pocisków (burzące, zapalające, chemiczne, szrapnele) o wadze 18–20 kg, oferując dużą siłę rażenia na efektywnym zasięgu 8–10 km i maksymalnym zasięgu ponad 12 km. Były relatywnie proste w budowie; zamek z uszczelniaczem umożliwiał stosowanie ładunków miotających w woreczkach, eliminując potrzebę użycia łusek, co pozwalało na oszczędność cennych metali, zwłaszcza miedzi.
Aby zredukować odrzut, stosowano specjalne platformy z wbudowanym oporopowrotnikiem lub nakładki na koła, zwane okolami. Armaty były holowane przez sześciokonne zaprzęgi, a drugi taki zaprzęg transportował jaszcz amunicyjny. Działa te tworzyły dywizjony artylerii ciężkiej, które były dostępne dla każdej armii.
Po zakończeniu I wojny światowej 48 armat wz. 1878 trafiło do Polski wraz z Armią generała Hallera. Służyły w 1 Pułku Artylerii Ciężkiej, aż do ich zastąpienia przez moździerze wz. 32. W latach 1931–1934 dokonano ich przebudowy, osadzając lufy na łożach rosyjskich haubic, co stworzyło armatę wz. 1878/09/31. Inne kraje, które korzystały z dział wz. 1878 to Finlandia (która użyła ich w wojnie kontynuacyjnej), Rumunia oraz Serbia.
Zachowany egzemplarz armaty wz. 1878 można zobaczyć w Narodowym Muzeum Wojskowym (Muzeul Militar Național) w Bukareszcie. Dwie armaty znajdują się na terenie Cytadeli Warszawskiej przy Bramie Żoliborskiej, a przed 1977 rokiem stały przed koszarami w Górze Kalwarii.
Przypisy