12 Pułk Artylerii Ciężkiej (12 pac) to jednostka artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, która działała w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Wiosną 1919 roku rozpoczęto tworzenie brygad artylerii dla dywizji piechoty. Brygada składała się z dowództwa, pułku artylerii polowej oraz pułku artylerii ciężkiej, który posiadał dywizjon trzybateryjny. Drugi dywizjon pułku artylerii ciężkiej był przeznaczony do rezerwy artylerii Naczelnego Dowództwa.
Latem 1920 roku jego bateria zapasowa miała siedzibę we Lwowie.
W październiku 1919 roku opracowano plan rozbudowy artylerii, który zakładał zakończenie organizacji baterii oraz dowództw formowanych w kraju przez baterie zapasowe pułków artylerii do dnia 31 grudnia.
Organizacja i działania I/12 pac
W 1919 roku, na terenie Francji, sformowano 3 pułk artylerii ciężkiej. W czerwcu jednostka ta przybyła do Polski wraz z Armią gen. Józefa Hallera, a do 15 sierpnia stacjonowała w rejonie Rembertowa. W tym dniu Naczelne Dowództwo WP zarządziło rozformowanie pułku oraz utworzenie samodzielnych dywizjonów. I dywizjon został skierowany do Pomiechówka, gdzie polscy oficerowie przejęli stanowiska służbowe, a dowództwo objął mjr Drozdowski. 1 września dywizjon został wysłany do Modlina, ale już 4 września dotarł do Wilna, gdzie przeszedł intensywne szkolenie, nie biorąc jednak udziału w walkach. Tam również przemianowano go na 12 dywizjon artylerii ciężkiej. 15 marca 1920 roku wszedł w podporządkowanie dowódcy 14 Dywizji Piechoty, prowadząc ogień nękający na froncie.
4 lipca rozpoczęła się wielka ofensywa wojsk Frontu Zachodniego pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego, a dywizjon prowadził działania opóźniające. Podczas odwrotu, w rejonie Słucka, stoczył walkę w obronie dział, które nie miały osłony piechoty. Dzięki determinacji oficerów i żołnierzy, dywizjonowi udało się wycofać bez większych strat. Pułk kontynuował cofanie się przez Baranowicze, Kobryń i Brześć, a 12 sierpnia dotarł do Dęblina.
16 sierpnia, wciąż w składzie 14 Dywizji Piechoty, uczestniczył w kontrofensywie znad Wieprza, wspólnie z piechotą ścigając bolszewików. Marszował przez Kobryń i Baranowicze, a pod Kojdanowem zatrzymał atak nieprzyjaciela ogniem kartaczy, wystrzeliwując około 400 pocisków. 6 października wkroczył z piechotą do Mińska, skąd został skierowany do Baranowicz, gdzie zakończył swój udział w wojnie.
Po zawieszeniu broni, 12 dywizjon artylerii ciężkiej, po krótkim postoju w Baranowiczach, został 15 listopada wysłany do Tarnopola, zajmując kwatery w Chodaczkowie, Dragonowcach i Zabojkach. Tam przeprowadzono demobilizację, a 9 września 1921 roku dywizjon przetransportowano koleją do Lwowa. W tym czasie rozkaz MSWojsk. rozwiązano 5 Lwowską Brygadę Artylerii, a na jej miejsce utworzono 6 pułk artylerii ciężkiej, z dowódcą ppłk. Tadeuszem Łodzińskim. Nowa jednostka opierała się na wojennym 5 Lwowskim dywizjonie artylerii ciężkiej oraz 12 Kresowym dywizjonie artylerii ciężkiej.
Żołnierze pułku/dywizjonu
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
Michał Romanowski: Zarys historji wojennej 6-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
Piotr Zarzycki: 6 pułk artylerii ciężkiej „Obrońców Lwowa”. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 54. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1997. ISBN 83-87103-32-2.