120 dni Sodomy, czyli szkoła libertynizmu
120 dni Sodomy (Les cent vingt journées de Sodome ou l’École du libertinage) to powieść autorstwa markiza de Sade’a. Jej obecna wersja została zakończona 27 listopada 1785 roku, gdy autor przebywał w Bastylii. W czasie szturmu na Bastylię 14 lipca 1789 roku, dzieło to trafiło w ręce jednego z rabujących, Arnouxa de Saint-Maximima, który następnie ofiarował je markizowi de Villenevue-Trans. Rodzina Villenevue-Trans przechowywała rękopis przez trzy pokolenia. W 1900 roku anonimowy niemiecki bibliofil zakupił manuskrypt, przewiózł go do Berlina i przez 30 lat trzymał w futerale w kształcie fallusa. W tym samym roku seksuolog Iwan Bloch opublikował dzieło, udostępniając je wąskiemu gronu naukowców. Markiz de Sade nie zdawał sobie sprawy, że jego najważniejsze dzieło przetrwało; uważał, że zaginęło na zawsze i zrozpaczony próbował odtworzyć swoją ideę, pisząc kolejne „wyklęte” prace, takie jak trzy wersje „Justyny…”, „Juliette”, „Alina i Valcour…”. W liście do przyjaciela napisał: „Można odkupić stoły i krzesła, ale nie można odzyskać idei!”. Lata spędzone w Charenton zaowocowały także wieloma „komercyjnymi” dziełami, pisanymi dla zarobku, które ukazują jego talent literacki.
Powieść ta jest powszechnie uznawana za jedno z najbardziej drastycznych i graficznych dzieł w literaturze. Zawiera szczegółowe opisy wynaturzonych aktów seksualnych, tortur oraz morderstw, których ofiarami są dzieci, nastolatki i kobiety. Jej publikacja oraz rozpowszechnianie wśród szerokiego grona czytelników były we Francji i wielu innych krajach zabronione aż do lat 60. XX wieku.
Treść książki
Akcja powieści toczy się w zamku Silling, odciętym od świata, na końcu panowania króla Ludwika XIV. Czworo zamożnych libertynów w towarzystwie 42 osób przez cztery miesiące oddaje się orgiom seksualnym, gdzie dozwolona jest jedynie sodomia (wszystkie praktyki seksualne potępiane przez Kościół katolicki). Wśród opisanych praktyk znajdują się m.in.: gwałt, kazirodztwo, koprofilia, pedofilia, sadomasochizm, zoofilia oraz świętokradztwo (bezczeszczenie sakramentów katolickich w celach seksualnych).
Dzieło podzielone jest na cztery części, a każda z nich opisuje miesiąc pobytu na zamku. Narratorkami są prostytutki: Duclos, Champville, Martaine i Desgranges, które w ciągu jednego miesiąca mają za zadanie opowiedzieć 150 płomiennych historii ze swojego życia. Jeśli którakolwiek z opowieści przypadnie do gustu libertynom, natychmiast nakazują jej realizację.
Odbiór
Po odkryciu i pierwszym wydaniu, powieść wywołała międzynarodowy skandal obyczajowy, co doprowadziło do jej cenzury we Francji i wielu innych krajach. Po zniesieniu cenzury oraz umożliwieniu jej publikacji, zyskała mieszane opinie wśród krytyków literackich: jedni chwalili ją za oryginalność i uznawali za pierwszy tak dokładny katalog różnych dewiacji seksualnych, inni natomiast uznawali ją za nużącą, skrajnie pornograficzną i pozbawioną wartości literackiej.
W kulturze
Film Luisa Buñuela „Złoty wiek” w końcowej części zawiera odniesienie do dzieła de Sade’a.
Powieść zainspirowała Piera Paolo Pasoliniego do stworzenia w 1975 roku filmu „Salò, czyli 120 dni Sodomy”.
Przypisy
