Gdański Oddział WOP nr 12 to zlikwidowana jednostka w strukturze organizacyjnej Wojsk Ochrony Pogranicza, która pełniła funkcje ochrony granicy morskiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
2 Gdański Oddział WOP JW 5034 (Zarządzenie SzSG Nr 0153/Org. z 21 września 1946) został utworzony w 1946 roku na podstawie 4 Oddziału Morskiego Ochrony Pogranicza, zgodnie z rozkazem NDWP nr 0153/org. z dnia 21 września 1946. Oddział składał się z trzech komend oraz 15 strażnic, a jego etat wynosił 1548 żołnierzy i 13 pracowników cywilnych.
21 kwietnia 1947 roku sztab oddziału został przeniesiony z Sopotu do Gdańska Wrzeszcza. W 1947 roku zlikwidowano grupę manewrową oddziału, a zamiast niej utworzono szkołę podoficerską z etatem 34 oficerów i podoficerów oraz 140 elewów.
Sztab oddziału miał swoją siedzibę w Gdańsku przy ul. Niedziałkowskiego 11.
W 1947 roku rozpoczęto organizację służby morskiej WOP, a Gdański 12 Oddział WOP otrzymał pierwsze jednostki pływające. Na początku lutego 1948 roku służba morska dysponowała 13 kutrami i łodziami. W tym czasie funkcjonowało 11 punktów obserwacyjnych, z czego jedynie 3 znajdowały się na wieżach zbudowanych przez strażnice.
12 Gdański Oddział WOP został rozformowany w 1948 roku, a na jego podstawie utworzono 4 Brygadę Ochrony Pogranicza.
Struktura organizacyjna
W 1946 roku oddział składał się z:
- dowództwa, sztabu oraz pododdziałów dowodzenia
- grupy manewrowej, a od 1947 roku szkoły podoficerskiej
- 19 komendy odcinka – Lębork
- 20 komendy odcinka – Gdańsk Wrzeszcz
- 21 komendy odcinka – Elbląg
We wrześniu 1946 roku etat oddziału przewidywał: 3 komendy, 15 strażnic, 1548 wojskowych i 14 pracowników cywilnych. Po reorganizacji w 1947 roku liczby te wyniosły: 3 komendy odcinków, 16 strażnic, 1254 wojskowych i 13 pracowników cywilnych.
Dowódca oddziału
ppłk Józef Hajdukiewicz (od października 1946)
płk Karol Bacz (październik 1946–1947)
Przekształcenia
4 Oddział Morski Ochrony Pogranicza → 12 Gdański Oddział WOP → 4 Brygada Ochrony Pogranicza → 16 Brygada WOP → 16 Kaszubska Brygada WOP → Kaszubska Brygada WOP → Morski Oddział SG i Warmińsko-Mazurski Oddział SG
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Ireneusz Bieniecki. Kaszubska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza w ochronie granicy morskiej na wybrzeżu gdańskim w latach 1945 – 1991 (powstanie, zmiany organizacyjne i metody pełnienia służby). „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/05, 2005. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
ASGr. Historia Kaszubskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Gdańsk 1965.
Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.